FILM
Wanneer de landen van het Warschaupact Berlijn binnenvallen, escaleert het daaruitn voortvloeiend conflict al snel tot een crisis van mondiale proporties. De Sovjetunie en de Amerikanen bestoken elkaar met kernwapens, en de buurt van Lawrence, Kansas, waar een heel deel raketten opgesteld staan, wordt in het bijzonder hard getroffen. Diegenen die in de bombardementen omkomen zijn echter de gelukkigen, want de fallout, de dreigende nucleaire winter en de rellen die uitbreken door de grote schaarste maken het leven van de laatste overlevenden, die eigenlijk niet veel anders meer te doen hebben dan te wachten totdat ze tenonder gaan aan stralingsziekte, een hel op aarde. Dokter Russell Oakes (Jason Robards) doet nog wat hij kan, maar de hoeveelheid vluchtelingen in de kliniek wordt met de dag groter en zijn beschikbare voorraden met de dag kleiner. Joe Huxley (John Lithgow) van de nabij gelegen universiteit kan niets anders doen dan Oakes adviseren te wachten met de zieken te verplaatsen totdat de achtergrondstraling tot een aanvaardbaar niveau is gedaald. Geneeskundestundent Stephen Klein (Steve Guttenberg) vindt een onderkomen bij het gezin van Jim Dahlberg (John Cullum), en neemt als wederdienst zijn verblinde zoon Bruce (Jeff East) en zijn dochter Denise (Lori Lethin) mee naar de kliniek van Lawrence.

De film The Day After wordt de kwaliteit aangeschreven om de Amerikaanse publieke opinie een geweten te hebben geschopt, en was uiteindelijk één van de factoren die de ontspanning in de Oost-Westrelaties in het hartje van de Koude Oorlog zou hebben bevorderd. De film kreeg in de Verenigde Staten, in tegenstelling tot Europa, nooit een cinemarelease, maar werd door de makers maatschappelijk relevant genoeg gevonden om op 20 november 1983 uitgezonden te worden op ABC. Dat de film inderdaad een shock-effect teweeg bracht, mag wel blijken uit het feit dat ABC na de van pessimisme over de nucleaire armageddon doordrongen uitzending zelfs extra telefoonlijnen moest inleggen om de verontruste bevolking te kalmeren. De oorspronkelijke uitzending werd gevolgd door een al even hoog oplopend debat tussen wetenschapsfilosoof Carl Sagan (auteur van onder meer Contact en de aartsconservatieve auteur William F. Buckley jr., stichter van het conservatieve tijdschrift National Review. De film veroorzaakte nog enkele schokgolven: zo zwoer regisseur Nicholas Meyer dat hij nooit meer voor het medium televisie wou werken, omdat de Amerikaanse censors hem nogal flink hebben genaaid. Die namen vooral aanstoot dat in het feit dat in het originele script de Verenigde Staten als eerste naar de kernwapens hadden gegrepen (wat in deze finale cut niet helemaal duidelijk is), en zelfs überklootzak Ronald Reagan (de man van de hilarische oneliner "Binnen vijf minuten nuken we de Sovjetunie", die daarna tot zijn schande moest ondervinden dat zijn microfoon nog aan stond) vond het in zijn almachtige wijsheid gepast om regisseur Meyer een "vriendelijke suggestie" te doen om de film te hermonteren. Ronnie was om het zacht te zeggen not amused dat de president die in de film te horen is terwijl hij een speech geeft over de politieke crisis, meer op hem leek dan toeval kan zijn.

