is de verfilming van de sinds 1904 in het tijdschrift Groot Nederland gepubliceerde en in 1906 in boekvorm uitgegeven roman van de Nederlandse schrijver Louis Couperus over de Haagse familie Dercksz, een geslacht van gegoede heren en dames dat in de 19de eeuw hoge functies bekleedde (althans de mannen) in de Nederlandse administratie in Indië. Otillie Dercksz is de enige overlevende van de oude generatie. Ze is inmiddels 97 en woont in een riant huis op de Nassaulaan dat ze sinds vele jaren niet meer heeft verlaten omdat ze slecht te been is. Ze wordt verzorgd door een inwonend dienstmeisje en blijft op de hoogte omtrent het reilen zeilen in de familie via de gesprekken met een stroom van bezoekers: kinderen, kleinkinderen, andere familieleden en vrienden. Emile Takma, inmiddels 93, is een oude bekende uit Indië die haar elke middag gezelschap houdt en Dokter Roelofsz, ondertussen ook al 88 en toentertijd de familiearts in de kolonie, maakt ook trouw elke dag z’n opwachting. Ze praten over hun kwaaltjes en over het weer, ze dutten samen in bij de thee en zetten het gesprek nadien voort alsof er geen sprake was van een lange stilte. Ze zijn oud, zij heeft rugklachten, Takma beweert reuma te hebben maar nog zeer goeie ogen en een scherp gehoor, dokter Roelofsz sleept sinds een tijdje met z’n linkerbeen wegens een zere knie. De gesprekken zijn elke dag dezelfde, saai en voorspelbaar, maar het huwelijk van Otillies kleinzoon Lot met Takma’s kleindochter Elly zorgt voor opschudding, want het drietal bewaart sinds 60 jaar een geheim over een incident in Indië waarbij Otillies toenmalige echtgenoot op gewelddadige manier om het leven is gekomen.

 

Maar het geheim is niet echt geheim, want Otillies zoon Harold was destijds als dertienjarige ongewild getuige van wat er die nacht in de villa in Indië is gebeurd, evenals hun huishoudhulp Ma-Boeten die inmiddels is overleden. Bovendien werd er toen ook al geroddeld over Otillie Dercksz’ liederlijke gedrag en haar mogelijke buitenechtelijke relatie met Emile Takma en zelfs met dokter Roelofsz, kletspraat die nadien Den Haag heeft bereikt en die ook andere familieleden inmiddels ter ore is gekomen. Dat Otillie Dercksz’ dochter Otillie Stein (de naam van haar derde echtgenoot met wie ze ondertussen in onmin leeft!) precies 60 jaar geleden is geboren, is uiteraard koren op de molen van roddeltantes die beweren dat ze de dochter is van Emile Takma, wat zou betekenen dat de jonge geliefden Lot en Elly neef en nicht zijn!

De weer opstekende roddel heeft het effect van een om zich heen grijpende koorts. Otillie Dercksz ziet voor het eerst in vele jaren het gezicht van haar overleden echtgenoot weer in de spiegel op haar slaapkamer en Emile Takma hoort opnieuw diens beschuldigende stem in z’n dromen. Tijdens hun dagelijkse theekransje rakelt Otillie de oude historie op, niet wegens een schuldgevoel, maar omdat ze bang is dat God haar straks alsnog zal straffen. Takma maant haar aan om een ander onderwerp aan te snijden, maar het is uiteindelijk hij die er tijdens een moment van verwarring over begint in het bijzijn van dokter Roelofsz. Die beleeft het moment opnieuw waarop hij Otillie Dercksz destijds z’n liefde verklaarde (én werd afgewezen), waardoor hij z’n goede humeur verliest en opstapt. Otillie Dercksz is in alle staten: stel dat er een schandaal van komt, nu nog, na al die tijd. Dat ze dat nog mee moet maken!

Toen Van Oude Mensen De Dingen Die Voorbij Gaan in 1906 in boekvorm verscheen, was de interesse voor het werk van Louis Couperus tanend. Tijdens z’n leven werd de eerste oplage niet uitverkocht. Schrijver Lodewijk van Deyssel vergeleek de roman qua belangrijkheid met Eline Vere, maar vond het geen topwerk. Herman Robbers, hoofdredacteur van Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift, had bezwaar tegen de vele herhalingen en de geforceerde dialogen. Pas in de jaren 30 was er weer interesse voor de roman en sindsdien is hij tientallen keren herdrukt. Schijnbaar was er een afstand in tijd en cultuur nodig om de kwaliteit van Van Oude Mensen De Dingen Die Voorbij Gaan te appreciëren en aan het oubollige taalgebruik storen we ons inmiddels niet meer, want van een roman van meer dan 100 jaar geleden verwachten we geen turbotaal.

