CONCERT
Eén van de eerste albums die ik in het begin van mijn verkenningstocht door muziekland ooit heb gekocht, was in 1986 Electric Café van de Duitse synth-band Kraftwerk. Afgezien van het feit dat ik geïntrigeerd was door hun aparte sound, waarmee de band duidelijk het verschil wilde maken met alle gitaar- en drums-georiënteerde rock - we zijn immers in de hoogdagen van bands als Bon Jovi en Europe beland - was het eindeloos opnieuw spelen van de openingstrack Boing Boom Tschak daarnaast ook een zeer efficiënt instrument om mijn ouders keer op keer de gordijnen in te jagen. Net zoals veel van hun voorgaande albums wordt de single Musique Non Stop op bovengenoemd album tot in het eindeloze uitgerokken, door zowat aan elk gebruikt sampletje een hele track op de cd te wijden. En toch heeft het album nog altijd iets vreselijk cools: de video's met de facial animation - op dat moment state-of-the-art technologie van videokunstenares Rebecca Allen - waren een mijlpaal in de geschiedenis van de computeranimatie. En de band verwierf er zowaar een cultstatus mee, meedrijvend op dezelfde "nieuwe golf" waarin ook albums zoals In Visible Silence van The Art Of Noise aanspoelden.



En Kraftwerk is niet zomaar de eerste de beste band. De invloed op (new wave)-bands die de groep heeft achtergelaten is enorm, alhoewel het de band tegenwoordig slechts sporadisch behaagt om nieuw materiaal uit te brengen. Zo ontstond er nog een hele controverse rond de jingle die ze voor de wereldtentoonstelling van 2000 gecommissioneerd kregen. Kraftwerk ving toen de nette som van 400.000 euro, en leverde in ruil daarvoor uiteindelijk een werkstukje van drie (!) seconden af. Zij het wel in zes verschillende taalversies. Als we daar al iets uit kunnen leren, is dat de band ofwel ongelofelijke bedriegers zijn, ofwel een bijzonder onafhankelijke geest heeft en zich door niets of niemand laat dicteren. De kritische acclaim laat ons echter in de richting van de tweede veronderstelling neigen. Maar succes is natuurlijk relatief. Vaste kernleden Ralf Hütter en Florian Schneider verschuilen zich al jaren in hun beruchte Kling Klang-studio's die ergens in Düsseldorf gesitueerd zijn, maar waarvan de exacte lokatie niet echt publiek wordt geafficheerd omdat de heren het absolute schijt hebben aan journalisten. Het moet toch wat zijn, tot één van de invloedrijkste bands van de afgelopen vijftig jaar behoren, en desondanks nog zonder herkend te worden een terrasje kunnen gaan doen.



Als U al íets van Kraftwerk kent, zal het Autobahn of zowat de enige song met volledige lyrics, The Model, zijn. Ralf Hütter blinkt niet uit in vocale talenten, en de teksten van Kraftwerksongs klinken ongeveer zonder uitzondering als het opdreunen van een boodschappenlijstje, waarbij telkens vrijwillige geheugenassociaties worden afgeraffeld die bij één of ander centraal thema thuishoren dat zich ergens situeert in de relatie tussen mens en techniek. De tekst van "Radioactivity" als voorbeeld nemend: Stop Radioactivity. Discovered by Madame Curie. It's in the air for you and me. Chain reaction and mutation. Contaminating population. Einde. Herhaal bovenstaande zinnetjes een keer of twintigduizend! En zo gaan we de hele catalogus van de lokale Hugo Van Praag doorbladeren. Een rekenmachine. Een elektro-cardiogram. Neonverlichting. Een autostrade. De fucking Ronde van Frankrijk! En natuurlijk het hoofdingrediënt: computers, computers en nog eens computers. Of gewoon helemaal níks: de eerste die me een zinnige uitleg kan geven over de diepere betekenis van Boing! Boom-Tschak!, verdient een eredoctoraat aan het Goethe-instituut. Om maar te zeggen dat het toch nog wel even zal duren vooraleer een lyric van Kraftwerk op de lijst van het wereldliteraire erfgoed gaat worden opgenomen.



