Bird On A Wire is een film over de Europese concerttournee van de Amerikaanse singer-songwriter Leonard Cohen in 1972. Drie weken lang volgde duizendpoot en regisseur Tony Palmer (o.a. 200 Motels van Frank Zappa, 1997) de toen nog vrij jonge artiest en z’n begeleidingsgroep langs de concertpodia van Londen, Glasgow, Parijs, Berlijn en Jeruzalem, maar de concertreeks had af te rekenen met een aantal tegenslagen en achteraf bleek Cohen helemaal niet gelukkig te zijn over de montage die Palmer had gemaakt. Hij herwerkte de film zelf, maar de filmrollen verdwenen in het archief en bleven daar meer dan 35 jaar onaangeroerd liggen. Pas in 2010 is het materiaal opnieuw bekeken, ondernam men een poging om de montage van Tony Palmer in eer te herstellen en kreeg de film een digitale schoonmaakbeurt. Het resultaat ligt nu in de winkel en toont ons Leonard Cohen zoals alleen z’n fans uit het begin van de jaren zeventig hem gekend hebben: de niet onaantrekkelijk, bedeesde, grappige, zwartharige joodse Canadese man met de diepe hese stem en drie succesvolle albums die elke rechtgeaarde muziekfan van begin tot einde mee kon zingen.
 

 

Leonard Cohen kwam in 1934 in Montréal ter wereld, leerde gitaar spelen, stichtte als adolescent een bandje en schreef zich in aan de McGill Universiteit. In 1956 verschijnt z’n eerste boek en tegen de tijd dat hij naar New York verhuisde (1967) was hij een dichter met een zekere bekendheid in Canada. In Amerika ontpopte hij zich dan weer als singer-songwriter en z’n eerste album voor CBS (Songs of Leonard Cohen, 1967) was meteen een schot in de roos. Het album bevat o.a. de nummers Suzanne, Sisters of Mercy en Hey, That’s no Way to Say Goodbye, die Judy Collins eerder allemaal opgenomen had voor haar albums uit 1966 (In My Life) en 1967 (Wildflowers), waardoor de interesse voor de componist gewekt was. Ook So Long, Marianne zou tot een klassieker uitgroeien en het album bereikte de tiende plaats in de Britse charts. In Amerika was Songs of Leonard Cohen goed voor goud. Twee jaar later deed Songs from a Room (1969) het nog beter en Cohen schreef met Bird on a Wire en The Partisan opnieuw twee klassiekers die de tand des tijds moeiteloos zouden overleven. Z’n derde album, Songs of Love and Hate (1971), verraste de wereld met het meer dan zes minuten durende Joan of Arc, maar daarna was de pret uit, want geen enkel van z’n volgende albums slaagde erin de top-200 in de V.S. te bereiken. Pas met Ten New Songs (2001), z’n 10de officiële studioalbum, kreeg Cohen opnieuw een hitnotering in de V.S. (143). Desondanks bleef hij songs schrijven met eeuwigheidwaarde: Chelsea Hotel, Lover Lover Lover en Who by Fire (New Skin for the Old Ceremony, 1974), Dance Me to the End of Love en Hallelujah (Various Positions, 1984), maar met de punk van Never Mind the Bollocks (1977) van The Sex Pistols was de popmuziek een nieuwe richting ingeslagen en waren singer-songwriters ogenschijnlijk definitief out.
 

 

In 1987 zorgt Jennifer Warnes’ album Famous Blue Raincoat voor een heropleving van de interesse voor Cohens werk en kwam Cohen zelf met het album I’m Your Man (1988) een behoorlijke hit in Canada en Europa, niet het minst wegens een aantal prachtige songs die het tijdens de daaropvolgende tournee uitstekend deden (First We Take Manhattan, Ain’t no Cure for Love, Everybody Knows, Take this Waltz en Tower of Song, een duet met Jennifer Warnes), maar de drie volgende albums worden opnieuw bescheiden hits en Leonard Cohen deed zelfs geen moeite meer om ze promotioneel of via een tournee te ondersteunen. Pas in januari 2008, vijftien jaar na z’n laatste concert, besluit hij zich aan een grote wereldtournee te wagen. In de zomer van 2010 is hij o.a. op het Sint-Pietersplein in Gent voor een serie van drie uitverkochte concerten: Leonard Cohen, ’s werelds charmantste singer-songwriter is terug, live and kicking.

 

De release van de concertfilm Bird on a Wire is uiteraard het gevolg van de hernieuwde belangstelling voor het werk van de Canadese troubadour. Z’n oude albums verkopen weer als zoete broodjes en z’n twee recente live-cd’s, Live in London (+ dvd, 2009) en Songs from the Road (2010) bereikten zelfs bij ons de top-5. Bird on a Wire bewijst dat Leonard Cohen lang vóór velen van z’n huidige fans geboren werden een gedreven en geapprecieerd singer-songwriter en performer was, een kwetsbare figuur ondanks z’n diepe stem en eerder bedeesd ondanks z’n toen al beruchte status van womanizer. Dat de rollen vaak omgekeerd waren, zien we in een scène in Berlijn waarin Cohen het bezoek krijgt van Udo Jürgens en een groepje vrienden: één van de jonge vrouwen spreekt Cohen aan en vraagt of hij na de show met haar clubje op stap wil gaan. Dat ze veel meer wil, dat verraadt ze niet alleen met haar ogen, maar met haar hele lijf. Cohen voelt uit welke richting de wind waait en antwoordt dat hij geen zin heeft in de hele groep, maar dat hij wel graag met haar iets wil gaan drinken, eten of zelfs ontbijten. De blondine hapt gretig toe, maar Cohen neemt gas terug en zegt dat hij er eigenlijk geen tijd en zelfs niet echt zin in heeft. Een gelijksoortig fragment speelt zich een paar dagen later af in München, maar dan is de jager een zwartharige leeuwin.
 

