Vijfvoudig oscarwinnaar American Beauty is een gitzwarte satire op de Amerikaanse samenle­ving. Aan de oppervlakte: een doordeweeks gezin? Look closer! Onder de oppervlakte borrelt een ketel van pedofilie, drugmis­bruik, ongeoor­loofd wapengebruik, chantage, overspel en meer van dat fraais. En het blijft nog onweerstaanbaar grappig ook nog! Deze film heeft het gewoon allemaal! De puriteinse Britten bij de BBFC zijn natuurlijk weer bewusteloos gevallen, al was het alleen al maar bij de twee masturbatiesce­nes, en hebben de film tot een +18-label veroordeeld. Wat leert ons dat? Een: aan de andere kant van het kanaal hebben ze geen oog voor kwaliteits­films, en twee: wie daar niet tegen kan, kan maar beter Pinokkio gaan kopen.

De film beschrijft het laatste jaar in het leven van Lester Burnham (Kevin Spacey), een typische lower-upper-middle class-burger die voor het oog van de buitenwereld alles heeft bereikt wat een mens in het leven nodig heeft, maar tegelijkertijd vervuld is van de innerlijke leegte der materiele dingen (wat is het nut van een bankstel overtrokken met Italiaanse zijde als je er geen bier op mag morsen?), en die op zoek is naar schoon­heid en authen­tici­teit, naar het vlamme­tje dat zijn leven weer zin zou kunnen geven. Lester zit vast in een uitzichtloze baan voor een reclame­bu­reau, en zijn voor­naam­ste taak bestaat erin om dagelijks redenen te verzinnen waarom de bedrijfs­revisor hem niet zou buiten gooien, nu hij duidelijk over de top van zijn carriere heen is. Lesters hoogte­punt van de dag is 's morgens onder de douche het Wonder der Bevruchting bij zichzelf verrichten, waarna het alleen nog maar bergaf gaat. Zijn vrouw Carolyn (Annette Bening) is zelfstan­dige immobilien­makelaarster, die constant moet opboksen tegen de grote concur­rent Buddy Kane (Peter Gallagher), de 'real estate king'. Ze is een onverbeterlijke workaholic, die haar leven zin tracht te geven middels een fijne selectie aan self support-cassettebandjes en elevator-muzak. Hun dochter, Jane (Thora Birch), heeft een diepe minach­ting voor het kleinburger­lijke leven waarin haar ouders zijn vastgeroest, en haalt haar neus op voor hen, omdat ze van hen geen aandacht krijgt. Tegelijkertijd staat ze onder de zware emotionele druk van het tiener-zijn in de generation X, en is haar ultieme doel in haar leven een borstvergroting.

Lester belandt zowaar in een midlife-crisis wanneer hij stapelverliefd wordt op de uitdagende cheerleader-stoeipoes Angela (Mena Suvari), een medestudente van zijn dochter, die constant op jacht is naar alles van het mannelijk geslacht, om tegenover iedereen te kunnen pochen met haar seksuele uitspattingen, en zich de aandacht van Lester laat welgevallen. Lester besluit zijn leven radicaal om te gooien, en alleen nog maar de dag te plukken zoals hij komt. Vooraleer zijn bazen de kans hebben om hem te ontslaan, geeft hij er zelf de brui aan, en chanteert zijn oversten voor een flink bedrag, omdat hij weet heeft dat de grote baas op kosten van de firma naar de hoeren gaat. Wanneer naast de deur nieuwe buren komen wonen, en Lester er op een feestje achter komt dat de zoon des huizes, Ricky Fitts (Wes Bentley) als lucratieve bijverdienste marihuana dealt, koopt hij prompt een kilootje, richt zijn garage in als oefenruimte, koopt de auto waar hij altijd van gedroomd heeft, en financiert al zijn dromen met het geld dat hij net van zijn bazen heeft afgetrog­geld. Ricky's vader, een voormalig marinier-kolonel (Chris Cooper), is een gevaarlijke rechts-extremist, die vindt dat Amerika naar de progressieve afgrond glijdt, een diepe minachting koestert voor alles wat linkser is dan hijzelf (praktisch alles dus), en intussen een blinde adoratie heeft voor nazi-Duitsland. Hij slaat geregeld met plezier zijn zoon verrot omdat hij hem geen discipline kan bijbren­gen, en heeft hem zelfs twee jaar in een instelling doen opsluiten, omdat zoonlief drugs dealt. Sindsdien neemt hij hem geregeld urine-stalen af, om te zien of hij wel clean is. Moeder Fitts (Allison Chaney) is intussen onder de mentale druk bezweken, en zo goed als rijp voor een gekken­huis.