Waar Kraftwerk zich dan wel mee bezig houdt, is met het uitbrengen van een plejade van versies van hun nummers, vertaald naar de taal waar hun platen verkocht worden. Van albums als The Man Machine en Electric Café zijn er compleet anderstalige versies te krijgen in Duits en Engels, en als het effe kan worden er nog één of twee tracks per album naar nóg een andere taal vertaald. Waaronder: Frans, Spaans, Russisch, Pools; zelfs Japans - Pocket Calculator heet daar Dentaku, en de vocalen klinken ongeveer als zijn ze gezongen door een Japanner die op een mooie dag besloten heeft om eens alle drugs tegelijkertijd uit te proberen, en daardoor herhaaldelijk tot een heftig orgasme komt bij het drukken van de plus en min op zijn zakrekenmachine.



Kraftwerks oude nummers worden wel ongeveer elk decennium ge-updatete, wat onder meer resulteerde in het album The Mix in 1991, die, in tegenstelling tot de naam doet vermoeden, geen remixes van oude nummers bevat, maar waarbij alle tracks vanaf nul terug van de tekentafel zijn gekomen. Uiteraard in een Duitse en een Engelse versie, of wat dacht U? De ijver achter The Mix was niet alleen ingegeven door commerciële overwegingen, maar ook door het feit dat bandleden Karl Bartos en Wolfgang Flür er na de release van Electric Café, het album dat al twee jaar in de steigers stond onder de werktitel Techno Pop, maar blééf aanslepen, en Bartos en Flur zich niet langer konden verzoenen met het tempo van een slak met reumatiek waartegen Kraftwerk materiaal uitbracht. Dat ze vervangen werden door Fritz Helpert en Henning Schmitz, had niemand die de band niet van dichtbij volgt, opgemerkt. Waarschijnlijk hebben ze de manier waarop de nummers worden uitgevoerd beïnvloed, alhoewel het bij Kraftwerk moeilijk is om de componenten van de som van elkaar te onderscheiden.



Zeker in de periode vóór de jaren '90 blinkte Kraftwerk vooral uit door afwezigheid op de podia, en ze hielden bewust het mysterieuze waas dat nog altijd rond de groep hangt, in stand. Hütter opperde zelfs in één van de schaarse interviews dat ze zich nog het liefst zouden laten vervangen door poppen, zodat ze op verschillende plaatsen tegelijkertijd een (voorgeprogrammeerde) show zouden kunnen geven, terwijl ze thuis rustig geld kunnen vangen. En dat met die poppen bleef niet bij een dreigement: stond de cover en het artwork van hun album The Man Machine (1976) nog vol met etalagepoppen, nu wordt tegenwoordig op Kraftwerk-concerten het nummer The Robots steevast gebracht door een paar houterig bewegende rudimentaire robots die net een beetje met hun armpjes kunnen bewegen.



Luiheid? Bloedarmoede? Noem het eerder een vorm van ziekelijk perfectionisme dat keer op keer toeslaat, en waardoor het interludium tussen elke twee opeenvolgende albums nóg groter wordt. Ralf Hütter, intussen toch al bijna zestig, is en blijft een extreme controlefreak over het hele proces, die over elke biep en tuut minstens twee weken moet hebben nagedacht, of het is niet goed. Toch lijken alle bovenstaande ingrediënten niet dadelijk een formule voor een succesvol live-optreden: alle samples staan netjes voorgeprogrammeerd op een sequencer, de stemmen worden allemaal door een vocoder gehaald, en wat de beweeglijkheid van wat één van de grootste dance-acts aller tijden moet zijn betreft: het zou goed zijn om af en toe eens een spiegeltje voor de bandleden hun mond te houden om te zien of ze nog ademen. Rock en roll-waarde nul, dus.



