Wie oud genoeg is herinnert zich beslist nog Roots (1977) en Roots: The Next Generation (1979) naar de boeken van de Amerikaanse auteur Alex Haley, waarin die verslag uitbrengt over de lotgevallen van zijn voorouders vanaf de ontvoering van Kunta Kinte in West-Afrika in 1767 tot de tijd van hemzelf en z’n kinderen in de jaren zeventig van de vorige eeuw, en wellicht herinnert u zich ook nog Amistad (1997) waarin Steven Spielberg het onderwerp slavernij aansneed naar aanleiding van de procesvoering omtrent de muiterij op een slavenschip met als bestemming een noordoostelijke Amerikaanse haven in 1839. Steve McQueen betreedt met andere woorden geen maagdelijk en onontgonnen terrein als hij het weinig fortuinlijke lot van Afro-Amerikanen in de 18de en 19de eeuw nog maar eens in de kijker plaatst, want wat hij toont hebben regisseurs voor hem ook al in beeld gebracht en dat het in dit geval om een zgn. vrije zwarte gaat is in het licht van de historische feiten niet meer dan een nuance, want Northup kreeg uiteindelijk geen gelijk in het proces tegen de slavenhandelaar (als zwarte kon hijzelf niet tegen hem getuigen) en na vele jaren zelfs niet tegen de beide mannen die hem ontvoerden. In het noorden van de VS werden zwarten dan misschien niet als slaven behandeld, gelijke rechten hadden ze niet en als je beseft dat meer dan de helft van de gevangenisbevolking in de VS anno 2014 uit kleurlingen bestaat, dan vraag je je af in hoeverre er ooit sprake is geweest van een brede maatschappelijke wil tot gelijkberechtiging in het zuiden én in het noorden.

In dat kader is 12 Years A Slave een verhaal dat telkens opnieuw moet worden verteld, want ook als er vanuit moet worden gegaan dat maatschappelijke emancipatie geen makkelijke opdracht is voor mensen met een totaal ander ontwikkelingsniveau en andere culturele gebruiken, is het twijfelachtig of dat leidt tot een achterstand van generatie op generatie, waarbij we niet mogen vergeten dat rassenscheiding in de hele Verenigde Staten tot in de jaren zestig van de vorige eeuw de regel was en pas werd opgeheven in de Civil Rights Act in 1964, dat is precies 50 jaar geleden en dus is 12 Years A Slave de perfecte film om die zwarte periode uit de Amerikaanse geschiedenis nog eens in herinnering te brengen. Dat het uiteindelijk een Engelsman en dus een Europeaan is die dat doet, is beslist geen toeval, ook al zit er momenteel een zwarte man als president in het Witte Huis in Washington.

Steve McQueen doet er 128 minuten over om het verhaal over Salomon Northup in beeld te brengen en dat is een lange zit, maar meestentijds weet hij het spannend te houden met tal van emotionele momenten zoals in de scène waarin Salomon bijna wordt opgehangen na een vechtpartij met een voorman of de scène waarin een jonge zwarte vrouw tot bloedens toe met zweepslagen wordt gestraft omdat ze een relatie zou hebben met een naburige katoenplanter. Opnieuw: het zijn scènes die we eerder gezien hebben, maar ze blijven emotioneren en choqueren, want ze zijn het blijvende bewijs van het gebrek aan respect voor het leven van een ander en bij uitbreiding voor menselijk leven tout court.

McQueen heeft met Michael Fassbender (A Dangerous Method, 2011; Fish Tank, 2009) en Brad Pitt (The Tree of Life, 2011) twee grote namen weten te strikken en liefhebbers van tv-series zoals Sherlock (2010) of Parade’s End (2012) herkennen beslist ook Benedict Cumberbath als de goedmenende plantage-eigenaar en Paul Giamatti uit Downton Abbey (2013), maar de beste indruk maakt uiteraard Chiwetel Ejifor (Children of Men, 2006) als Salomon Northup, die als hoofdpersonage zo goed als de hele film schraagt, zij het dat hij vooral treurig moet kijken om z’n onfortuinlijke lot extra te accentueren. Michael Fassbinder is de clichématige seksueel gefrustreerde en hardvochtige plantage-eigenaar Edwin Epps die Northup en z’n lotgenoten het leven zuur maakt en Brad Pitt is de zeer menselijke Canadees die bereid is om het zijne op het spel te zetten om dat van Northup in een nieuwe richting te sturen. Lupita Nyong’o ten slotte is de goeduitziende jonge slavin waarop plantage-eigenaar Epps z’n zinnen heeft gezet, maar die tegelijk het onderwerp is van z’n afkeer voor alles wat zwart of Afrikaans is. Het personage blijft op een zekere afstand van de kijker en qua acteerprestatie heeft de rol niet veel om het lijf. De Oscar was in dit geval makkelijk verdiend.