FILM
Geen enkel boek was de voorbije jaren een grotere sensatie dan Het Diner, waarmee Herman Koch niet alleen de bestsellerlijsten domineerde, maar ook het publieke debat. De roman werd in tientallen talen vertaald en haalde zelfs de top tien van de bestsellerlijst van de New York Times, een unicum voor een Nederlands boek. Het hoeft dus niet te verbazen dat de Nederlandse producent Eyeworks een verfilming wel zag zitten. De prent kwam in november in roulatie, maar groeide tot verbazing van velen niet uit tot een bona fide kaskraker. Slechts de helft van het aantal mensen dat het boek kocht, kocht ook een bioscoopticketje. Over de redenen daarvoor lopen de meningen uiteen, maar wie de prent bekijkt kan niet anders dan concluderen dat de kwaliteit van de verfilming zeker een rol heeft gespeeld. Want wie alleen de film kent en niet de roman (zoals ik), kan amper geloven dat het boek ooit is kunnen uitgroeien tot een fenomeen.

Niet dat de plot geen intrigerende premisse biedt. De film opent met de uitnodiging van Serge Lohman aan zijn broer Paul om samen met hun beide echtgenotes te dineren in een toprestaurant. Serge is een politiek talent dat op het punt staat mee te dingen naar het premierschap. Paul is een ex-geschiedenisleraar met een burn-out. Dat contrast alleen al zorgt voor spanningen aan tafel. Maar die vergroten alleen maar als de ware reden voor het etentje wordt aangekaart: een incident dat al lang de gemoedsrust van iedereen aan tafel beroert. De kinderen van de broers Lohman hebben namelijk een zware misdaad op hun geweten. En dat dreigt nu uit te komen. De vraag die tussen de gangen door het debat voedt is of de ouders kunnen voorkomen dat de identiteit van hun kinderen bekend raakt. En of ze überhaupt wel willen dat de jongens gestraft worden.

Met andere woorden: hoe ver gaan ouders om hun kinderen te beschermen? Dat is gesneden koek voor een roman, waarin je met subtiele passages en raak gekozen woorden diep in de psyche kan graven. In een film van 88 minuten is dat een stuk moeilijker, zoals Het Diner meermaals ondervindt. Ten eerste is er de drammerige voice-over die alle subtiliteit meteen doodknuppelt en nog eens versterkt wordt door infrequente passages waarin Paul Lohman zich rechtstreeks tot de camera richt. Een tweede probleem is dat de claustrofobische setting van het boek (dat zich helemaal afspeelt in het restaurant) opgeofferd wordt voor een conventionelere vertelling. De helft van de film vindt weliswaar nog steeds plaats tijdens het diner, maar de vele flashbacks, de intro en de epiloog nemen veel potentiële spanning weg.

Waarom regisseur Meyjes die keuzes dan maakte is onduidelijk. De cineast levert zonder meer een gelikte, professionele prent af, die bol staat van de mooie shots en dito locaties. Maar de pathos, de raison d'être van de film ontbreekt. Nooit laat Meyjes je toe mee te stappen in het verhaal. Nooit spreekt hij je persoonlijk aan op de dilemma's waarmee de protagonisten kampen, nooit maakt hij het pijnlijke van de situatie tastbaar. Waar Het Diner om schreeuwt is een regisseur à la Polanski, iemand die personages langzaam opsluit in de muren die hen omringen en zo de primale angsten en emoties losweekt. Niet alleen bij die personages, maar ook bij de kijker. Meyjes pakt het eerder aan als een reclamefilmer die in de eerste plaats mooie kiekjes wil maken. En dat pakt dus verkeerd uit.

De acteurs worden op die manier ook aan hun lot overgelaten. Zeker in het eerste uur zijn het stuk voor stuk niet meer dan ergelijke karakters wier onhebbelijkheden uitvergroot worden tot je als kijker van hen walgt. Daarenboven zijn de reacties op de feiten misschien wel geloofwaardig in een roman, maar niet in de film. Het is pas in het laatste halfuur, als Het Diner vrijelijk karaktertrekken steelt van met name Lady Macbeth, dat de acteurs greep krijgen op hun rol. Vooral Jacob Derwig laat dan een grootse indruk als Paul. Ook Kim Van Kooten (Pauls schoonzus) heeft enkele mooie momenten die het cliché overstijgen. Hetzelfde kunnen we jammer genoeg niet zeggen van een hopeloos miscaste Daan Schuurmans. De potentieel meest interessante rol, die van Thekla Reuten, lijkt eventjes de hele prent naar een hoger niveau te tillen, maar paradoxaal genoeg is het net zij die er uiteindelijk voor zorgt dat de climax van de film stevig teleurstelt in al zijn ambiguïteit.

Boekverfilmingen die de hooggespannen verwachtingen van hondderdduizenden lezers niet kunnen inlossen zijn schering en inslag. Boeken zijn nu eenmaal niet integraal te verfilmen en dus zijn teleurstellingen onvermijdelijk. Maar geslaagde adaptaties behouden - ondanks soms radicale wijzigingen -  de essentie van het boek. Daar faalt Het Diner ogenschijnlijk. Naar wat iedereen die de roman heeft gelezen mij vertelt, was het boek een claustrofobische psychologische thriller die mondjesmaat onvermoede geheimen prijsgeeft. De film ruilt die spanning grotendeels in voor leeg, glossy drama. Dat kon, enkele interessante maar onderontwikkelde sequenties niet te na gesproken, nooit goed aflopen.

BEELD EN GELUID
Ik zei het al in de filmbespreking: Het Diner heeft vaak iets weg van een reclamespot. Voor een claustrofobische prent is zoiets nefast, maar voor de beeldkwaliteit is het tegendeel waar. De prent oogt verrukkelijk op Blu-ray, met heldere kleuren, goede contrasten en een uitstekende scherpte. Zeker de scènes die zich in de flashy toiletten van het restaurant afspelen, overtuigen. De soundtrack is zo mogelijk nog beter. Van een film die het vooral van dialogen moet hebben, verwacht je geen indrukwekkend soundscape, maar dat krijg je toch op deze disk. Niet alleen klinkt alles kristalhelder, ook de achterste boxen zijn voortdurend subtiel aan het werk. De mix tussen de verschillende kanalen is dan weer een van de betere die ik de laatste tijd heb gehoord.

EXTRA'S
De bonussectie stelt teleur. Naast een Trailer voor Het Diner en andere A-film-releases, krijg je alleen een korte, nietszeggende Making-of en een Videoclip van Ilse De Lange.

CONCLUSIE
De verfilming van bestseller Het Diner kan de hooggespannen verwachtingen niet inlossen. Op het scherm zijn de reacties van de personages niet geloofwaardig en is van een claustrofobische sfeer geen sprake. Beeld en geluid scoren gelukkig wel goede punten op deze Blu-ray, maar voor de bonussectie hoef je de disk niet in huis te halen.