FILM
Een verlaten boerderij in lichterlaaie. Een spookstad. Vuiligheid. Puin en geblakerd wrakhout temidden van een drukkende leegte. De openingsshots van War Photographer, Christian Frei's veelvuldig bekroonde documentaire, grijpen de kijker naar de keel en die greep wordt pas na 96 minuten gelost.

War Photographer is een indringend portret van de stille, in zichzelf gekeerde oorlogsfotograaf James Nachtwey, de meest bekroonde man in zijn vakgebied. De in New york geboren Nachtwey studeerde politieke wetenschappen en kunstgeschiedenis. Maar toen hij tijdens zijn studies onder de indruk geraakte van beeldmateriaal uit de Vietnam-oorlog besloot hij zich op de fotografie toe te leggen. Dit leidde in 1976 tot zijn eerste job als persfotograaf voor een kleine Mexicaanse krant. In 1980 verhuisde de zwijgzame autodidact naar New York om er een bijzonder succesvolle en gelauwerde carrière als freelance fotograaf uit te bouwen.

"Als je foto's niet goed genoeg zijn, sta je er niet dicht genoeg op". Dit citaat van Robert Capa indachtig heeft Frei een microcamera, niet groter dan een gebalde kindervuist, aan het fototoestel van Nachtwey bevestigd. Deze camera registreert quasi identiek wat Nachtwey door de lens van zijn fototoestel ziet en plaatst de kijker daardoor in het midden van de actie. We kijken over zijn schouder mee in Kosovo, waar volledige dorpen in brand staan en het leed van de bewoners als een mes in het hart kerft. We staan met hem tussen de barricades in Palestina, door inheemse jongeren opgeworpen om de Israëlitische milities te bekampen. We waden door de verstikkende gassen in een Mongoolse zwavelmijn alwaar mijnwerkers dag in dag uit hun gezondheid op de proef stellen. We begeven ons tussen treinrails in Indonesië, waarlangs dakloze families samenhokken en een hongerbestaan leiden.

Frei laat de microcamera nuchter registreren en monteert het pakkende beeldmateriaal zo min mogelijk. Hij laat de tijdsduur van de geregistreerde beelden veelal intact. Dit zorgt ervoor dat de situaties waarin zijn onderwerpen verkeren in een wrange, nuchtere context worden geplaatst en daardoor een realistischer - lees: tragischer - impact krijgen. Af en toe staat er een streepje muziek onder het beeldmateriaal, maar het wordt nooit te manipulatief. We krijgen de oorlog te zien zoals ze is, of tenminste: zoals ze ons via het videomedium zo eerlijk mogelijk getoond kan worden. Rechttoe, rechtaan. Ongemonteerd en niet geësthetiseerd. Ondanks het 'spectaculaire' onderwerp is deze documentaire op geen enkel moment sensatiebelust. Op cinematografisch vlak steekt ze de spektakeldocu's van National Geographic dan ook moeiteloos naar de kroon.

Naast het beeldmateriaal van de microcamera krijgen we interviews te zien met vrienden en collega-fotografen waarin vooral wordt ingegaan op het karakter van Nachtwey en enkele anekdotes ter illustratie worden aangehaald. Nachtwey zelf komt ook aan het woord. Hij reflecteert over zijn beroep, de risico's, en de daarmee gepaard gaande morele verantwoordelijkheid en twijfel (profiteer ik als succesvolle fotograaf van het leed van andere mensen?).

In War Photographer zijn het echter niet de woorden, maar de beelden die het meeste spreken. Dit geldt niet alleen voor de videobeelden, maar ook voor de zwartwitfoto's die het resultaat zijn van Nachtwey's noeste arbeid. Frei laat ze resoneren, geeft ze daarvoor de ruimte. Er is geen commentaarstem aanwezig die de beelden toelicht of een ideologie predikt. Frei laat de kijker zelf conclusies trekken uit wat hij ziet. Een werkmethode die fel contrasteert met die van bijvoorbeeld Michael Moore, die veel manipulatiever te werk gaat en door middel van montagetechnieken en een overdachte vertelstem zijn publiek in een bepaalde ideologische richting duwt. Het ontbreken van een beschuldigende vinger is dan ook één van de krachten van War Photographer. Moore zal met zijn cynische, infotainment-achtige aanpak wellicht beter scoren bij een breed publiek, maar zal nooit de dwingende kracht van deze documentaire benaderen. Wat mij betreft raakt hij zelfs niet aan de dikke teen van Frei.

In het kort: een absolute aanrader.

BEELD EN GELUID
Het grootste deel van War Photographer werd op digitale Betacam in 16/9 formaat opgenomen en deze print is rechtstreeks van de videomaster overgepompt, ook al wordt op de dvd-hoes beweerd dat het om een 35mm transfer gaat. Dit is, getuige de koude videolook en de totale afwezigheid van filmgrain, overduidelijk niet het geval. De beeldkwaliteit van War Photographer kan onmogelijk beter zijn dan de oorspronkelijke videobron, maar ziet er desondanks zeer goed uit. Van digitaliseringartefacten is uiteraard geen sprake. De kleuren zijn helder en het beeld bevat redelijk veel detail en scherpte. Het beeldmateriaal van de, aan het fototoestel van Nachtwey bevestigde, microcamera heeft echter een veel lagere resolutie en wordt door interlacing geteisterd. Maar gezien deze minuscule camera voor Christian Frei de enige manier was om zich tezamen met de fotograaf in het hart van de 'actie' te begeven, kan daar niets op worden aangemerkt. De geluidstrack staat in Dolby Surround 2.0 gecodeerd en klinkt, rekening houdend met het feit dat het om live opnamen gaat, uitstekend.

EXTRA'S
Op het schijfje staat een kort en weinig diepgaand interview met regisseur Christian Frei waarin hij het heeft over de persoonlijkheid van Nachtwey en het gebruik van de microcamera. Omdat dit interview oorspronkelijk voor televisie werd afgenomen wordt meer dan de helft van zijn speelduur opgeslokt door beeldmateriaal uit de documentaire. Het gaat dus eerder om een soort promotiefilmpje.

CONCLUSIE
War Photographer is een ijzersterke documentaire die van begin tot einde beklijft. De invalshoek, waarbij een microcamera aan het fototoestel van de oorlogsfotograaf wordt bevestigd, is intrigerend, het ritme is bedaard, de beelden spreken voor zich. Ook op technisch vlak scoort deze dvd zeer behoorlijk. Een absolute aanrader.