De ochtend van 6 juni 1982. Een Israëlische tank met aan boord vier piepjonge rekruten gaat voor dag en dauw op pad. Opdracht: een dorp schoonvegen dat tijdens de nacht systematisch en grondig is gebombardeerd door de eigen luchtmacht. De vier inzittenden beseffen het niet en het is ze niet verteld, maar hun tocht luidt het begin in van de eerste zgn. Libanon-oorlog tussen Israël en z’n buurland. Bovendien is de opdracht geen makkie, want weliswaar staan er nog nauwelijks gebouwen overeind en wie kon vluchten, die heeft dat ook gedaan, maar de kans bestaat dat er snipers en landmijnen zijn achtergebleven en die moeten worden opgeruimd. Tussen twee rijen bananenbomen wachten de soldaten in hun blikken doos op het krieken van de dag en op de instructies van hun commandant Kroon, die met een peloton tot de tanden gewapende rekruten het terrein uitkampt en die de schutter in de tank aanwijzingen geeft voor het richten van het kanon.

 

Regisseur Samuel Maoz, die als 20-jarige zelf deelnam aan de eerste Libanon-oorlog, stelt z’n camera in de tank op. Op de begin- en eindscène na registreert hij alles wat er in Lebanon gebeurt via het kleine uitkijkraampje van de tankbestuurder of via het vizier van de schutter en de kijker van de bevelhebber, waardoor de toeschouwer als het ware anderhalf uur lang opgesloten wordt met vier jonge, zwetende soldaten op de rand van een zenuwinzinking als duidelijk wordt dat de nauwe metalen box hun doodkist kan worden. De camera zit de bemanning - hoe kan het anders - heel dicht op de huid en Maoz toont quasi uitsluitend close-ups van hun vuile gezichten, torso’s, armen en benen in de roestbruine cabine waarin ze stilaan geroosterd worden. Het zweet lekt de personages bijna een hele film lang van het stoppelige aangezicht dat naarmate de film vordert smerig en vettig wordt. In andere close-ups zien we water en olie van de binnenkant van de tank druppelen en op de bodem staat een smerige poel van olie, water, bloed (van een gedode soldaat die ze tijdelijk aan boord nemen), urine, etensresten, sigaretteneindjes en colablikjes. Als toeschouwer ruik je bijna de scherpe stank die in de besloten ruimte hangt, bekruipt je de zin om net zoals Herzl te kokhalzen en het verbaast dan ook niet dat er plotseling heftig geruzied wordt over de zoveelste sigaret die aangestoken wordt terwijl het ventilatiesysteem van het voertuig uitgevallen is na een frontale aanval met een bazouka.

 

Maar de sfeer in de tank zit vanaf het begin fout. De kersverse bevelhebber Assna krijgt het al in de beginminuten aan de stok met de iets oudere Herzl, een soldaat die binnen twee weken afzwaait en die het bevel om als eerste de wacht op te trekken, niet zonder meer aanneemt. Als lader verricht hij fysieke arbeid en dus heeft hij rust nodig, beweert hij, terwijl Yigal, de chauffeur, alleen maar aan het stuur hoeft te draaien. En bij de eerste gewelddadige confrontatie op de stoffige weg tussen de bananenbomen, aarzelt schutter Shmulik en gaat vervolgens uit de bol, want op mensen schieten die je via het vizier levensgroot voor je ogen krijgt, is wat anders dan oefenen op metalen tonnen ergens in de woestijn. Commandant Kroon is de aarzeling opgevallen en hij wijst de bevelhebber én de soldaat terecht: het mag niet nog een keer fout gaan tijdens deze missie want ieders leven staat op het spel. Bij een volgende confrontatie, 50 meter verder op hetzelfde pad tussen de bananenbomen, haalt Shmulik de trekker wel meteen over: plasticbakken komen met een luide klap op de weg en in de berm terecht. Er cirkelen witte pluimen en overal liggen dode kippen of proberen half verbrande exemplaren zich overeind te houden. De kippenboer ligt op z’n buik naast z’n vernielde vrachtwagen. Aan de linkerkant is z’n arm tot aan de elleboog afgerukt. Je zou de Israëlische soldaat haast smeken om de man nog iets sneller af te maken dan hij van plan is.

 

Lebanon is verwant met Oscar-winnaar The Hurt Locker, het Irak-oorlogsdrama van regisseur Kathryn Bigalow, maar terwijl de Amerikaanse haar camera’s midden in de actie neerzet voor een groots spektakel van licht en geluiden, kiest Samuel Maoz voor de claustrofobische beslotenheid van een donkere en overvolle tank, waarbij hij er niet voor terugdeinst om soldaten én toeschouwer te confronteren met het geweld, het onrecht, de chaos en de waanzin van de oorlog, met de keuze tussen overlevingsinstinct en (militaire) verantwoordelijkheid. In de tank stromen frustratie, twijfel en de angst samen en vormen er een gevaarlijke cocktail van intermenselijke conflicten en wederzijdse verdachtmakingen, waarbij meer dan eens het doel uit het oog wordt verloren. Assna kan maar met veel moeite zijn autoriteit aan de anderen opleggen; Herzl verwijt hem egoïsme en kortzichtigheid en beschuldigt hem ervan het leven van de bemanning in gevaar te brengen door z’n besluiteloosheid; Shmulik richt z’n vizier steeds meer op details in het straatbeeld: een foto van een madonna met kind, een oude Arabier met tulband op een bankje naast een kapotgeschoten jonge strijder, een compleet naakte en huilende jonge vrouw op zoek naar haar dochtertje van vijf en een soldaat die haar beveelt op afstand te blijven en dekking te zoeken. Voor de bemanning het goed en wel beseft, zijn ze van het geplande traject afgeweken en staan ze midden in een door Syriërs gecontroleerde wijk. Commandant Kroon beveelt ze een auto met twee falangisten (Christelijke Libanezen die aan de kant van Israël staan) te volgen, maar die deal wordt om onduidelijke redenen afgeblazen. Tegen het vallen van de avond blijken Kroon en z’n mannen in veiligheid te zijn ten noorden van het dorp. Hij maant de tankbemanning aan om zich een weg te banen door het puin in de richting van de buitenwijken. Ondertussen nemen scherpschutters de tank onder vuur en wil de motor niet meer starten.

