FILM
Een oude knakker, Antonio Salieri (F.Murray Abraham), die zijn laatste dagen slijt in het gekkenhuis, vraagt naar geestelijke bijstand. Bij zijn biecht vraagt hij aan de pastoor eerst of dat die enkele compositiestukjes van hem kent, waarop de brave man van god hem het antwoord moet schuldig blijven. Wanneer hij een stuk uit Eine Kleine Nachtmusik begint te spelen, flikkeren de ogen van de priester op in herkenning, maar het stuk is niet van Saliëri maar van zijn nemesis Mozart (Tom Hulce).

Salieri begint vervolgens in een lange tirade te vertellen dat hij hofcomponist was aan het indrukwekkende hof van Frans Jozef II (Jeffrey Jones) in Wenen, en dat het wonderkind Amadeus, die enkele jaren daarvoor als kind al eens op het hof had opgetreden like a monkey in a circus act, daarbij erg "gestuurd" door zijn vader Leopold (Roy Dotrice), in de smaak van de keizer wist te komen. Op verzoek speelt de jongen daarbij muziekstukken geblinddoekt of achterstevoren. Mozart werd verzocht om op het hof in Wenen te kunnen werken in plaats van in het kleinburgerlijke Salzburg, en de jonge, onbezonnen, eeuwig kinds zijnde losbol ging daar maar wat graag op in. Hij kon à volonté heilige huisjes omverschoppen, want wie ging hem ontslaan? Hij trouwde met zijn jeugdliefde Constanza (Elizabeth Berridge), de dochter van zijn hospita, en er lag een leven vol rijkdom en prestige voor hen open. Maar Mozart zat met een gat in zijn hand, en slaagde erin om in de decadente milieus van de onderbuik van Wenen meer geld op te souperen dan hij er feitelijk verdiende. En zonder het te weten maakte hij een vijand voor het leven: Salieri kon het niet verkroppen dat de goddelijke inspiratie die hij ontving bij het opstellen van muziek een lachertje was tegenover wat Mozart zonder enige moeite uit zijn mouw schudde, en dat god uitgerekend die wansmakelijke losbol als zijn instrument had gekozen om de mensheid de schoonheid van muziek te leren appreciëren, iets waar hij, de noeste werker, niet mee kon lachen. Hij had echter een duivels plan: inspelend op de angst die Mozart voor zijn overleden vader koesterde, bestelde hij bij de componist een dodenmis. Mozart werd zodanig verteerd door de zwartgallige gedachten dat hij eraan tenonder ging.

Waar houdt genialiteit op en begint waanzin? Genialiteit werd bij Wolfgang Amadeus Mozart alleszins aangeboren, de waanzin is maar geleidelijkaan gekomen doordat de jongen blijkbaar geen jeugd heeft gekend en van het éne hof naar het andere werd gesleept om zijn kunstje te komen vertonen. Hij wordt door Salieri intens gehaat en beschimpt zonder dat hij dit door heeft, alhoewel uit de act op het carnavalsfeestje blijkt dat hij de minder frivole trekjes van de hofcomponist perfect in de vingers heeft. Salieri erkent enerzijds zijn genaliteit: alleen al van het lezen van Mozarts partituren geraakt hij bijna in trance. Salieri is er echter op uit om Mozart te ruïneren: financieel, artistiek én in zijn privéleven. Hoe meer hij echter probeert, hoe meer het tij in het voordeel van Mozart schijnt te keren; vanuit de diepste krochten van zijn diepe depressie slaagt Mozart er immers in om muziek als Don Giovanni en Der Zauberflöte te schrijven. Dat hij er aan kapot gaat is een bijkomstigheid, hij is op het einde van de rit de morele winnaar, terwijl Salieri van aan de zijlijn moet toekijken en vaststellen dat er geen hond geïnteresseerd is in zijn technisch volkomen up to date zijnde, maar elke vorm van bezieling missende werkstukken.

