ACHTERGROND
Nijntje is de geestelijke dochter van de Nederladse illustrator Hendrik Magdalenus 'Dick' Bruna. Alhoewel hij reeds vroeg in zijn leven blijk geeft van méér dan zomaar occasioneel artistiek tekentalent, ziet zijn vader voor hem toch een plaats weggelegd in het familiebedrijf: een uitgeverij. De echter uitgeverspolitiek blijkt hem niet te liggen, maar hij werpt zich vooral op als illustrator van voornamelijk pocketboeken, vertalingen van onder meer de Maigret-boeken van Georges Simenon, en andere misdaadverhalen. Deze worden uitgegeven in de geroemde 'zwarte beertjes'-collectie, en zo wordt in eerste instantie het werk van Bruna - omwille van de goedkope prijs van de boeken - onder de aandacht van een heel breed publiek gebracht.

Met zijn simpele vormgeving, ontdaan van zowat alle details die de toeschouwer van de hoofdzaak afleiden, merkt Bruna dat zijn tekenwerk wel eens een solide basis zou kunnen zijn voor kinderboekjes. In 1953 is het dan zover, en verschijnt De Appel. Het is echter twee jaar later dat het boekje verschijnt waarmee Bruna wereldfaam zou oogsten: nadat hij zijn kinderen heeft zien opgaan in hun spel met een konijn, komt hij op het idee om de konijnenfamilie Pluis op een avond in 1955 te laten bezoeken door een engel (de ooievaars waren in staking); hun gezin wordt uitgebreid met een klein konijntje, dat ze Nijntje noemen. Wegens de minimalistische aanpak is het eerst blijkbaar nog niet duidelijk of Nijntje een meisje dan wel een jongen is, maar het kunnen laten aantrekken van jurkjes in een pjelade van combinaties van de (toen nog) vier kleuren die Bruna gebruikt, doet de balans overslaan naar de vrouwelijke helft: Nijntje wordt een klein meisjeskonijn! Bruna's simplistische (en dat is zéker niet negatief bedoeld), direct confronterende tekeningen waarin Nijntje de kijker bijna altijd recht in het aangezicht aankijkt, gecombineerd met simpele rijmpjes in het A-B-A-B schema wordt een formule waarmee Bruna al vijftig jaar onverminderd succes oogst. Rijmpjes belachelijk in hun eenvoud, maar wél goed doordacht.

Er komen nog een hele hoop figuren bij in het Nijntje-universum, en Bruna tekent ook diverse boekjes over kindjes die meestal geëngageerd zijn in erg educatieve bezigheden, zoals leren lezen en tellen. Nijntje blijft echter het grootste succesnummer: in de daarop volgende boekjes maken we kennis met Nijntjes ouders, haar grootouders, tante Trijn, de kinderen uit de buurt (Boris en Barbara de beren, Knorretje en Betje Big) en de hond Snuffie, voor wie Bruna de enige artistieke toegeving uit zijn carrière doet en zijn beperkt kleurenpalet uitbreidt van vier (vermiljoenrood, blauw, geel en groen) naar vijf (bruin). Nijntje is de universele kleuter. Nijntje blijft schipperen tussen een meisje van een jaar of twee tot zes, afhankelijk van de situatie: de ene keer kan ze al fietsen, de andere keer nog niet eens lezen of schrijven. En alhoewel meester Bruna met een streng oog erop toeziet dat zijn creaties voor de volle honderd procent kindvriendelijk blijven, weet hij toch op haast schalkse wijze enkele volwassenen-thema's in zijn werk te weven. Zo laat hij duidelijk zijn afkeer van racisme blijken wanneer Nijntjes beste vriendin, Nina, plots een bruin konijntje blijkt te zijn, het enige overigens in een volledig witte konijnenpopulatie; maar anderzijds zal je Bruna nooit betrappen op een politiek getinte uitspraak. Een zelfde finesse legt hij aan de dag wanneer in Lieve Oma Pluis in 1996 Nijntjes grootmoeder plots naar de konijnenhemel gaat. Bruna vond het belangrijk dat kinderen ook een uitlaatklep zouden hebben bij rouwverwerking, iets wat toch vroeg of laat altijd wel eens voorkomt, en waar voor kinderen van die leeftijd eigenlijk geen counseling voorzien was. Het gebrek aan chronologie zorgt er echter wel voor dat Oma in de volgende boekjes weer springlevend en wel is; en kinderen schijnen zich daar niet echt aan te storen. In 2003 verandert er weer iets aan de gezinssamenstelling: in Kleine Pluis krijgt Nijntje er plots een zusje (of is het nu een broertje?) bij.

