DOCUMENTAIRES
Neil Aspinall, assistent, road manager en persoonlijke vriend van de vier Beatles, stelde in het begin van de jaren '80, na het uiteenvallen van de groep, voor eigen rekening een videoband samen met al het beschikbare materiaal over The Beatles waarop hij de hand kon leggen, kwestie van iets voor het nageslacht te bewaren. De videoband stond jarenlang bij Aspinall thuis op de boekenkast. Na de dood van John Lennon groeit langzaam het idee van een biografisch overzicht. Om een verschil te maken met de vele bestaande initiatieven op dat terrein, wordt na veel onderhandelen gekozen voor een overzicht, verteld door de resterende Beatles, want alleen dat maakt volgens Neil Aspinall – die zal optreden als producer – enige kans op succes. Begin jaren '90 stelt hij een Apple-productieteam samen. De voorbereidingsperiode duurt ruim drie jaar: het team spoort in de hele wereld zeldzaam Beatles-materiaal op. Bijna duizend verschillende beeld- en geluidsfragmenten worden geselecteerd, onderhandeld en geklaard voor een videoproductie die de werktitel The Long And Winding Road opgespeld krijgt.

De unieke interviews vormen het sluitstuk van wat uiteindelijk The Beatles' Anthology zal heten. Vanaf het najaar van 1993 blikt men de eerste opnamen met Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr in. Paul en George wonen op dat moment in Engeland, Ringo Starr in Los Angeles. Na een eerste interviewsessie over de beginperiode, worden twee afleveringen gemonteerd en ter goedkeuring voorgelegd. Yoko Ono behartigt de belangen van John Lennon. 10 jaar later zal Paul McCartney over de Anthology-interviews voor het eerst uit de biecht klappen met de opmerking dat "ze" (hij, George en Ringo) lief waren gebleven. Het was algemeen bekend dat Yoko Ono sceptisch stond ten opzichte van het project en haar goedkeuring zou laten afhangen van de mate waarin de erfenis van haar overleden echtgenoot werd gerespecteerd en in het verhaal van The Beatles de plaats kreeg die ze verdiende. Het was met andere woorden een voorzichtige evenwichtsoefening waarbij alle kritiek op Lennon en vooral Ono behoorde te worden vermeden. Anno 2007 zijn de oude vetes die tot de ontbinding van de groep leidden vervaagd, maar in het begin van de jaren '90 lag de materie nog altijd heel gevoelig: McCartney probeerde via juridische weg de titel Lennon-McCartney om te zetten in McCartney-Lennon voor de composities die grotendeels of helemaal door hemzelf waren geschreven, tot groot ongenoegen van Yoko Ono, die het als een aanslag op John Lennon interpreteerde; van George Harrison was bekend dat hij de breuk van The Beatles helemaal op het conto van Yoko Ono schreef en Ringo Starr, diep teleurgesteld door de hele affaire, hulde zich al die tijd in stilzwijgen in het verre Californië.

Op een zomerse dag in juni 1994 ontmoetten Paul, George en Ringo elkaar om voor de camera herinneringen op te halen en samen te musiceren. De sfeer is ontspannen en mondt uit in een plan om samen iets op te nemen voor de Anthology. Zonder John was het onmogelijk om een Beatles-nummer te maken, zegt George daarover, en dus wordt Yoko Ono aangeschreven met de vraag of zij nog over opnamen van Lennon beschikt die in aanmerking komen voor een Beatles-release. Het resultaat is Free As A Bird, een niet bijzonder goede monocassetteopname van John Lennon uit 1977, waarvoor Paul, George en Ringo elkaar rendez-vous geven in de Abbey Roadstudio’s in Londen. McCartney schrijft supplementaire teksten, samen bedenken ze een nieuw arrangement voor de demo en voegen extra instrumenten en koortjes toe. Free As A Bird wordt in 1995 als promotiestunt gebruikt voor de lancering van de eerste van drie dubbele cd's onder de naam Anthology 1. Een tweede Lennondemo, Real Love, krijgt begin 1995 een gelijkaardige behandeling voor de lancering van de tweede cd-dubbelaar Anthology 2 (1996). Datzelfde jaar verschijnt ook Anthology 3. Samen bevatten de drie dubbelaars ruim 150 unieke opnamen: rarities, demo's, instrumentale nummers en songs die nooit op plaat zijn verschenen. Bovendien vormen ze een anthologie op zichzelf en wijken qua samenstelling en materiaalkeuze in hoge mate af van de video's die op hetzelfde moment zijn uitgebracht.

