DOCUMENTAIRE
Oostenrijk 1999: de rechts populistische FPÖ – Freiheitliche Partei Österreichs – van Jörg Haider behaalt bij de parlementsverkiezingen een monsterscore van ruim 26 procent en wordt de tweede partij van Oostenrijk. Begin 2000 treedt de partij toe tot een regeringscoalitie met de ÖVP, de Österreichische Volkspartei, onder leiding van bondskanselier Wolfgang Schüssel (ÖVP). Susanne Riess-Passer (FPÖ) wordt vice-kanselier. De regeringsdeelname van de FPÖ wordt in de zgn. Donderdagdemonstraties aan de kaak gesteld wegens het racistische karakter van het partijprogramma. De 14 overige EU-lidstaten reageren met Sancties tegen de Oostenrijkse regering. Vooral Bondskanselier Schüssel oogst veel kritiek: voor het eerst sinds W.O.II krijgt een partij met fascistoïde trekjes regeringsverantwoordelijkheid in West-Europa.

Wenen 2000: de in het Duitse Oberhausen geboren actie- en provocatiekunstenaar, auteur en regisseur Christoph Schlingensief bouwt op het plein vóór de Wiener Staatsoper en in het kader van de Wiener Festwochen (11-17 juni) een zgn. Abschiebelager, een gesloten centrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers in het Nederlands. In ware Big Brother-stijl stopt hij twaalf buitenlanders in een container. Zes dagen lang kan heel Oostenrijk via het Internetkanaal webfreetv.com de handel en wandel van de twaalf volgen. Onder het motto Ausländer Raus!, volgens Schlingensief een initiatief van de FPÖ en het Weense boulevardblad Kronen Zeitung, kunnen de kijkers elke dag twee asielzoekers wegstemmen. Die worden door bodyguards uit hun verblijf gehaald, met een taxi naar de grens gebracht en uit het land gezet. Wie na zes dagen overblijft krijgt een financiële beloning en mag blijven. Zo kort na de Donderdagdemonstraties en de EU-sancties lokt het evenement – een kunstproject over feitelijke en fictieve realiteitsverschuiving in politiek een maatschappij – verhitte reacties uit waarbij het plein vóór de Weens Staatsopera voor een week wordt omgetoverd tot Oostenrijks grootse publieke forum waar voor- en tegenstanders met elkaar in discussie gaan.

Schlingensiefs project zaait verwarring. Het wordt toegejuicht, het wordt verweten een vorm van nestbevuiling te zijn, een onverantwoorde actie die het beschadigd imago van Oostenrijk geen goed doet. De organisatoren van de Festwochen krijgen kritiek omdat ze publieke subsidies zouden misbruiken voor een politieke zaak. Schlingensief kaatst de bal terug met de opmerking dat nog veel meer geld wordt besteed aan een ‘echte’ asielinstallatie op een paar honderd meter afstand van de Staatsopera. En bovendien, voegt hij er fijntjes aan toe: de rest van Europa doet precies hetzelfde, waarmee hij het project meteen veralgemeent tot alle andere EU-lidstaten die – ondanks hun kritiek – zelf ook boter op het hoofd hebben. Het Ausländer Raus!-project wordt dagenlang headlinenieuws in de Oostenrijkse kranten. Bezoekers maken zich boos, geven ongezouten hun mening en schrikken er niet voor terug kleur te bekennen, in het oog van de camera die alles registreert en in het hoofdjournaal brengt. Een groepje anti-fascisten onderneemt vroegtijdig een bevrijdingsactie en neemt de overgebleven asielzoekers mee. Ze vernietigen het bord met de Ausländer Raus!-slogan en schilderen er leuzen op tégen het uitwijzen van vreemdelingen. Het wordt door de achterban allemaal toegejuicht. Bijval en applaus van de verkeerde kant?