De alledaagse belevenissen van Nijntje zijn echter niet altijd zó spectaculair als twee bovengenoemde voorbeelden: het merendeel van de verhaaltjes draait om alledaagse verwondering gezien door de ogen van een kind: Nijntje gaat naar school, een dagje naar de zee, naar het museum, ze krijgt een step van opa, speelt, gaat logeren, en huilt soms ook, wanneer ze bijvoorbeeld haar teddybeer kwijt is. De simpele maar rigoureuze aanpak waarmee Bruna zijn geesteskind wars van alle moderne technologie blijft maken, is bewonderenswaardig, en de ambachtelijke manier van werken zie je nog zelden terug. Bruna tekent eerst zijn zwarte lijnen - met de hand, vandaar de vaak gekartelde rand als je even de moeite doet om die van dichtbij te bekijken, trekt ze dan over op transparanten, en de kleuren worden er achteraf aan toegevoegd door uitknippen van stukken gekleurd papier en die onder de transparanten te leggen, om er maar zeker van te zijn dat het altijd dezelfde kleurtinten zijn die terugkeren. De ene zou het simplisme noemen, maar gelijkaardige technieken worden ook gebruikt door gerenommeerde schilders als Matisse, door wie Bruna openlijk toegeeft sterk beïnvloed te zijn.



En het is aandoenlijk om te zien hoe een lief klein konijntje na vijftig jaar nog altijd moeiteloos een killerkonijn blijkt te zijn dat genadeloos de vloer aanveegt met Japanse crap-animatie genre Pokemon,de spastische Teletubbies of de onstopbare diarree aan Nickelodeon- en Cartoon Networks tekenfilms die eruit zien alsof ze in een voormalig Oosteuropees werkkamp zijn gemaakt, en waar gerenommeerde wetenschappers ongetwijfeld ooit ergens in de toekomst studies over zullen publiceren, meer bepaald in verband met de exponentiële toename van het aantal kinderen met ernstige concentratie-of gedragsstoornissen. Andere animatiereeksen zoals Winx, Bratz en alle Pokemon-klonen zijn dan weer zo duidelijk een schaamteloze manier om de wetgeving voor reclame rond kinderprogramma's te omzeilen door deze in de programma's zelf binnen te smokkelen, en verhalen te creëren die eigenlijk één langgerekte reclamespot zijn.

We geven dadelijk toe dat er ook heel wat Nijntje-merchandise te koop is, maar dat is zeker niet de core business, en die verschijnselen waren er alleszins bij de geboorte van Nijn in 1955 nog niet. Het beperkte maar in meer dan één zin van het woord duidelijk afgelijnde Nijntje-universum geeft de concurrentie zonder problemen het nakijken. En sommigen denken dan zeker en vast: "If you can't beat 'em, join 'em"; de internationale weerklank heeft in het verleden overigens meer dan eens voor processen wegens plagiaat gezorgd: de Belgische animator wijlen Ray Goossens heeft ooit Bruna voor de rechter gedaagd (en andersom) wegens de toch wel frappante gelijkenissen met zijn creatie Musti. Voor zover we weten is het juridisch steekspel op een gelijkspel geëindigd, maar we hebben er toch uit geleerd dat als men uiteindelijk de leefwereld van het kind uit gaat vlooien tot de essentie, men haast wel bij een creatie als Nijntje moét uitkomen. En Dick Bruna heeft er zonder problemen zijn reputatie voor veil om zijn Nijntje "zuiver" te houden: toen het Belgische intussen ter ziele gegane magazine Deng! een artikel over drugsgebruik illustreerde met een afbeelding van het welbekende konijn die net een lijn coke genilfiskt had, zorgden de advocaten van Bruna's bedrijf Mercis er zonder pardon voor dat binnen de 48 uur het gewraakte magazine uit de winkelrekken verdwenen was. De kans dat uw kleine de Deng zou verward hebben met Nijntje Aan Zee is echter volgens ons redelijk klein, maar we hebben respect voor het artistiek zuiver houden van een eigen creatie, zeker als daar zo goed over wordt nagedacht.

Dus, beste lezer, we zijn niet kinds aan het worden. Het leek ons inderdaad zinnig om, zeker met de feesten omtrekt Nijntjes vijftigste verjaardag achter de rug, eens te kijken wat er op dvd-gebied zoal te beleven is, en daarbij kregen we deze dvd-box in het oog, waarin we drie verschillende incarnaties van 's werelds bekendste knuffel met elkaar kunnen vergelijken.