In 2003, acht jaar na de videorelease, verschijnt het Anthology-materiaal op dvd. De acht reguliere documentaires zijn per twee op een dvd gestanst. Op een vijfde disc hebben o.a. de promotievideo's van Free As A Bird en Real Love een plaatsje gekregen.



1. The Beatles - Anthology 1 & 2
Anthology 1 begint met de geboorte en de jeugdjaren van The Beatles in Liverpool. Aan de hand van oude foto's en sporadisch filmmateriaal wordt hun milieu geschetst. Hun vroege interesse voor muziek, de auditie van Paul bij het bandje van John Lennon, de introductie van George (het busmaatje van Paul) en de eerste plaatopname (1958) passeren de revue. Paul, George en Ringo vertellen het allemaal zelf zonder storende commentaarstem om de verhalen aan elkaar te koppelen. Het zijn herinneringen uit de eerste hand. Anekdotisch is het verhaal over hun oneindige tochten op het slecht ontwikkelde Engelse wegennet, onderweg naar zaaltjes en kleine muziekcentra voor de eerste optredens, slecht betaald en met slecht materiaal. Stuart Sutcliffe is het onderwerp van wrijvingen en discussies. Hij verlaat de groep in 1961. De tournees naar het continent, naar Hamburg, havenstad van de oude vijand, bezorgen de jonge mannen een cultuurshock: ze worden midden in de hoerenbuurt gelogeerd, een plek waar het nachtleven bruist tot in de vroege uurtjes. De optredens duren er eindeloos, de vergoeding is mager. Maar in Hamburg leggen de jonge Beatles de vuurproef af. Bovendien leren ze er Ringo Starr kennen, drummer van Rory Storm and the Hurricanes, een band met al redelijk wat succes. De eerdere ontmoeting met Brian Epstein is van historisch belang al beseffen The Beatles dat zelf nauwelijks. Epstein heeft relaties en goeie contacten en kan een auditie bij Decca versieren. Epstein zet Pete uit de groep. Toen Ringo erbij kwam werden we pas echte The Beatles, zegt Paul daarover. George Martin neemt het heft in handen en Love Me Do, de eerste single, debuteert in de Britse hitparade. Het wordt een bescheiden succes, niet zo lang daarna gevolgd door Please Please Me, een geheide nummer 1. Het is maart 1963.

Anthology 2 begint met de doorbraak in 1963: een succesvolle tournee overspoelt Groot-Brittannië en in no time staan The Beatles in de prestigieuze Royal Albert Hall, The Paladium en treden ze op in The Royal Variety Show op de BBC. Beatlemania heeft het jonge volkje in z'n greep. Een wonder dat niemand werd gedood, zegt Derek Taylor bij het opnieuw bekijken van de hysterische scènes van toen. I Want To Hold Your Hand bereikt eind 1963 de hoogste positie in de Engelse hitparade en wordt de vierde nummer 1 op een rij. In Europa maakt de single begin januari 1964 z’n intree in de hitparade op nummer 1. Enkele weken later, terwijl The Beatles voor een concert in Parijs zijn, komt van over de oceaan de mededeling dat de single op 1 staat in Amerika, drie weken voor het historische optreden in The Ed Sullivan Show in New York. De wereld ligt aan hun voeten.



2. The Beatles - Anthology 3 & 4
In Anthology 3 groeien The Beatles uit tot een wereldfenomeen en met hen verspreidt zich Beatlemania over de planeet: van New York tot San Francisco, van Londen tot Madrid en van Sidney tot Tokio. Het succes is fenomenaal. The Ed Sullivan Show trekt het hoogste aantal kijkers dat ooit is geregistreerd in de Verenigde Staten. Een week later doen John, Paul George en Ringo hun optreden nog een keertje over. In de Amerikaanse hitparade verdringen zich meer dan 6 singles voor een plaatsje aan de top. Ligt het aan de frisheid van de muziek, de aantrekkelijke kopjes, de charme en de ongekunsteldheid, de spontaneïteit van de optredens en interviews, het charisma dat de boys from Liverpool uitstralen? Wellicht een combinatie van dat alles. Met de langspeelfilm A Hard Day's Night (1964) breiden The Beatles hun terrein uit naar het witte doek. In de loop van vier decennia zal de film uitgroeien tot één van de meest winstgevende producties ooit. Voor de première van A Hard Day's Night trekken The Beatles naar hun geboortestad Liverpool. Ze hebben net een succesvolle wereldtournee door Europa, Australië en Azië achter de rug. De ontvangst in Liverpool is uitbundig en zorgt voor nooit geziene taferelen wanneer de vier muzikanten op het balkon van het stadhuis verschijnen. Dus toch sant in eigen land.