Qua geschiedschrijving is de film Amadeus om eerlijk te zijn eigenlijk niets waard. Als Salieri en Mozart elkaar al bejegend hebben, dan was het zeker niet in negatieve zin. De twee stonden nooit in directe concurrentie tegenover elkaar. Het script is tegelijkertijd onvolledig en overvolledig. Over Mozarts inspiratie uit zijn vrijmetselaarsloge bij de totstandkoming van Die Zauberflöte wordt met geen woord gerept; daarentegen wordt de "controverse" rond La Notte Di Figaro in de film buiten proporties geblazen. Het verhaal van deze film fungeert dan ook maar louter als kapstok om de muziek van 's werelds bekendste klassieke componist aan op te hangen; Milos Forman doet dat op een visueel indrukwekkende, zwierige en virtuoze manier die terecht acht Oscars in het laatje deed belanden. Alhoewel Tom Hulce de titelrol sterk speelt, en door merg en been snijdt met zijn waanzinnig gegiechel, is het zonder meer F. Murray Abraham die de meest verdienstelijke acteerprestatie neerzet als de stikjaloerse Salieri.

BEELD EN GELUID
Na een kale release van de theatrical cut en de door Milos Forman goedgekeurde director's cut op dvd is de Blu-rayrelease een identieke kopie van deze laatste, zij het dat deze versie het voordeel biedt dat de muziek zonder PAL-speedup te beluisteren valt. De beeldkwaliteit is goed maar niet geweldig. Met de moeite die gedaan werd om het beeld te verscherpen is de transfer door de digitale ruisonderdrukking wat naar de verkeerde kant overgeslagen, en het beeld heeft hierdoor nogal te kampen met frequent edge enhancement. De ruis op bijvoorbeeld effen muren is nog altijd subtiel aanwezig. Tegenover de dvd zijn de roodtinten wat meer onderdrukt, waardoor de personages er een ietsiepietsie bleker uitzien, en het geheel geeft een beetje een indruk van een wasbeurt te veel met het verkeerde middel. We mogen echter niet vergeten dat de film intussen al meer dan een kwarteeuw oud is, en dat de productie zich logischerwijs niet kan meten met recentere films. Een film waarin de muziek zo centraal staat als in Amadeus moet natuurlijk voorzien zijn van een onberispelijke soundtrack. De Dolby TrueHD 5.1-track levert goed werk: van de subtiele hobo die rondspookt in Salieri's visioenen tot de bombastische uitvoering van Don Giovanni klinkt de track ruimtelijk goed gespreid met de nodige resonanties en reverberaties die bij een uitvoering in een stoffige 18-de eeuws operagebouw thuishoren. De geluidstrack is elegant en delicaat en doet de film alleszins recht; de muziek van Mozart verdient het om op een fijne manier uitgevoerd te worden, alhoewel de surroundkanalen bijzonder weinig worden aangesproken buiten de muziekfragmenten. Zowel de dialoog als de muziekinstrumenten klinken zuiver en helder.

EXTRA'S
Hetzelfde pakketje bonusmateriaal als hetgeen op de 2-disk dvd-versie terug te vinden was, is overgenomen op deze Blu-raydisk. Het bonusmateriaal is dus na laserdisk en dvd hiermee aan zijn derde leven toe. Naast een onderhoudend audiocommentaar van regisseur Milos Forman en scenarist Peter Shaffer zonder noemenswaardige leemtes. Shaffer heeft het vooral over de manier waarop hij faits divers uit Mozarts biografie tot een filmscript heeft verwerkt en de artistieke vrijheden die hij zich op historisch gebied hiervoor heeft gepermitteerd, Forman gaat er vooral prat op dat deze cut zijn version of choice is en wijst ons aan waar er in de theatrical cut scènes zijn gesneuveld. De documentaire The Making Of Amadeus (61 min.) bracht in 2002 de voornaamste leden van cast en crew terug bijeen om hun bedenkingen te maken bij de eertijds in Praag onder een communistisch bewind geschoten prent, waarbij de crew uren in de makeupstoel en ingesnoerd in dwangbuiskostuums heeft moeten doorbrengen. Voor een massaproductie als Amadeus is beroep kunnen doen op lekker goedkope Tsjechische werkkrachten natuurlijk altijd mooi meegenomen. Tot slot vinden we nog de trailer terug.

De Amerikaanse Blu-rayrelease bevat, mits een meerprijs, ook nog een cd met muziek van de wereldbefaamde Academy of St. Martin-in-the-Fields, en een digitale kopie.

CONCLUSIE
Amadeus is alleszins een aanschaf waard, maar de meerwaarde ten opzichte van de dvd is eerder aan de beperkte kant, tenzij u voor de Amerikaanse editie gaat.