Ricky heeft een ziekelijke neiging om alles te filmen wat hem interessant lijkt, en een van zijn laatste interessante 'projecten' is Lesters dochter Jane. Die is aanvankelijk niet geinteresseerd in Rickys avances, maar geraakt toch geintrigeerd door zijn onafhankelijke persoonlijkheid. Samen fantaseren ze erop los hoe ze Janes vader, die zich meer en meer als een geile puber begint te gedragen in de nabijheid van Angela, definitief uit zijn lijden kunnen helpen. De seksueel gefrustreerde carrierevrouw Carolyn begint intussen een seksuele maar inhoudsloze affaire met haar concurrent Buddy Kane. Lester, die in zijn zoektocht naar een baantje met zo min mogelijk verantwoordelijkheden intussen als gerant in een fastfoodres­taurant werkt, betrapt de twee tortelduifjes op heterdaad; hij neemt zich vervolgens voor om zijn huwelijk compleet links te laten liggen, en zich te concen­treren op zijn dagdromen waarin hij voortdurend Angela in zijn verbeeld­ing uitkleedt. Wanneer Angela en hij eindelijk hun liefde voor elkaar openlijk durven bekennen, neemt het verhaal een onver­wachte en dramatische wending.

De film staat vol van de spitse dialogen, die als een hogesnelheidstrein voorbij razen. Enerzijds is de film een bijtend portret van de Amerikaanse consumptiemaatschappij die uiteindelijk toch niemand schijnt gelukkig te maken, en anderzijds een diepzinnige ode aan de schoonheid die men vaak kan vinden op plaatsen waar je ze niet verwacht, en die de positieve bood­schap uitstraalt dat het leven toch waard is om geleefd te worden. Re­gis­seur Sam Mendes, eigenlijk theaterregisseur, heeft de teugels van de regie zeer strak aange­spannen, en is erin geslaagd om het beste uit de acteurs te halen, mede geholpen door de voortreffelijke dialogen van Alan Ball, die dit stuk, oorspronkelijk bedoeld als toneelstuk, bewerkte tot een parelende mix van perverse humor, erotiek, freudiaanse psycho-analyse en substantiele diepgravendheid. Kevin Spacey en Annette Bening schitteren als ruziend en met borden smijtend koppel, Thora Birch is zeer herkenbaar als gefrustreerde tiener, en Mena Suvari straalt een aura uit van een zelfzekere lolita die toch achteraf een onzekere en breekbare kant van haar karakter ontdekt waarvan ze het bestaan niet vermoedde. Er zit bovendien een wonderlijke coherentie in het scenario, waardoor er geen enkel los eindje in de verhaallijn te bespeuren valt.

BEELD EN GELUID

Terecht heeft deze film onder meer de millennium-oscar voor de beste cinematografie weggekaapt. Er wordt uitvoerig gebruik gemaakt van heldere, contrasterende kleuren die de gemoedstoestand van de personages weergeeft. Zo zijn er enerzijds alle scenes bij de familie Fitts, precies op een begrafenis gefilmd, terwijl die wonderlijk tegenover de geniale vondst van de de rozen­blaad­jes staan, die bij Lesters natte dromen een prominente rol spelen. Ook aan het geluid en de muziek is veel aandacht besteed. Zo hoor je in de scenes op de speelplaats van de school met Ricky, Angela en Jane op de achtergrond de vogeltjes in de bomen tsjirpen.

EXTRA'S

De 'Achter de schermen'-documentaire is best interessant, maar de een uur durende presentatie van enkele storyboards uit de film (o.a. de scene waar Thora Birch naakt voor het raam poseert voor Ricky's filmpjes) is een beetje te langdradig en van het goede te veel. Er is verder een commentaartrack voorzien met regisseur Mendes en scenarist Ball, en er staan 2 bioscooptrailers op. De menu's zijn in verschillende talen beschikbaar, waaronder het Nederlands, maar de extra's zijn dan weer enkel ondertiteld in het Engels. Bovendien is zoals bij de andere Dreamworks-releases de introductie ergerlijk lang, en duurt het minimaal twee minuten vooraleer je je door de obligate copyright-boodschappen en dito leeftijdscategorie-aanduidingen hebt doorgeworsteld.

CONCLUSIE

Dit is toch een film die niet mag ontbreken in de collectie van elke zichzelf respecterende DVD-verzamelaar. De thematiek is zo universeel en tegelijkertijd eigentijds, dat deze film niemand onberoerd zou mogen laten.