Anthology 4 begint met de eerste Amerikaanse tournee in augustus 1964, luttele maanden na het dubbele optreden in The Ed Sullivan Show. Overal staan massa’s jonge meisjes hun idolen op de luchthavens op te wachten. Amerika is helemaal in de greep van Beatlemania, coast tot coast. Vooral Miami doet het goed bij het viertal, want ze hebben nooit eerder palmbomen gezien. Het najaar wordt gereserveerd voor de opnamen van het vierde album, Beatles For Sale en meteen ook maar de nieuwe film Help! die in de zomer van 1965 in de zalen verschijnt, in Technicolor en voor een budget drie keer zo hoog als dat van A Hard Day's Night. Terwijl Beatles For Sale perfect aansluit bij het rock’n roll-coverwerk van de eerste drie albums, gaat Help! door op de weg die The Beatles met A Hard Day's Night in zijn geslagen. Yesterday, het eerste soloproject van Paul McCartney, ligt in de lijn van And I Love Her en Things We Said Today. Ondertussen is ook Harrison gaan componeren. Het warenmerk Lennon & McCartney is uitgegroeid tot een unieke referentie in het milieu en noch Paul, noch John, hebben tijd of interesse om hun collega te helpen, tot grote frustratie van George. In Londen ontvangen The Beatles uit de handen van Queen Elisabeth de MBE-award voor hun bijdrage aan de Engelse economie. Een resem vooraanstaande MBE-leden stuurt uit protest z'n medaille terug naar Buckingham Palace.



3. The Beatles - Anthology 5 & 6
In de zomer van 1965 zijn The Beatles opnieuw in Amerika voor een tweede uitgebreide tournee. Help! is er net gereleased en scheert hoge toppen. De zegetocht is gegarandeerd. Een gearrangeerde ontmoeting met Elvis Presley passeert in mineur. Eind oktober beginnen de opnamen van Rubber Soul, een overgangsalbum waarop de rock'n roll quasi volledig aan de kant wordt gezet. Rustige Lennon & McCartney-composities als Michelle, Girl en Norwegian Wood zijn de voorbodes van een totaal nieuw repertoire en een totaal nieuwe sound. Met Revolver (augustus 1966) is de ommezwaai totaal: Yellow Submarine en Tommorow Never Knows zijn grotendeels het product van muzikale en technische experimenten. Het zijn composities die voor de toenmalige stand van de techniek onmogelijk live uit te voeren waren. Tijdens de wereldtournee in het voorjaar van 1966 komt het nieuwe materiaal met mondjesmaat aan bod. Voor het publiek zijn The Beatles nog altijd de rock'n rollers uit de beginperiode.

Anthology 6 vertelt over de moeilijkheden op de Filippijnen: The Beatles negeren een ontbijtuitnodiging van Imelda Marcos, de First Lady, en moeten het land in allerijl verlaten. Geen slechte zaak achteraf, gezien het regime, zegt Paul daarover, maar dat wisten we toen niet. De zomermaanden zijn gereserveerd voor de derde USA-tournee. Het avontuur begint onder een slecht gesternte als een dj uit Alabama een boycot tegen The Beatles afkondigt: John Lennon heeft The Beatles vergeleken met Jezus. Met knikkende knieën landt het viertal op Kennedy Airport: J.F.Kennedy is uiteindelijk nog maar drie jaar geleden doodgeschoten. In de Bible Belt, de zuidelijke staten, worden verbrandingssessies van Beatlesplaten en –merchandising gehouden in echte Derde Rijksstijl. De schrik zit er diep in. Het optreden in San Francisco op 19 augustus 1966 wordt meteen hun allerlaatste live concert. The Beatles gooien de handdoek in de ring: niemand hoorde ons nog zingen wegens het geschreeuw, zegt George daarover. We waren muzikaal geëvolueerd, aldus Paul McCartney, het nieuwe materiaal was onmogelijk live te brengen. Feit is dat The Beatles in de studio net Eleanor Rigby, inclusief strijkorkest, afgewerkt hadden en op het punt stonden om de studio in te gaan voor Penny Lane, Strawberry Fields Forever, All You Need Is Love en het enigmatische album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band dat de loop van de popgeschiedenis voor altijd zou veranderen.