Regisseur Paul Poet brengt in Ausländer Raus! verslag uit over Schlingensiefs politieke kunstproject en registreert met verschillende camera's de reacties op het plein. Wat gaat hun onze binnenlandse politiek aan?, vraagt FPÖ-cultuurwoordvoerster Heidemarie Untereiner zich af in een ORF-uitzending over de gebeurtenissen in en om de containers van Schlingensief en Paul Poet geeft het fragment een plaats in z'n documentaire. Want hij wil niet alleen voorstanders aan het woord laten. Hij laat ruimte voor een brede waaier van indrukken, impressies, commentaren, analyses en verklaringen van journalisten, politiek personeel, gasten en cultuurfilosofen, tegenstander en medestanders van Schlingensiefs initiatief. Een oude man die de microfoon in de hand wordt gedrukt en spontaan racistische wartaal uitslaat komt net zo goed aan de bak als Daniel Cohn-Bendit, de fractievoorzitter van de Europese Groenen. Een grijsharige dame op leeftijd, krijsend als een big dat wordt gekeeld, gebruikt haar handtasje om gelijk te krijgen: Du, Künstler,Du, roept ze Schlingensief met misprijzen toe, waarmee ze het woord kunstenaar meteen tot scheldwoord verheft.

Ausländer Raus! werd het succesnummer van de Wiener Festwochen van 2000, maar het veranderde niets aan de politieke constellatie in Oostenrijk, want ook bij de volgende verkiezingen kreeg de coalitie het vertrouwen van de kiezer. Maar om politieke aardverschuivingen is het Schlingensief niet te doen. Hij beperkt zich tot het zichtbaar maken van kritieke processen in de maatschappij, waarbij hij – zoals in dit geval - vaststelt dat zijn kunstproject meer provoceert dan de dagelijkse gedwongen uitwijzingen van asielzoekers uit Oostenrijk zelf. In de documentaire komt de kunstenaar uitvoerig aan het woord om het beeldmateriaal te becommentariëren en de evolutie van het project én de toenemende agressie van de toeschouwers op het plein in z'n context te plaatsen.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit is acceptabel, wetende dat het om unieke liveopnamen gaat zonder enige voorbereiding. De camera zwiept af en toe té snel van punt A naar punt B, vaak zien we C en horen we D, maar het is allemaal begrijpelijk en het stoort nauwelijks, want wat we te zien krijgen is niet alleen pijnlijk, maar ook onvoorstelbaar, zoals de beelden van vele honderden mensen die op uitnodiging van Christoph Schlingensief langs de binnenplaats van het containerdorp lopen om de asielzoekers te bekijken met het oog op hun keuze in de volgende stemronde. Het geluid krijgt dezelfde opmerkingen. Misschien nog even vermelden dat de maker het oude Oostenrijkse muziekrepertoire aansnijdt om de geest van vaderlandsliefde en burgerzin in eht zonnetje te plaatsen en het protest overlaat aan de Berlijnse stoorzender Einstürzende Neubauten die een nummertje lawaai maken op metalen stangen en ketels ten beste mag geven ter compensatie. Ondertiteling van het vaak moeilijk verstaanbare Weense dialect kunnen wij u niet bieden. Het gaat hier om een Oostenrijkse release die onze contreien nog niet heeft bereikt. We zullen Filmfreak in Amsterdam es bellen...

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Ausländer Raus! – Schlingensiefs Container is een verslag van zes cultuurhoogdagen uit de Wiener Festwochen in de zomer van 2000. Centraal staan de containers die kunstenaar Christoph Schlingensief heeft laten neerzetten voor de Staatsopera met daarin twaalf afgewezen asielzoekers die hun lot in Big Brother-stijl laten bepalen door de kijkers van het Internetkanaal webfreetv.com: wie weggestemd wordt gaat het land uit, de overwinnaar krijgt het geld en de verblijfsvergunning. Het hele project is fictief, maar zo ervaren de toeschouwers, de kijkers, de voor- en tegenstanders het niet en in een mum van tijd groeit Ausländer Raus! uit tot het meest controversiële mediatieke evenement van het seizoen. Het resultaat dat Peter Poet in deze documentaire presenteert is tenenkrullend, pijnlijk en bij momenten uiterst grappig, want de uitdrukking les extrèmes se touchent is zeer toepasselijk op wat hier getoond wordt.

Ausländer Raus! – Schlingensiefs Container vindt u wellicht niet in uw vertrouwde dvd-zaak. U kan zich tot onze welwillende sponsors wenden (zie onze homepage) of tot een Duitse of Oostenrijkse dvd-retailer of het Internet. De dvd verschijnt in de reeks Der Österreichische Film – Edition Der Standard, een serie die momenteel zo'n 50 titels bevat uit de rijke Oostenrijkse filmproductie van begin vorige eeuw tot nu.