Maar ik heb mijn mening moeten herzien. Live biedt Kraftwerk een totaalspektakel. Weliswaar altijd hetzelfde - want Hütter krijgt waarschijnlijk ei zo na een hartaanval bij het idee dat hij twee noten moet veranderen aan één zijner composities - maar voor een meer dan dertig jaar oude band is dit de eerste en vooralsnog enige officiële live-opname die beschikbaar is, en als je dan nog nooit Kraftwerk aan het werk hebt gezien, is deze dvd een redelijke cultuurschok. De noodzaak van een live-dvd is ongetwijfeld ingegeven door het feit dat de verhouding bootlegs versus officiële opnamen bij geen enkele band ter wereld zo groot is als bij Kraftwerk. Meer dan zomaar songs te brengen, kweken Hütter en zijn drie vierlingsbroers een melancholische atmosfeer die echt wel bij het nummer van het moment past - de gladheid van een treinrit bij Trans Europe Express, het ongemakkelijk klinkende getik van een geigerteller bij Radioactivity - waarbij ze voor eens en altijd het axioma ontkrachten dat synthesizermuziek kil en gevoelloos is. Én daarbij komt nog eens dat ze met één van de zeldzame unieke acts in de muziekwereld moeiteloos alle musici van hun generatie én alle generaties erna zonder moeite de broek afdoen. Minimum Maximum is een uitstekende maar onvolledige staalkaart van wat Kraftwerk te bieden heeft; de bandleden doen daarbij niet veel meer dan wat aan de knopjes en schuivertjes van hun PC prullen, terwijl ze keurig in maatpak uitgedost achter een tafeltje met een klavier en een schermpje staan te staan. De nummers zijn een samenraapsel van een dik dozijn concerten die ze tijdens hun tournee hebben aangedaan in lokaties als Berlijn, Moskou, Riga, Warschau, Tokio, Boedapest, Londen en zelfs San Francisco - en jawel, ook daar verschilt de playlist doorgaans enkel in de gebruikte taal. Voor de selectie op deze dvd krijgen we van alle nummers de meertalige versies te horen, nu eens een strofe in het Engels, dan weer in het Duits, en af en toe daar nog een half dozijn andere talen doorheen.



Wat ontbreekt aan beweeglijkheid bij de bandleden wordt gecompenseerd door een grootse videoshow. Bij Music Non Stop wordt Rebecca Allen's videoproject gespeeld, bij Dentaku een gigantische zakrekenmachine; bij Vitamin is het precies uitverkoop in de apotheek. The Model en Tour De France zijn uiteraard voorzien van oude stukjes zwart-witfilm en Numbers - het ritmisch afdreunen van de cijfers 1 tot en met 8 in het Duits en Engels - ziet eruit als The Matrix eruit zou hebben gezien als de broers Wachowski wél drugs zouden hebben genomen. De close-ups van de bandleden zijn bewust zeer spaarzaam uitgespreid. Als ze al iets zichtbaars doen, dan is het wat ongedefinieerd gepruts en gedraai met hun knoppenspel. Om eerlijk te zijn, in The Robots, waarbij de bandleden zich op de bühne laten vervangen door modelpoppen, zit méér leven. En het levert dan ook nog eens de grootste golf van hysterie op bij het uitzinnige publiek. Het nummer wordt echter aangewend om de bandleden van kostuum te laten veranderen voor de bissectie, waarbij het maatpak wordt omgeruild voor een soort van werkmansuniform met fluoriscerende gele strepen, de enige frivoliteit die ze zich overigens permitteren.



Zonder overdrijving is Minimum Maximum misschien niet de beste concert-dvd aller tijden, maar alleszins wél de meest originele aller tijden. Het quasi onmogelijk gedachte concept om de industrieel klinkende muziek van Kraftwerk als een spectaculaire show te verkopen, is met deze registratie werkelijkheid geworden. Bovendien is het tout court één van de weinige bestaande acts waarin de muziek compleet centraal staat en de persoonlijkheid van de muzikanten niet in de weg staat. Die laatste ís er namelijk gewoon helemaal niet, en dat is een bewuste keuze.



TRACKLIST
De tracks van het concert zijn verdeeld over twee discs, een double-layer en een single-layer. Met een beetje duwen had alles op één disc gekund, maar ook maar de lichtste toegeving aan beeld-of geluidskwaliteit zou onvermijdelijk tegen een njet van Ralf Hütter aangelopen zijn.

Disc 1:
1. Meine Damen Und Herren
2. The Man Machine
3. Planet Of Visions
4. Tour De France 03
5. Vitamin
6. Tour De France
7. Autobahn
8. The Model
9. Neon Lights
10. Radioactivity
11. Trans Europe Express

Disc 2:
1. Numbers
2. Computer World
3. Home Computer
4. Pocket Calculator/Dentaku
5. The Robots
6. Elektro Kardiogramm
7. Aero Dynamik
8. Music Non Stop