4. The Beatles - Anthology 7 & 8
Anthology 7 gaat over The Summer Of Love, de tijd van Timothy Leary, Height Ashbury en de Flower Power. Als vrije liefde, experimenten met drugs en peace het decor vormen van die periode, dan is Sgt. Pepper zonder meer de bijhorende soundtrack: Lucy In The Sky With Diamonds, Within You And Without You, She's Leaving Home en het door de BBC geboycotte A Day In The Life tonen ons The Beatles op het hoogtepunt van hun compositorische en technologische creativiteit, waarmee ze de weg bereiden voor de ruime waaier van genres uit de jaren '70 en '80. All You Need Is Love gaat op 25 juni 1967 als onderdeel van het programma Our World, het eerste satellietprogramma met een bereik van 26 landen in Europa en Amerika, als de Britse bijdrage de lucht in. De boodschap van 'liefde' en make peace not war, wordt de slogan van een generatie. Hun vrije tijd brengen The Beatles door in het gezelschap van de Indiase goeroe Maharashi en terwijl ze zich oefenen in de mantra's van de mysticus, pleegt Brian Epstein in Engeland zelfmoord. Overdose is de officiële uitleg, maar de realiteit was veel grimmiger: The Beatles hadden hun manager aan de kant geschoven. Hij was overbodig gerworden sinds ze niet meer op tournee gingen. Epstein zonder zijn troetelkinderen was herleid tot een figuur langs de zijlijn, een voetnoot in hun Rise to Fame. De verbitterde man zag geen uitkomst meer. John en Paul keren meteen terug uit India, de vakantie had overigens meer dan lang genoeg geduurd en voor de camera’s gaven ze uiting aan hun verdriet, het grote verlies. Volgens roddel uit de kleine historie zou John Lennon off the record iets gemompeld hebben in de zin van die zijn we goed kwijt. Het wegvallen van Brian Epstein heeft evenwel grote gevolgen voor de samenhang van de groep, voor het beheer van hun financiën en dus wordt Apple uit de grond gestampt als zaakwaarnemend bedrijf van al hun activiteiten. The Apple Boutique in hartje Londen, opgericht om de merchandising rond het product The Beatles te centraliseren, gaat in geen tijd failliet. De tv-special Magical Mystery Tour wordt door de pers neergesabeld en tot overmaat van ramp begint Lennon een relatie met Yoko Ono, een mediatiek spektakel zonder voorgaande. Langzaam desintegreert het beeld van de vier brave en naïeve jongens uit Liverpool. De opgeschoten tieners zijn volwassen geworden.

Maar The Beatles slaan terug met The White Album. In Anthology 8, de laatste documentaire uit deze box, doen Paul, George en Ringo uitgebreid het verhaal over het eclectische dubbelalbum dat in geen enkel opzicht nog enig vergelijkingspunt vertoont met z'n voorganger Sgt. Pepper. Met The White Album verruimen The Beatles opnieuw de grenzen van de popmuziek en bewijzen er de vinger nog altijd aan de pols te hebben. Met #9 betreden ze als één van de eerste popgroepen het terrein van de experimentele elektronische muziek, tot dan toe het werkgebied van klassieke componisten, nieuwsgierige technici (Moog) en hardwerkende geluidskunstenaars in obscure studiootjes van Berlijn tot New York. In een interview uit die tijd noemt John Lennon de Duitse experimentele componist Karlheinz Stockhausen (Keulen, 1928) een belangrijk inspiratiebron. Wie was anno 1968 in het prille popwereldje überhaupt met Stockhausen bezig? Het zegt veel over de evolutie die de Liverpoodlians in ruim vijf jaar doormaakten en de richting waarin hun interesses zich hadden ontwikkeld. Het uit elkaar vallen van de band als productie-eenheid betekent het einde van hun koortsige activiteiten, van de verrassende experimenten en de zoektocht naar steeds andere en originele geluidsbronnen. Abbey Road (1969), het album met de wereldberoemde zeebrapadcover, is een leuk maar conventioneel popalbum en Let It Be (1970), hun definitieve zwanenzang, een waardig afscheid met de singles Get Back en vooral Let It Be als een intens boeket op het einde van een wondermooi vuurwerk van op het dak van de opnamestudio's in Abbey Road. Niet lang daarna volgt de onvermijdelijke persmededeling: The Beatles are no more.



