SERIE
Alsof de duivel ermee gemoeid is, is Downton-erfgenaam Matthew Crawley uitgerekend op de dag van de geboorte van zijn zoon omgekomen bij een auto-ongeluk, en de man laat een vacuüm na in het bestuur van het landgoed. Technisch gesproken zal namelijk zijn als enige man in rechte lijn en pasgeboren zoon George de nieuwe Earl worden mocht sir Robert (Hugh Bonneville) komen te overlijden. Het lijkt logisch dat Mary (Michelle Dockery) voorlopig als voogd het bewind van Downton Abbey op zich neemt, maar zes maanden na het overlijden van haar man bevindt ze zich nog steeds in een lethargische staat, en kan amper interesse opbrengen voor haar zoon, waarvoor ze de zorgen overlaat aan een oppas, of voor het landgoed tout court. De taak van het beheer valt dan ook grotendeels op de schouders van haar schoonbroer Tom Branson (Allen Leech), die tot rentmeester is benoemd na de dood van zijn vrouw Sybil, en ook hij laat de zorgen voor zijn dochtertje Sybbie over aan de zorgen van de nanny. Op korte termijn is Toms voornaamste zorg dat zijn schoonvader de hervormingen die Matthew heeft ingezet, niet zou terugdraaien, want als dát moest gebeuren, dan is Downton Abbey ten dode opgeschreven, want het complete gebrek aan innovatie heeft ervoor gezorgd dat het landgoed langzaam maar zeker zijn eigen reservekapitaal aan het opeten is.

 

Noodgedwongen neemt Mary daarom haar taak in het bestuur van het landgoed weer op. Alhoewel ze duidelijk nog niet toe is aan een nieuwe relatie, dingen er niet één, maar twee heren naar de gunst van de Crawley-erfgename. Enerzijds is er Charles Blake (Julian Ovenden), een overheidsfunctionaris die samen met de oude familievriend van de Crawleys, Evelyn Napier (Brendan Patricks) een doorlichting komt maken over de financiële overlevingskansen van landgoederen als Downton Abbey. Als de Crawleys besluiten om hun activiteiten uit te breiden naar de varkenskweek, en door een misverstand een kapitaal aan varkens dreigt te sterven bij gebrek aan goede zorgen, blijkt Blake niet te beroerd om de handen uit de mouwen te halen en samen met Mary letterlijk door de varkensdrek te ploeteren om de dieren te redden. Anderzijds is er de charmante Anthony Gillingham (Tom Cullen), die op een feestje Mary's vader uit een lastig parket kan bevrijden als deze ei zo na een grote som geld verliest aan een beroepskaarter. Mary laat echter duidelijk verstaan dat ze zich de charmes van de beide heren laat welgevallen, maar niet uit is op een nieuwe relatie. Geen van de beide pretendenten heeft echter de intentie om op te geven, zeker niet als daardoor zou blijken dat de andere vrij spel zou krijgen.

 

Het feestje bij de Crawleys krijgt overigens nog een donker staartje. Tijdens een huisconcert van de operadiva Nellie Melba (Kiri Te Kanawa) verkracht de persoonlijke assistent van Gillingham, Green (Nigel Harman), Anna Bates (Joanne Froggatt). Enkel huishoudster Mrs. Hughes (Phyllis Logan) is hiervan op de hoogte, maar ook tegenover haar liegt Anna dat ze de dader niet herkende, en dat het een toevallige inbreker was. De reden is nogal duidelijk: Anna is er als de dood voor dat, mocht de identiteit van de verkrachter ter ore komen van haar man John Bates (Brendan Coyle), dan zou die stellig de dader zonder vorm van proces terechtstellen. Na de valse beschuldiging van moord op zijn ex in seizoen 3 zou echter niemand meer geloven in zijn onschuld, indien Green op onnatuurlijke wijze het leven zou laten. De spanningen binnen het gezin Bates dreigen dan ook over te koken, en het is maar de vraag hoe lang je zulks verborgen kan houden voor een schrandere bediende als Bates.

Het vacuüm dat Sybil door haar overlijden heeft achtergelaten op Downton Abbey is intussen al lang verleden tijd, want sir Robert heeft zijn nichtje Rose MacClare (Lily James) in huis genomen, omdat haar ouders op diplomatieke missie naar India zijn gestuurd en de dochter des huizes een dergelijke verhuis niet zag zitten. Rose wordt klaargestoomd om op het grote debutantenbal van de koning van Engeland voorgesteld te worden aan de adel. Rose is echter een vogeltje dat je niet makkelijk gevangen kan houden. Elke gelegenheid om de stad in te trekken en zich in de jazzclubs van de vrolijke jaren 20 te amuseren, neemt ze te baat. Dat ze zich evenwel inlaat met de zwarte jazz-zanger Jack Ross (Gary Carr), valt echter niet in goede aarde. Een raciaal gemengd koppel is in de jaren 20 compleet onbespreekbaar, en alhoewel je haar moeilijk van racisme kan beschuldigen, probeert Mary toch een stokje voor de relatie te steken, niet alleen om de reputatie van Downton Abbey hoog te houden, maar ook om te vermijden dat Jack én Rose ten eeuwigen dage door de politieke kaste met de vinger zouden gewezen worden. En uiteraard weet Rose ook dat hun relatie geen schijn van kans maakt, maar intussen heeft ze wel dé gedroomde kans om haar moeder op stang te jagen, en ook dát probeert Mary Jack aan het verstand te brengen. Jack is echter ook niet van gisteren; sprookjes lopen niet altijd goed af...
 