The Day After heeft zeker historisch potten gebroken, en wat het effect ervan was op de publieke opinie zullen we wellicht niet meer kunnen meten, alhoewel de kijkcijfers van weleer boekdelen spreken: ongeveer 46 % van de huishoudens had de film gezien, en iedereen had er wel zijn mening over. En voornamelijk hebben de makers dan hun doel al bereikt: namelijk op hun zeepkist klimmen en met het vingertje zwaaien dat kernwapens stoute, stoute dingen zijn die mensen doodmaken en zo - sorry, ik ben naar het Gert en Samson-niveau aan het afglijden. Toch kan het indrukwekkend palmares van kijkcijfers één ding onmogelijk verhullen: The Day After is géén goede film, en dan probeer ik nog beleefd te blijven. Men probeert ons enige sympathie te laten krijgen voor een groepje inwoners uit Joe Sixpack Town, en dat men daarbij voor Kansas heeft gekozen was bewust, omdat de stad, ongeveer in het midden van de Verenigde Staten gelegen, uit verschillende studies bleek de minst waarschijnlijke kanshebber te zijn voor een nucleaire aanval. De film opent met het vaak schetsen van wat familiale toestanden - een meisje dat op trouwen staat, een dokter waarvan de dochter gaat verhuizen naar Boston, een soldaat die plots van zijn gezin gescheiden wordt omdat Alarmfase Zoveel in werking treedt - die eigenlijk niets aan het verhaal bijdragen. De uitwerking is op zijn minst oppervlakkig te noemen; de personages hebben geen enkele diepgang - behalve dat er hier en daar een psychoot tussen zit - en op Jason Robards na hebben ze van acteren ook al niet te veel kaas gegeten. Maar, hoor ik U nu al zeggen, misschien was het wel de bedoeling van de regisseur om net aan te tonen hoe het gewone leven door een catastrofe van deze omvang in de kiem gesmoord wordt. Mogelijk, maar als we de annalen van de filmgeschiedenis mogen geloven heeft een en ander eerder te maken met het uitwieden van het script dat oorspronkelijk goed was voor maar liefst vier uur. Diverse scènes zijn hierdoor geschrapt, meestal op vraag van de diverse censuurcomissies die Amerika rijk is, en de coherentie is daardoor totaal zoek. Vanaf het moment dat je in een drama over mensen die allemaal één voor één hun haar verliezen wegens stralingsziekte, je - nochtans niet in staat van alcoholische intoxitatie - uit pure verveling gaat wedden op wie de volgende gelukkige mag zijn, is er toch wel iets mis aan het lopen, nietwaar?

Terwijl de Amerikanen Moskou tot een puinhoop herleiden - nadat ze, gewetensvol als we van hen gewoon zijn, eerst hebben vernomen dat de bevolking er grotendeels is weggevlucht - concentreren de Sovjets blijkbaar al hun vuurkracht niet op miljoenensteden als New York of Los Angeles, maar op... Kansas, het Amerikaanse equivalent van Zichem-Zussen-Bolder. Natuurlijk ligt daar een deel van het kernarsenaal, maar tegen de tijd dat de Russische kruisraketten de States hebben bereikt, zijn die natuurlijk al lang afgeschoten. Okee, de vergelijking met België is misschien wat mank, maar onze nationale fusées liggen in Kleinebrogel, en dat is niet zo héél ver van Zichem-Zussen-Bolder.

En er zitten nog serieuze kosten aan dat script. Natuurlijk moet er weer een klein meisje worden opgevoerd die tenmidden van de chaos van de kernaanval in de schuilkelder tot de schokkende ontdekking komt dat Blackie nog buiten loopt. Tegelijkertijd is haar voornaamste zorg blijkbaar dat het in de schuilkelder stinkt (en dan is Blackie er nog niet eens in!) Er wordt wel vaag wat gepalaverd over de aanzet tot de oorlog - een grensincident tussen Oost- en West-Duitsland - en af en toe mag één van de vele, vele figuranten er dan eens een one-liner tegenaan smijten ("Waarom zouden wij de Duitsers gaan helpen? We hebben de Tsjechen toch ook nooit geholpen?") - maar van een film over de excessen van de Koude Oorlog zou je toch op zijn minst mogen verwachten dat de makers zich de moeite getroosten om een correct en iets gedetailleerder tijdsbeeld te schetsen. In de plaats daarvan groeit het conflict op nog geen dag tijd uit tot de totale nucleaire oorlog, en dat terwijl de wereld crisissen als de invasie van de Varkensbaai, de Koreaanse oorlog, Viëtnam en nog een hoop andere kapitalisme-versus-sovjet-conflicten heeft doorstaan. Zelfs War Games, waarin een door Matthew Broderick gespeelde nerd de Derde Wereldoorlog tegenhoudt, lijkt in verhouding een toonbeeld van realisme.