BEELD EN GELUID
En hier komen we dan weer op de bijna spreekwoordelijke perfectie van het duo Hütter-Schneider terecht. Elk stadium in het rijpingsproces van Kraftwerkmuziek wordt door de beide heren gewikt, gewogen, vervolgens nog eens gewikt, en beland dan meestal in de vuilnisbak. Pas na tweehonderd of zo takes zijn de heren min of meer tevreden met het resultaat. Het zou ondenkbaar zijn dat men een dergelijk concert zou in handen laten vallen van de grillige nukken van een derderangs-regisseur die de essentie van Kraftwerk niet snapt. Het kan bijna niet anders of elke pixel van het beeld werd nog eens manueel nagecontroleerd door de band zelf. De heftige lichtspektakelshow zorgt nergens voor ongewenste visuele nevenwerkingen, alhoewel zowat elk denkbaar video-artefact (kleuren die met elkaar versmelten, moiré-artefacts, colour bleeding waardoor de vier Kraftwerkers er als marsmannetjes uitzien, hevige macroblocking in Home Computer...) de revue passeert; maar dan bewust geplaatst waar die moet staan, als onderdeel van de video-show. It's all part of the programme, don't adjust your tv! De stroboscopische effecten waar onder meer The Man Machine en The Robots mee beginnen vergen misschien wel wat inspanning van de netvliezen, maar technisch is er werkelijk niet het minste aan te merken op deze videokwaliteit.



En ook de audiokwaliteit is van het hoogste referentieniveau, alhoewel niet-bezitters van een DTS-decoder het met een simpele PCM-stereomix moeten stellen, die niet wezenlijk beter of slechter (of überhaupt verschillend) is van die op de gelijknamige cd. De DTS-track is spektakel troef: bewust worden er voortdurend muzieksamples naar de verschillende surroundboxen gestuurd, die voor de volle 100 % gecontroleerd worden. Vervorming hoeven we niet eens ter sprake te brengen, en het gedreun van de subwoofer die de drumcomputers tracht bij te houden is eerder de ultieme test voor uw apparatuur dan voor deze disc. Ik denk niet dat er een andere muziekdvd is waar de kwaliteit nog maar aan de hielen van deze Minimum Maximum komt, alhoewel de eerlijkheid ons wel gebiedt te zeggen dat het genre muziek wat Kraftwerk in hun repertoire heeft staan, zich véél makkelijker tot een volledig gecontroleerde digitale behandeling leent dan de eerste de beste willekeurige rockband. Minder dan de maximale score geven is in dit geval onmogelijk, maar van al dat moois kan U enkel genieten als U DTS kan afspelen. Dit is overigens het soort van muziek waarvoor DTS is uitgevonden. Om beeld- noch geluidskwaliteit in het gedrang te brengen heeft de band overigens bewust geopteerd om geen Dolby Digital 5.1-track toe te voegen aan het geheel. De stereotrack is er volgens ons ook maar opgezet omdat de technische specificaties van dvd vereisen dat er één geluidsstandaard conform het dvd-draaiboek is (voor alle duidelijkheid, DTS volgt deze standaard niet). Als U uitkijkt voor een goede stereo-weergave kan U even goed de CD kopen, maar dan mist U wel de lasershow.



EXTRA'S
Er zijn verschillende redenen aan te halen waarom deze disc bijna geen bonusmateriaal bevat. Ten eerste zou het toevoegen ervan alleen maar de technische perfectie, waarvoor overigens speciaal het concert op dubbel-dvd is gespreid, worden aangetast. Ten tweede zouden we niet weten wát we in die bonussectie kwijt zouden moeten. Kraftwerk is namelijk berucht om hun mediaschuwheid, en een bezoek aan het inner sanctum van de Kling Klang-studio's is gewoon onbespreekbaar. Voor de promotie van deze dvd en bijhorende cd heeft de band welgeteld één (gedrukt) interview weggegeven. Desondanks konden de makers toch niet aan de verleiding weerstaan, en als bonustrack vinden we een versie in 4:3 van Aero Dynamik die de band voor MTV heeft gespeeld. De videokwaliteit hiervan is belabberd, en kan zich op geen enkel moment meten met wat er in het hoofdconcert aan materiaal te vinden is. De versie is overigens een ingekorte versie van het nummer in het concert zelf, dus lijkt deze bonus er alleen maar aan toegevoegd om te bewijzen dat de leden van Kraftwerk wel degelijk af en toe buiten mogen van hun vrouw.

CONCLUSIE
Het enige denkbare probleem dat U bij deze dvd kan hebben is uiteraard voor de hand liggend: het kan zijn dat U helemaal niet van muziek van Kraftwerk houdt. In dat geval mist U wel iets: een zelden optredende band die dé show van hun leven geven, en zodanig geobsedeerd zijn door kwaliteitscontrole dat ze zowat voor elke seconde beeld en geluid een vergadering moeten hebben belegd. Afgezien van de inhoud, als er zoiets als de perfecte muziekdvd bestaat, dan is dit 'm: zonder twijfel!