DOCUMENTAIRE
In 2004 brak de Duits-Turkse regisseur Fatih Akin wereldwijd door met z'n langspeelfilm Gegen Die Wand, het relaas over allochtone Turken van de tweede generatie in conflict met zichzelf, met elkaar en met hun nieuwe omgeving. De film werd gelauwerd met de Gouden Beer in Berlijn, de Europese Filmprijs, de Spaanse Goya Award, de Beierse Filmprijs en nog twintig andere prijzen behalve de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Daarvoor werd Gegen Die Wand niet eens genomineerd. Toch veranderde de film het leven van Fatih Akin, die van de ene op de andere dag geconfronteerd werd met een internationale erkenning en interesse. De promotietours, de filmfestivals en de tv-optredens waren tijdrovende bezigheden en hielden Akin van zijn grootste bekommernis: het scenario schrijven voor zijn volgende film.



Voor de opvolger van Gegen Die Wand waren de verwachtingen hooggespannen. Fatih Akin liep niet in de val waarin menig nieuwkomer voor hem was gevangen en koos – noodgedwongen – voor een totaal andere aanpak. Crossing The Bridge is een documentaire film over The Sound Of Istanbul, zoals de ondertitel meedeelt, een portret van de zeer diverse muziekscène in de meest westerse stad van Turkije anno 2005. De idee groeide tijdens de opnamen van Gegen Die Wand waarvoor Akin een beroep deed op Duitse muzikant Alexander Hacke als geluidsspecialist. Hij werd in de arm genomen om de liveopnamen van de Turkse muzikanten in goede banen te leiden en hij maakte indruk op Akin met de manier waarop hij met de Turkse artiesten communiceerde, niet via taal – Hacke sprak geen Turks en de meeste Turken geen Engels of Frans – maar puur via de muziek. De Duitser – bassist van de alternatieve rockband Einstürzende Neubauten - werd Fatih Akins ontdekkingsreiziger in Istanbul, de buitenstaander die de plaatselijke muziekscène verkent en voor een westers publiek toegankelijk maakt.

Alexander Hacke neemt z’n intrek in het Grand Hotel in Istanbul met de bedoeling geluidsopnames te maken van de Turkse alternatieve muziekscène. Al bij z’n eerste ontmoeting – met de band Baba Zula – draait dat uit op een muzikale samenwerking, want de bassist van de groep is met de noorderzon vertrokken. Vervolgens maakt Hacke een verrassende reis langs rock, rap, hip hop, straatmuziek en mengvormen van Turkse en westerse muziek. Orient Expressions, Duman en Replikas zijn pure rockbands naar westerse snit, zij het met Turkse roots. Hun grote voorbeeld is Erkin Koray, een oudere rocker die de Turkse markt als het ware eigenhandig heeft opengebroken voor westerse muziekinvloeden. Ik heb het moeilijk gehad, zegt hij, en ik voel me nog altijd niet echt helemaal vrij, maar de jonge generatie bewijst dat zijn pionierswerk niet nutteloos is geweest. Op de rapscène is Ceza de belangrijkste figuur. Hij spuwt de zinnen achter elkaar uit alsof hij nooit adem hoeft te halen. Z’n techniek is indrukwekkend en meesterlijk. Zijn zusje Ayben treedt aarzelend in zijn voetsporen en ze geniet Ceza’s onvoorwaardelijke steun. Bovendien gedraagt zijn zich heel erg westers in een maatschappij waar pure islamitische waarden het steeds beter doen. Heel alternatief en los van de commercie opereert Siyasiyabend, een groepje straatmuzikanten met een eerder sociale agenda. Zij gebruiken de combinatie van westerse en oosterse muziek als een direct communicatiemiddel met het publiek. Dat heeft de Turkse overheid niet zo begrepen en Siyasiyabend wordt systematisch uit het centrum van Istanbul geweerd. Eenzelfde lot ondergaan de Koerdische artiesten in de stad: Het gebruik van het Koerdisch en andere inheemse talen werd in 1980 voor tien jaar verboden. Pas sinds 1990 mogen ze opnieuw in hun eigen taal zingen zonder gevaar voor hun leven. De Koerdische zangeres Aynur brengt een imponerende Koerdisch klaaglied ten gehore.



De Canadese Brenna MacCrimmon woont en werkt al een hele tijd in Turkije. Vanuit haar interesse voor Bulgaars-Turkse muziek uit de jaren '50 en '60 is ze op zoek gegaan naar oude volksmuziek in Bulgarije en heeft er ondertussen een repertoire mee opgebouwd dat veel bijval kent in Turkije. Haar muzikale mentor is klarinetvirtuoos Selim Sesler, een indrukwekkend muzikant met een lange staat van dienst. Hij neemt Hacke mee naar z'n geboortedorp Kesan aan de Griekse grens en treedt er op in een Fasil, een liveconcert waarbij het de bedoeling is om zoveel mogelijk te musiceren en nadien dronken te worden. In Kesan wonen heel veel Roma-zigeuners en de Fasil is hun geliefde muzikale expressievorm.