 

Regisseur Samuel Maoz slaagt erin om de kijker van begin tot einde op het puntje van z’n stoel te houden. De opeenhoping van zwetende en angstige gezichten in combinatie met onstabiel beeldmateriaal via het kijkraampje of het voortdurend zwenkende vizier en de krakende stemmen via de intercom, ze roepen een sfeer op die zwanger is van gevaar, van onmacht en stijgende frustratie wegens de zinloosheid en de absurditeit van de situatie. Voor de toeschouwer op de eerste rij is ontsnappen niet mogelijk. Bovendien wordt het na verloop van tijd duidelijk dat commandant Kroon de tank eigenlijk heeft opgegeven omdat ze een zeer opvallende schietschijf is in een uiterst gevaarlijke omgeving en op dat moment realiseert de kijker zich dat het lot van de vier arme stumpers in de stinkende blikken doos - het zouden ook Europeanen kunnen zijn, Amerikanen of zelfs Palestijnen - aan een zijden draadje hangt.

 

Regisseur Samuel Maoz leert ons zijn hoofdpersonages kennen via een minimale karakterisering, mede omdat daarvoor weinig tijd en vooral weinig ruimte beschikbaar is. We maken kennis met Assna, Herzl, Shmulik en Yidal via de machtsstrijd die in de tank woedt en maar in zeer beperkte mate via de elementen die ze spontaan uit hun privéleven aanreiken, waarbij moet worden opgemerkt dat de anekdotes een stuk minder interessant zijn dan hun confronterende twistgesprekken over het te volgen plan om de tank in een veilige zone te manoeuvreren. Het blijft een beetje vreemd dat de kijker zich ondanks alles met de vier jonge rekruten gaat identificeren, want vriendelijk voor elkaar of gewoon sympathiek zijn ze zelden. Wellicht heeft te maken met de underdogpositie waarin de regisseur ze stopt, of omdat ze zo jong zijn en door elkaar én door commandant Kroon alleen maar toegesnauwd worden. En ondanks het feit dat ze het vaderland zgn. verdedigen, is het duidelijk dat niet alleen de Libanese burgers het slachtoffer zijn van de situatie, maar ook zijzelf én bij uitbreiding de hele Israëlische natie, want tegenstanders kan je alleen maar ontmenselijken door je onmenselijk te gedragen. Waarmee Lebanon één van de krachtigste anti- oorlogspleidooien is van de laatste jaren, zonder dat de ene noch de andere bevolkingsgroep wordt geviseerd, maar iedereen die een dergelijke waanzin veroorzaakt.

 

Over de beeldkwaliteit valt wellicht niet meer te zeggen dan dat ze goed is gezien de omstandigheden en de bedoelingen van de regisseur. Technische mankementen vallen in deze ‘smerige’ film niet op, ghosting en andere ongerechtigheden zijn ook niet aan de orde. De huidtinten zijn uiteraard weinig realistisch (we krijgen de soldaten niet één keer in normale daglichtomstandigheden te zien) met een voorkeur voor bruin en grauw. De buitenopnamen zijn prachtig van kleur en scherpte, maar altijd onrechtstreeks via het kijkraampje of het vizier van de tank. Het vizier is overigens voorzien van een kruisdraad en halfweg de film is het glas vuil geworden en zelfs gebroken! De geluidsband bestaat uit de dialogen (waarvan een groot gedeelte via de intercom), tankgeschut, machinegeweergeratel en heel veel herrie. De soundtrack is spaarzaam voorzien van vreemde geluidjes, al dan niet elektronisch van snit. Desondanks is er sprake van een krachtig geluid met de zijdelingse geruchten en de ontploffingen hoofdzakelijk via de achterste kanalen met een opvallend sterke presterende subwoofer voor de verrassingselementen.

 

Een kort Interview van Prime met de regisseur en een aantal Andere Trailers uit het Homescreen-aanbod.

 

Lebanon van de Israëlische regisseur Samuel Maoz is een overtuigende antioorlogsfilm die op het 66ste Film Festival van Venetië terecht bekroond werd met de Gouden Leeuw voor Beste Film (2010). Het drama is herkenbaar, diepmenselijk, spannend, claustrofobisch en het grijpt zonder meer naar de keel. De acteerprestaties zijn superbe, alleen jammer van de magere bonussectie, want een uitgebreide kennismaking met de maker én de hoofdacteurs was hier beslist op haar plaats.