DVDInfo.be - Besprekingen

:: BESPREKINGEN ::

DVDInfo.be >> Bespreking >> AFRIKA'S BIG FIVE

AFRIKA'S BIG FIVE

Bespreking door: William - Geplaatst op: 2014-09-29

DOCUMENTAIRES
Afrika’s Big Five bevat vijf documentaires over wilde dieren die alleen nog op het zwarte continent in min of meer natuurlijke omstandigheden leven. Hun toekomst wordt bedreigd door overbevolking en klimaatsveranderingen. Sommige soorten, zoals de Afrikaanse olifant, worden met uitsterven bedreigd, maar ook in het wild levende leeuwen, neushoorns en buffels staan ondertussen op de lijst van bedreigde soorten. In deze voor National Geographic gedraaide documentaires maken we kennis met hun eigenaardigheden en bijzondere kenmerken die getuigen van intelligentie en vindingrijkheid, en die voor altijd verloren gaan als de laatste van hun soort over onbepaalde tijd verdwijnt.

Reflections on Elephants
Olifanten zijn de grootste op het land levende zoogdieren. In Botswana, een Afrikaans land ter grootte van Frankrijk met een bevolking van nauwelijks 2 miljoen inwoners, leven ze in grote kudden ten noorden van de Okavangodelta, die sinds juni 2014 is toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst, waardoor fondsen vrijkomen om de arme bevolking een alternatief te bieden voor de (illegale) jacht op grote zoogdieren. Olifantenstieren en -koeien vormen er aparte groepen en ontmoeten elkaar alleen tijdens de paartijd. De jongen blijven tot ze geslachtsrijp zijn bij hun moeders die er alles aan doen om te voorkomen dat hun spruiten gevaar lopen. Aanvallen van leeuwen of leeuwengroepen slaan ze gezamenlijk af en jongen die in gevaar komen, bijv. omdat ze wegzakken in de modder aan de rand van een meertje, worden met vereende kracht weer op de been geholpen. Wezen worden overigens makkelijk geadopteerd en met de rest van de kroost grootgebracht. De verhalen over olifantenbegraafplaatsen zijn een mythe. De kudden zijn streng voor oudere dieren die hun trektocht ophouden, maar als een olifant sterft, blijft de hele groep nog een hele poos in de buurt en worden het kadaver en het door hyena’s en gieren schoongemaakte karkas nog dagenlang met de indrukwekkende slurven betast en besnuffeld en de ivoren slagtanden worden opgepakt en rondgedragen, alsof er een ware begrafenisplechtigheid aan de gang zou zijn en de kuddeleden rouwen. Voor ze hun toch voortzetten proberen ze de slachttanden van het overleden dier al trappelend te verbrijzelen en indien dat niet lukt worden ze gewoon achtergelaten.