EXTRA'S
Op een aparte dvd zijn nog een aantal extra's samengebracht onder de titel The Beatles - Anthology Special Features, goed voor 65 minuten materiaal: Recollections – June 1994 (16 min.) bevat fragmenten van de ontmoeting van Paul, George en Ringo in juni 1994 waarin ze voornamelijk musiceren en een afsluitend gesprek voeren over de Anthology. De heren hebben elkaar duidelijk in lange tijd niet meer gezien en de sfeer is ontspannen en gemoedelijk, tot hun eigen verbazing. De meest aandoenlijke quote van de hele box komt uiteindelijk van Ringo: ik trek graag met jullie op, jongens, zegt hij, waarna hij een schouderklopje krijgt van een ontroerde Paul McCartney. Ringo was altijd al de zachte, degene die tot The Beatles toetrad, niet omdat hij toevallig in de buurt was, maar omdat hij dat zo heel graag wilde. Compiling The Anthology Albums (11 min.) is een interview met George Martin en Neil Aspinall over de totstandkoming van het immense project en het ontzaglijke werk dat door de mensen achter de schermen is verricht om het tot een goed einde te brengen. Back At Abbey Road – May 1995 (14 min.) laat ons de drie Beatles zien in de studio. Ze beluisteren er de originele tapes van hun opnamen met het oog op de definitieve selectie en geven commentaar bij specifieke fragmenten. Recording "Free As A Bird" & "Real Love" (11 min.) is het verhaal over het slechte cassettebandje van John Lennon dat een upgrade kreeg tot volwaardige Beatlessong. In Production Team (13 min.) komen een aantal medewerkers aan het woord die essentieel waren voor de goede gang van zaken en de realisatie van de Anthology. In Making The "Free As A Bird" Video (11 min.) geeft de regisseur uitleg over het procédé en de vernufte technische middelen die zijn ingezet om de clip te maken. Volgt nog de "Real Love" Video (4 min.) en de aftiteling: Credits (1 min.)

BEELD EN GELUID
Zoals bij alle grote biografische projecten is de kwaliteit beter naargelang het beschikbare materiaal jonger is. De oude zwart-witopnamen zijn soms wazig, beschadigd met een slecht contrast, anderzijds zijn de recente interviews met Paul, George en Ringo en hun entourage van toen van een perfect kwaliteit. Het geluid is navenant. Er is een poging gedaan om de live-opnamen uit het begin van de jaren '60 en eerder digitaal te verbeteren, maar het effect blijft uiteraard beperkt wegens de tekortkomingen van het bronmateriaal. Meer recente geluidsopnamen, waarvan verschillende geluidssporen beschikbaar waren, hebben een grondige digitalisering ondergaan en zijn voor de serie opnieuw gemixt waardoor er een geluidsband ontstaat die op diverse plaatsen afwijkt van de album- en latere cd-releases. Jammer genoeg geen Nederlandse ondertiteling op deze internationale release. U kan Engelse, Franse of Duitse ondertitels selecteren ter ondersteuning van minder goed verstaanbare passages en ev. zelfs Spaanse, Italiaanse of Portugese.

CONCLUSIE
The Beatles – Anthology is uiteraard een must voor alle Beatlesfans en muziekliefhebbers die kennis willen nemen van de ontstaansgeschiedenis en de carrière van de grootste boysband uit de populaire muziekgeschiedenis. Ondanks hun korte bestaan hebben The Beatles de loop van de pop- en rockmuziek in de jaren '60 zeer nadrukkelijk beïnvloed en richting gegeven en hebben ze als inspiratiebron gediend voor de tientallen en honderden bands die in de jaren '70 en later voor een vermenigvuldiging van stijlen en genres hebben gezorgd. Namen noemen van hedendaagse artiesten, popgroepen en cultbands die The Beatles als referentie opgeven, is een haast onmogelijke zaak. Hun invloed is gewoon on-uit-wis-baar.