Orham Gencebay is een grote naam in Turkije. Hij wordt er aanbeden als een ster. Hij heeft een lange carrière als filmacteur achter de rug, speelt meesterlijk op de oud (een peervormig snaarinstrument) en geldt algemeen als een vernieuwer van de Turkse volksmuziek. Hacke en Akin kunnen hem verleiden tot een eenmalig unplugged concert in de woonkamer van zijn riante villa. Een andere naam met een ronkende bijklank is Sezen Aksu, een zangeres die ruim twee decennia Turkse popmuziek brengt met een westers randje. Na lange onderhandelingen wordt ze bereid gevonden voor een korte samenwerking. Alexander Hacke kiest voor fijnzinnig gitaarspel wanneer hij de Turkse begeleidt in Istanbul Hatirasi, een zoete liefdesverklaring aan Istanbul uit haar eigen repertoire uit de jaren’80. Müzeyyen Senar moet zowat de nestor van de Turkse muziek zijn. Zij is inmiddels 86 en zingt al meer dan zeventig jaar. Haar repertoire is door en door Turks en ademt de sfeer van de grote klassieke traditie in de Turkse volksmuziek.



Fatih Akin maakt een boeiend portret van Istanbul. Via de muziek toont hij de kijker de vele gezichten van de Turkse hoofdstad die niet aan de andere kant van de brug ligt, maar die het bruggenhoofd is waar twee culturen elkaar ontmoeten. Dat is altijd al zo geweest, zegt een al wat oudere man, wat wil je als je opgroeit met Müzeyyen Senar én Pink Floyd?. Na de Koude Oorlog had Amerika nood aan een nieuwe vijand, werpt een jonge muzikant op, het heeft een tijdje geduurd, zo’n zeven jaar ongeveer, maar die vijand hebben ze gevonden. Meer zegt hij niet, maar het is duidelijk dat hij met die vijand de Arabische cultuur bedoelt, die wordt afgeschilderd als de nieuwe aartsvijand van alles wat westers is. We proberen Europeanen te zijn,, zegt een andere muzikant, maar we kijken ook naar het oosten, naar ons verleden.

BEELD EN GELUID
Crossing the Bridge – The Sound of Istanbul heeft een zeer gevarieerde beeldkwaliteit. De opnamen zijn soms voorbereid en dan is het licht in orde en zijn de kleuren stabiel, andere keren gaat het om eenmalige en unieke opnamen, op straat of in een donkere repeteerruimte en dan is er sprake van onder- of overbelichting. Het komt het documentaire karakter van de film ten goede en het voorkomt verveling, want een film van anderhalf uur over één onderwerp met herkenbare herhalingen en zonder noemenswaardige spanningsboog kan een lange zit zijn. Fatih Akin voorkomt saaiheid en langdradigheid via het enthousiasme en de gedrevenheid waarmee Alexander Hacke zich van zijn taak kwijt. Hacke dringt zich overigens niet voortdurend op de voorgrond en laat bij voorkeur de artiesten zelf hun verhaal vertellen. Het geluid – hoe kan het anders – is fenomenaal. Zelf zorgt hij regelmatig voor de zware tonen die via de subwoofer de kamer worden ingestuurd, de rest van de muziek en de stemmen verdeelt hij mooi over de voorste en de achterste geluidsboxen met een bruisend surroundeffect als resultaat. Hacke spreekt ook zelf de commentaartekst in en vermijdt daarbij platgetreden paden en overbodige uitwijdingen.



EXTRA'S
Als extra vindt u op deze dvd de bijdrage De Ander Kant van de Brug: Interview with Fatih Akin (15 min.) waarin de regisseur uitgebreid over het project praat, over de samenwerking met Hacke, het enthousiasme van de Turkse artiesten, de weigering van de Turkse overheid tot samenwerking wegens de politieke inhoud (oa. Koerdische vraagstuk) en de bedoeling die hij heeft met deze film. Bij de Andere Trailers zit o.a. een uitgebreide introductie tot de zevendelige The Blues-collectie over de geschiedenis van de bluesmuziek en haar invloeden op hedendaagse muziekgenres. Als belangrijkste extra krijgt u bij deze S.E.-versie een cd cadeau met de soundtrack van de film.

CONCLUSIE
Crossing The Bridge – The Sound Of Istanbul is de muzikale ontdekkingsreis van de Duits-Turkse regisseur Fatih Akin en zijn Duitse landgenoot en muzikant Alexander Hacke naar de veelheid van muziekgenres en invloeden in Turkije en meer bepaald in Istanbul, het oosterse venster op het westen. Ze ontdekken er de sterke onderstroom van klassieke en volkse muziek en de door het westen beïnvloede rock, hip hop, rap en dance die de muziekscène verbreed hebben en tegelijk de Turkse muziek gemoderniseerd. Tegelijk is deze film ook een portret van de Turkse maatschappij, althans zoals ze zich in Istanbul ontwikkelt: een mengelmoes van oosterse en westerse invloeden, niet alleen op muzikaal, maar ook opcultureel en maatschappelijk vlak. Toch blijft de afstand groot: in dat ene korte fragment, opgenomen bij valavond in het centrum van de stad, zie je bijna uitsluitend mannen. De weinige vrouwen langs de kant zijn schaars gekleed en dus aan het werk. Het is een film voor westerlingen, zegt Akin, maar ook voor Turken buiten Turkije die het land waar hun ouders vandaan komen eigenlijk niet (meer) kennen.