Hoop dus niet te zeer; de hopeloze oudbolligheid van de film, om het met een nijdig woordspelinkje te zeggen, straalt er zodanig vanaf dat die 's nachts licht geeft. De politieke verhoudingen zijn misschien onbedoeld door de feiten ingehaald, maar de wetenschappelijke kletskoek die wordt verkocht was toen al kletskoek. Terwijl de verkoolde lijken in bosjes neervallen weet dokter Oakes zich tegen de eerste klap te beschermen door... in zijn auto onder het dashboard te duiken. Een auto die bovendien geen krimp geeft, en door de klap niet ondersteboven wordt geslingerd... is het nu werkelijk zo dat de auto's vroeger toch beter gemaakt werden, of is dit een gaffel van de scenaristen? De elektromagnetische puls die aan de atoombom voorafgaat (ruim vóór de eigelijke impact, alstublieft!) heeft bij de kijkers eertijds zo'n legendarische indruk nagelaten dat er in brede lagen van de bevolking werd aangenomen dat dit inderdaad een voorteken (!) van een atoomexplosie zou kunnen zijn, dat er kort na de vertoning bij elke stroompanne massahysterie ontstond. Komaan! Ik heb eerlijk gezegd nog nooit zo'n zootje mogen aanschouwen dat zichzelf als "ernstig wetenschappelijk" betitelde, en ik heb recht van spreken want ik heb War Of The Worlds gezien!

En ook voor de speciale effecten kijkt U beter niet naar The Day After. Lijken die verkolen zien eruit alsof ze Hans Moleman-gewijs klem zijn te komen zitten in de röntgenfotomachine. Het Amerikaanse legen heeft bovendien geen stock footage van kernexplosies vrijgegeven, waardoor deze op een shoestring budget moesten gerecreëerd worden met ingekleurde olievlekken in water, samen met een speciale effecten-machine die eerder gebruikt werd bij Star Trek II: The Wrath Of Khan, waarvan Meyer ook regisseur was.

Blijft er dan nog iets verzachtends te pleiten over voor The Day After? Nauwelijks. De historische betekenis van de film valt niet te ontkennen, maar dat kan bijvoorbeeld ook gezegd worden van een film als The Jazz Singer - de eerste geluidsfilm ooit - en die is inhoudelijk ook niet veel soeps. De film heeft echter duidelijk makers van een reeks als het vele malen dramatisch superieure Jericho geïnspireerd (dat zich niet toevallig ook in Kansas afspeelt). De Koude Oorlog is al lang achter ons, het moraliserende vingertje is écht niet meer nodig, en qua ontspanningswaarde is in een tijdperk waarin we gewoon zijn dat Jack Bauer minstens vijf nucleaire wapens per sessie van vierentwintig uur onschadelijk maakt, een film als The Day After slaapverwekkend slecht. Er moet nog ruimte voor drama of actie overblijven, al wat men tracht te bereiken met een film als deze, en dat ontbreekt hier totaal. Het verstrekte cijfer is wat aan de royale kant.

BEELD EN GELUID
Dutch Filmworks heeft de oorspronkelijke uitgave van The Day After, die in diverse low-budgetbakken voor minder dan de prijs van het lege doosje te vinden is, nu heruitgebracht in de Essential Cinema Collection, wat in weze betekent dat er een slipcase rondzit. Aan de beeld-en geluidskwaliteit is niets veranderd ten opzichte van de vorige uitgave. En die was kwalitatief inferieur, zelfs voor een televisiefilm van straks 25 jaar oud. De beeldband zit van top tot teen vol met printbeschadigingen, de scènes met de nucleaire ontploffing zien er misschien doelbewust grainy uit (één van de ontploffingsscènes is volgens mij bovendien gerecycleerd voor de openingscredits van het tweede seizoen van Millennium), maar de rest van de film laat zich ook niet echt goed bekijken. Veel scherpte zit er niet in, zowat elke diagonale lijn is gepixeliseerd, en het contrast is zo ondermaats dat in de donkere scènes bijna niets te onderscheiden valt. We gaan geen bandwijdte spenderen aan screenshots, zo besparen wij op onze factuur en u op uw ergernissen. Het verstrekte cijfer is wat aan de royale kant. De Dolby Surround 2.0-track is daarentegen gewoon slecht. De stemmen klinken hol en vervormd alsof ze door een buis komen, dynamiek is in de verste verten niet te bespeuren, en de soundtrack is een lachertje. Het verstrekte cijfer is, zelfs in dit geval, wat aan de royale kant.

EXTRA'S
Enige extra is een boekje met wat historische nota's over de film die U ook op internet had kunnen terugvinden. Het verstrekte cijfer is niet aan de royale kant, een nul is een nul.

CONCLUSIE
Hoe een televisieproductie als The Day After in godsnaam in een Essential Cinema Collection terecht komt, is me een compleet raadsel. Zelfs een so bad that it's good-kwalificatie als guilty pleasure is voor deze zwartgallige draak niet weggelegd. De technische kwaliteit van de disc is ronduit beschamend.