 

De meer dan 20 dagen durende tournee uit 1972 wordt evenwel geplaagd door een reeks tegenslagen. Zo doet de geluidsinstallatie het heel vaak niet, krijgt het management het in Berlijn zelfs aan de stok met fans die hun geld terug willen en zit Leonard Cohen er vaak een beetje ontmoedigd bij. Alleen in Glasgow ging het goed, zegt hij zuchtend, da’s één keer op hoeveel? Vijftien shows?! Blijkt dat één van de muzikanten z’n hoofdtelefoon fout ingeplugd heeft en dat sindsdien de installatie af en toe hapert waardoor de geluidsboxen fluiten of zelfs brommen, wat zich meestal tijdens het liveconcert en zelden tijdens de voorafgaande repetitie voordoet. Het technisch euvel vergalt de meeste van de Europese concerten en verpest de sfeer in de groep. Tijdens het laatste concert, in Jeruzalem, gaat het opnieuw fout met de geluidsinstallatie net voor de pauze. In de kleedkamer deelt Cohen z’n muzikanten mee dat hij geen contact krijgt met het publiek en dat hij zich niet kan inleven in het materiaal. Hij besluit het concert voortijdig af te breken. Eindigen we zo negatief?, hoor je de cameraman aan Cohen vragen, die een beetje sullig lacht, maar tegelijk het hoofd schut en een traan wegpinkt. Bob Johnston en Jennifer Warnes praten op Cohen in en proberen hem te overreden om de show af te werken zoals voorzien. Uiteindelijk slagen ze in hun opzet en wordt de show een succes. Maar bisnummers ziet Cohen niet meer zitten, ondanks het aanhoudend handgeklap en het So Long, Marianne dat de zaal uiteindelijk voor hém zingt. Het is een pakkend fragment, met een huilende en totaal in elkaar gestorte Leonard Cohen.

 

Regisseur Tony Palmer heeft nog een aantal andere fijnzinnige fragmenten op z’n boog staan en maakt van Bird On A Wire een indringend en een beetje een bizar portret van een schijnbaar zelfverzekerd en assertief artiest, die buiten het licht van de schijnwerpers een heel stuk minder zelfvertrouwen blijkt te hebben en die bij momenten zelfs onherroepelijk dichtklapt. Tussendoor leest Cohen voor uit z’n gedichtenbundels, zien we hem tijdens interviewsessies en tijdens leuke momenten met z’n bandleden. Uit de tournee zien we een aantal livefragmenten, soms compleet, andere keren gaat het om stukjes.
 

 

Muziek die uitgevoerd wordt:

Avalanche

Suzanne

Tonight Will be Fine

Passing Through

Sisters of Mercy

Who by Fire

Story of Isaac

One of Us Can’t be Wrong

The Partisan

Chelsea Hotel

Nancy

Famous Blue Raincoat

Hey, That’s no Way to Say Goodbye

So Long, Marianne

Bird on a Wire

 

Deze documentaire is meer dan 35 jaar oud en dat is er uiteraard aan te merken. Het materiaal is schoongemaakt, waardoor er heel weinig sprake is van ongerechtigheden en opvallende beschadigingen (op een witte punt en een niet weggewerkte zwarte streep hier en daar na), maar het zwartniveau is eerder zwak en soms is het beeld onscherp, wellicht mede door de nabewerking.

Het geluid staat in stereo en klinkt verrassend goed, zonder storingen en met een vrij diep basgeluid. Nederlandse ondertitels ontbreken, maar u kan Engelse ondertiteling selecteren.
 

In het bijgeleverde 10 pagina’s tellende Boekje staan foto’s van Leonard Cohen in het gezelschap van o.a. Joan Baez, affiches van concerten, krantenrecensies uit die tijd, etc. In de verpakking zit ook een Ansichtkaart met een afbeelding van Cohen  en een Affiche voor Bird On A Wire.

 

Op Live In London (2009) kon u de 75-jarige Leonard Cohen aan het werk zien tijdens een vlekkeloze performance waarin hij citeert uit z’n meer dan veertigjarige carrière, een dvd die deze site terecht de status van top-dvd verleende. In Bird On A Wire toont regisseur Tony Palmer u dezelfde artiest in heel andere omstandigheden en situaties: jonger, kwetsbaarder, fragieler, maar even gedreven en toegewijd. Het is een film waarin we in Cohens hart mogen kijken en veel meer de mens zien dan de professionele artiest. Bird On A Wire haalt niet de technische perfectie van Live In London, maar is daarom niet minder belangwekkend en aangrijpend als tijdsdocument.