In 1975 werkte regisseur Walter van der Kamp van het boek van Louis Couperus uit tot een 7-delige serie. Voor de dvd-release zijn die ingekort tot twee lange afleveringen van twee uur, waarbij de toentertijd verketterde herhalingen zijn bewaard en de regisseur eerder de schaar in de nevenverhalen heeft gezet. Dat is trouwens terecht, want de scènes in de woonkamer van Otillie Dercksz behoren tot de beste uit de productie, waarbij de herhalingen als rituelen fungeren in een gezelschap dat nog nauwelijks wat te vertellen heeft en dat zich, wachtend op de dood, laat meedrijven op de saaiheid van de dagelijkse sleur. Caro van Eyck (De Kleine Waarheid, 1971-1972) neemt de rol van Otillie Dercksz voor haar rekening en doet dat op een sublieme manier, want ze maakt de levensmoeheid en de angst van het personage voor een goddelijke bestraffing op een unieke manier zichtbaar. U kon haar overigens ook aan het werk zien in De Stille Kracht (1974), waarin ze de rol van de raden-ajoe pangéran, de berekende en wraakzuchtige moeder van de jonge Indische regent, voor haar rekening neemt. Antagonist Paul Steenbergen is haar perfecte tegenspeler, die Emile Takma portretteert als een man die niet bang is voor het verleden en die meent dat het allemaal goed komt met Lot en Elly, want in tegenstelling tot Otillie gelooft Takma niet dat er sprake is van een erfzonde die het geluk van het jonge stelletje bedreigt wegens de wandaad van z’n voorouders. In de nevenrollen ziet u een aantrekkelijke Josine van Dalsum (Een Mens van Goede wil, 1973-1974) als het jonge meisje Elly, Lex van Delden (John Adams, 2008) als haar verloofde Lot, Kitty Courbois (Belle Van Zuylen, 1992) als Anna en Ellen Vogel (De Tweeling, 2002) als de inhalige Ina.

Van Oude Mensen De Dingen Die Voorbij Gaan is een tv-spel. De opnamen zijn net zoals die van De Stille Kracht in een studiodecor gemaakt. Je hebt de indruk naar een verfilmd toneelstuk te kijken en ook de klank heeft de kwaliteit van een op een toneelplateau opgevoerd drama. Daar is niets mis mee, want bijna alles speelt zich binnenskamers af (behalve de terrasscènes in Parijs waarvoor het De Stille Kracht-decor opnieuw is uitgerold) en series zoals Thuis en Familie worden eigenlijk nog altijd volgens hetzelfde procedé gemaakt, zij het dat ze technisch van een betere kwaliteit zijn. Het is m.a.w. even wennen, maar de kwaliteit van het acteerwerk en het spannende scenario zuigen je in het beste geval meteen mee in de draaikolk van intriges in de schoot van de familie Dercksz. Van Oude Mensen De Dingen Die Voorbij Gaan is drama en thriller tegelijkertijd en zowat alles van huwelijk, overspel en incest tot geldzucht komt aan bod. Het verteltempo is eerder traag, maar dat past perfect bij de oude personages die Walter van der Kamp opvoert; de timing is evenwel perfect en de cliffhangers houden u in elk geval bij de les.

BEELD EN GELUID
Van een opname uit de jaren 70 - schijnbaar een videoregistratie - verwacht je geen perfect beeld, maar in dit geval valt het nog allemaal goed mee, want van beeldstoringen is nauwelijks sprake en de beeldscherpte is acceptabel. De kleuren zijn een beetje donker en gedempt, maar interieurs en kleren waren in het begin van de 20ste eeuw niet meteen schilderijen van Rietveld. Het geluid is eenvoudig, want er wordt vooral gepraat in deze serie en de soundtrack van componist Tony Eyk (De Stille Kracht, 1974) legt niet meer dan subtiele accenten.