Rhino Rampage
In de Zuid-Afrikaanse natuurreservaten leven ruim 18.000 witte en zwarte neushoorns, maar eigenlijk zijn beide soorten lichtgrijs van kleur, want ‘wit’ is de slechte vertaling van het Nederlandse ‘wijd’, dat wijst op de brede bovenlip van de witte neushoorn, die veel meer dan z’n zwarte neefje een echte graseter is. Ooit waren ze in Afrika met meer dan een miljoen, doch in minder dan 100 jaar werden ze door jagers herleidt tot nauwelijks 8.000 exemplaren. Via goed beheer in uitgestrekte wildparken en een verbod op de jacht (hun hoorn was vroeger gegeerd wegens z’n vermeende medische krachten) is hun aantal weer toegenomen. Neushoorns zijn weinig agressieve dieren, de witte soort leeft in sociale groepen, de zwarte neushoorns leiden een meer solitair bestaan. Ze hebben nauwelijks natuurlijke vijanden want met hun gemiddelde gewicht van 2700 (witte stieren) tot 4000 kg (zwarte stieren) en hun stevige huid zijn ze geen partij voor leeuwen en luipaarden. Maar neushoorns zijn wilde dieren en dus zijn ze onberekenbaar en in de voorbije decennia waren er af en toe gevaarlijke confrontaties met onvoorzichtige ecotoeristen die bereid waren om veel geld neer te tellen om wilde dieren van nabij te fotograferen, inkomsten die op hun beurt nodig zijn om de parken fatsoenlijk te beheren. Als neushoorns agressief worden is dat terug te voeren op situaties die de mens in het leven heeft geroepen: ze zijn niet opgezet met de aanwezigheid van mensen, want wat hun voorouders ooit moesten verduren hebben ze ondertussen schijnbaar in hun dna opgeslagen. Aan de andere kant hebben ze heel lang last gehad van jonge olifanten die uit andere reservaten werden aangevoerd nadat hun ouders waren doodgeschoten om de olifantenpopulatie onder controle te houden. De jonge stieren gedroegen zich in hun nieuwe omgeving zeer agressief en richten die agressie op de neushoorns die ze met duizenden uitroeiden. De Zuid-Afrikaanse overheid zag zich verplicht om oudere dieren aan te jonge olifantenkuddes toe te voegen en vervolgens de meest agressieve jonge stieren dood te schieten. Ook dat zijn de huidige neushoorns schijnbaar niet vergeten. De toevallige aanwezigheid van mensen én olifanten in hun territorium werkt als een rode doek en de meest kwetsbaren zijn dan vaak het slachtoffer.

Stalking Leopards
De Zuid-Afrikaanse Kalahariwoestijn is een uitgestrekt gebied van duinen en lang stug gras, laag struikgewas en acaciabomen. Het regent er weinig en op onvoorziene momenten waardoor de droge rivierbeddingen van de ene dag op de andere weer hun oude functie kunnen vervullen en het landschap in een mum van tijd verandert in een ware oase van bloemen en wilde meloenen. De woestijn is het jachtgebied van leeuwen en hyena’s, maar vooral ook van cheetahs of jachtluipaarden die er zich te goed doen aan de overvloed aan springbokken en hun grotere broertjes, de gemsbokken. De cheetahs zijn lenig en snel, misschien wel het snelst van alle viervoeters, maar dat zijn de springbokken ook. Er is dan ook geen sprake van winnaars en verliezers, maar veeleer van alleen maar winnaars, ook al blijven de springbokken de prooi en de cheetahs de jagers. Maar cheetahs zijn makkelijk te intimideren. Zo laten ze hun prooi noodgedwongen in de steek als een hyena ze claimt, want de hyena’s hebben sterke en gevaarlijke tanden en ze zijn niet bang voor de luipaardachtigen. En zelfs de onverschrokken gemsbokken met hun lange hoorns gaan cheetahs meestal uit de weg, tenzij het om kalveren of gewonde oudere dieren gaat en zoals uit de documentaire blijkt schrikken gemsbokken er niet voor terug om jachtluipaarden aan te vallen indien hun jongen in gevaar zijn. In de helft van de dodelijke confrontaties moeten de cheetahs zonder buit afdruipen, maar soms slagen ze er in om meer dan de helft van de pas geboren dieren te doden. Kuikens van struisvogels zijn een gemakkelijkere prooi, maar de volwassen exemplaren hebben ingenieuze en grappige verdedigingssystemen ontwikkeld om hun jongen te beschermen. Doch een struisvogelkuiken is over het algemeen niet meer dan een troostprijs, want na het verwijderen van de veren blijft er niet veel meer over dan een magere amuse-geule.