DISCS
De set bevat de volgende discs:

Nijntje En Haar Vriendjes
is een tweede deel uit een reeks van drie met quasi letterlijke interpretaties van Dick Bruna's werk. De animatie is even minimalistisch qua opzet als de tekenboekjes, zij het dat er ook, weer zo minimaal mogelijk, beweging aan het geheel wordt toegevoegd. Dit resulteert in 16 (van 52 gemaakte) filmpjes van 4 minuten, waarbij telkens via een redelijk ingewikkeld menu de begin-en eindcredits worden aangenaaid. Voornaamste inhoudelijke punt van kritiek is dat slechts 4 van de 16 getoonde filmpjes over Nijntje gaan, en de titel van de schijf mogelijk misleidend is. Desondanks: een getrouwe adaptatie van Bruna's werk!

Nijntje Gaat Naar De Dierentuin / Nijntjes Nieuwjaarsfeest
is de charmantste disc van de drie. In twee langere afleveringen van 24 minuten, verder nog eens onderverdeelbaar in vijf deelverhaaltjes, zien we een bijzonder schattige stop-motion 3D-versie van een paar zeer kindvriendelijk gebrachte "avonturen" van Nijntje, eigenlijk heel gewone dingen die erg goed bij de leefwereld van de kinderen aansluiten. De stopmotiontechniek, door onder meer Aardman's Wallace & Gromit weer volop onder de aandacht, is eigenlijk een ideaal medium om de statische wereld van Nijntje toch wat meer schwung te geven zonder dadelijk te gaan overdrijven met hyperrealistische CGI.

Nijntje Is Er Weer
is dan weer het bewijs dat er tussen het creatieve team achter Nijntje enkele fervente gebruikers van softdrugs zitten, alhoewel we toch denken dat het harddrugs moeten geweest zijn. Opgenomen in een theater in Zaandam zien we een 55 minuten durende kindermusical, waarbij echte acteurs met een paar oren van papier maché de figuurtjes uit de Brunastrips moeten uitbeelden. De thematiek verschilt niet wezenlijk van die van de boekjes van Bruna - gaan logeren, naar opa en oma, en de onvermijdelijke kleine zus die Nijntje krijgt zijn onder meer op het appel, maar we kunnen ons amper voorstellen dat kinderen deze suspension of disbelief gaan slikken. Ook de liedjes lijken nergens op: het herhalen van honderd keer dezelfde zinssnede staat toch wel erg haaks op de vaak pienter uitgedachte verzen die uit Brunas pen vloeien. We kunnen ons niet van de indruk ontdoen dat de voornaamste en enige motivatie voor de musical enkel was om ene graantje mee te pikken van de Nijntje-hausse rond de vijftigste verjaardag van Nijn.

BEELD EN GELUID
De op deze box vertoonde filmpjes zijn kwalitatief niet echt homogeen. De 2D-animatie is duidelijk al van een oudere print afkomstig, en printbeschadigingen zoals witte lijnen, vlekken en diens meer vallen op een duidelijk palet met maar een handjevol kleuren onmiddellijk op. Het contrast is uiteraard maximaal met een dergelijk beperkt palet, maar neigt wat naar het oververzadigde, en aan de lijntjes is er soms wat colour bleeding te zien. De hoeveelheid ruis is echter storend. Twee stereotracks sieren de release: een Vlaams gesproken en een Nederlands gesproken versie, simpel van elkaar te onderscheiden door de disc om te draaien. De twee andere discs bevatten enkel een Nederlands stereo-audiospoor. De beeldkwaliteit van de stop-motionfilmpjes is goed maar niet foutloos, af en toe zien we wat compressieblokken en vervagen de randjes, en ook hier is veel ruis te zien in de egale kleurvlakken. De musical brengt het er iets beter vanaf, alhoewel vooral in shots van de hele set er nogal eens wat aan detail ontbreekt.



EXTRA'S
Op de disc met 2D-animatie vinden we als extra bonus nog een Nijntje-lied. Bij de disc met 3D-animatie zien we een B-filmpje waarin we in de studio de poppenmakers aan het werk zien bij de stopmotion-versie. De opening-en eindcredits van het filmpje maken duidelijk dat dit van een Engelse versie ("Miffy") moet afkomstig zijn, en spijtig genoeg is de footage van de dag waarop Bruna zelf poolshoogte komt nemen op de set, niet beter verstaanbaar. Disc 2 en 3 bevatten nog een reeks trailer voor andere kinder-dvd's uit de Warnercollectie, disc 3 ook nog één voor de 3D-animatiefilmpjes

CONCLUSIE
Alhoewel interessant vergelijkingsmateriaal is deze Nijntje-box toch een mixed bag. De 3D-filmpjes zijn absoluut het schattigst om te bekijken, de 2D-filmpjes sluiten dan weer beter aan bij Bruna's algemene werk, en de musical... tja... Laten we het erop houden dat, afhankelijk van de leeftijd van uw kind, enkele van de losse releases wellicht interessanter zullen zijn.