Walking with Lions
In het wild levende leeuwen van nabij filmen is een gevaarlijke onderneming. De dieren zijn net zoals de mens jagers en als ze jongen hebben, zijn ze zeer onberekenbaar en rusteloos. Een Zuid-Afrikaans team ging de uitdaging aan en verbleef 4 jaar in de buurt van een afgelegen bron, waar een grote leeuwenfamilie tijdens het droge seizoen op dorstige prooidieren jaagt. De groep bestaat uit een leeuw en meerdere leeuwinnen met hun jongen en het zijn de leeuwinnen die het voortouw nemen tijdens de jacht. Impala’s en buffels genieten hun voorkeur, maar in noodgevallen stellen ze zich ook tevreden met jongen van hyena’s en knaagdieren. Leeuwen eten nooit van kadavers, maar uitsluitend van wat ze zelf hebben gevangen en als de buit groot genoeg is kunnen ze wel 18 kg vlees in een keer verorberen. Om energie te sparen slapen ze gemiddeld 20 uur per etmaal. Ze zijn vooral bij valavond en ’s nachts actief en als ze op jacht gaan worden de jonge dieren op een veilige afstand in grotten of dik struikgewas achtergelaten. Jonge leeuwen die uit de groep gestoten worden omdat ze een bedreiging vormen voor het leiderschap van de oudste leeuw, zoeken elkaars gezelschap op om te overleven en dat is een hachelijke onderneming, want hun is de kunst om te jagen nooit echt bijgebracht. Hun overlevingskansen zijn klein, tenzij ze op termijn een oudere dominante leeuw kunnen intimideren en z’n roedel overnemen.

Black Death
Vreemd genoeg behoren kafferbuffels tot de gevaarlijkste dieren in Afrika. Ze zij vaak een gemakkelijke prooi voor leeuwen en luipaarden, maar ze schrikken er niet voor terug om belagers zelf aan te vallen vooraleer die de kans krijgen om zich voor de jachtpartij te organiseren. Om koeien en kalven te beschermen vormen de stieren een kring, waarbij ze hun indrukwekkende horens aan de vijand tonen. Grazende kudden zijn meestal rustig en ongevaarlijk, maar eens er paniek uitbreekt, vormen de vaak honderden ruim 900 kg wegende dieren een gevaarlijke en niets of niemand ontziende stampede. Mensen gaan ze gewoonlijk uit de weg, maar op een Zuid-Afrikaanse ranch waar kafferbuffels voor onderzoek worden gekweekt, is ondertussen gebleken dat ze onderscheid maken tussen hun zwarte verzorgers en de blanke wetenschappers die hen regelmatig onderzoeken en zelfs prikken met het oog op bloedstalen of het bestrijden van ziekten. Zij worden regelmatig door solitaire dieren aangevallen. In de wildreservaten zijn jagers af en toe het doelwit van kafferbuffels, alsof ze een onderscheid kunnen maken tussen gewone toeristen en gewapende mannen. Het wordt associatief gedrag genoemd: de dieren blijken zich minder prettige confrontaties met jagers te herinneren en vooral kafferbuffels die ooit door jagers zijn verwond stellen hun aanwezigheid zeer duidelijk niet op prijs, waardoor het uiteindelijk niet altijd duidelijk is wie de jager en wie de prooi is…

BEELD EN GELUID
In deze box zijn vijf zeer verschillende documentaires samengebracht zonder dat er sprake is van grote verschillen qua beeldkwaliteit. National Geographic heeft wat dat betreft een uitstekende naam hoog te houden. Het materiaal is altijd scherp en gedetailleerd, met felle kleuren en een diep zwartniveau. Het geluid staat in 5.1 waardoor het omgevingsgeluid in de wildreservaten perfect tot z’n recht komt.

EXTRA’S

• geen

CONCLUSIE
Deze vijf zeer verschillende documentaires bieden u een gevarieerd beeld van de overlevingsstrategie en de bijzonderheden van grote zoogdieren in hun natuurlijke omgeving. Het beeldmateriaal is bij momenten spectaculair en is in sommige gevallen nooit eerder getoond. Wie van natuurdocumentaires houdt, weet wat hem/haar te doen staat.