 

Nog zo'n onbespreekbaar thema is abortus. Edith (Laura Carmichael) is nog steeds dolverliefd op haar baas Michael Gregson (Charles Edwards). Een huwelijk zit er evenwel niet in, want Michael is al getrouwd. Zijn echtgenote is echter ernstig geestesziek, in die mate dat ze hem amper nog herkent, maar het rigide Engelse wetssysteem laat echtscheiding niet toe als één van de beide partijen ontoerekeningsvatbaar is. Michael heeft er echter iets op gevonden: hij wil zich laten naturaliseren tot Duitser, want voor de Duitse wet kan hij wél scheiden. Een paar weken na de afreis naar het land van bier en sauerkraut lijkt hij echter van de Duitse bodem verdwenen te zijn, en met de opkomst van die nare mannen in hun bruin pakje, is Duitsland in de jaren 20 niet dadelijk de meest aangename plek om te vertoeven. Hét probleem is echter wel dat hij Edith ter afscheid een klein cadeautje heeft geschonken dat binnen negen maanden pas écht voor een schandaal zal zorgen, if you catch my drift. Edith neemt haar tante uit Londen, Lady Rosamund (Samantha Bond), in vetrouwen, en die stelt voor dat ze samen met haar nicht een paar maanden in Zwitserland zou gaan wonen, zogezegd om haar Frans bij te spijkeren, zodat ze de kans heeft om het kind voor adoptie af te staan. Wie echter dacht dat gravin-douarière Violet Crawley (Maggie Smith) achterlijk was en niet zou merken dat er iets niet in de haak was, is eraan voor de moeite.

Downstairs krijgt bediende Alfred (Matt Milne) eindelijk de kans om zich op te werken: hij solliciteert voor een plaats aan de fameuze koksschool van de chef van The Ritz. Aanvankelijk staat hij als eerste reserve op de lijst, maar zodra er één kandidaat afvalt, is hij ook geselecteerd. Dat betekent wel dat hij de deur van Downton Abbey achter zich toe zal moeten trekken. In de keuken vechten Ivy (Cara Theobold) en Daisy (Sophie McShera) nog steeds voor de aandacht van de jonge knaap, en vooral Daisy heeft het moeilijk met het nakende vertrek van Alfred. Dat Ivy en Daisy de hele dag tegen elkaar lopen te katten, drijft kokkin Mrs. Patmore (Lesley Nicol) alvast in de gordijnen. Intrigant Thomas Barrow (Rob James-Collier) heeft na het overhaaste vertrek van zijn vroegere compagnon de route Miss O'Brien naar Amerika al een nieuwe spion op het oog: hij kan een kennis, Phyllis Baxter (Raquel Cassidy), binnensluizen als nieuwe handmaiden van gravin Cora (Elizabeth McGovern), en hij heeft blijkbaar iets achter de hand waarmee hij Baxter kan dwingen spion voor hem te spelen. Mrs. Baxter is echter aangedaan door de charmes van de onfortuinlijke Molesley (Kevin Doyle), voor wie aanvankelijk op Downton Abbey geen plaats meer was na het overlijden van Matthew, maar die na een smeekbede bij butler Carson (Jim Carter) opnieuw onderaan de ladder is mogen beginnen. De hoffelijke manier waarop Molesley haar bejegent, staat in schril contrast met de manier waarop Barrow haar voortdurend afblaft, en het ziet ernaar uit dat welk pressiemiddel Thomas over haar heeft, het effect ervan dreigt te verdwijnen.

 

Mijn twee lieve ouders, die me Downton Abbey hebben aangeprezen (waarvoor nog steeds mijn oprechte dank) waarschuwden me dat het vierde seizoen niet zo mooi was als de andere. Ongetwijfeld was het element dat in hun oordeel doorslaggevend was het feit dat de verkrachting van Anna en de mogelijke reactie van John Bates constant als een schaduw over deze vierde reeks hangen. Ik deel hun mening overigens niet, want met alle personages in positie kan er zonder al te veel introducties al vanaf de eerste aflevering overgegaan worden tot de orde van de dag. Uiteraard wordt met betrekking tot laatstgenoemde verhaalboog de spanning er tot het laatste ingehouden, en hoop je als kijker natuurlijk vurig dat dat zwijn dat Anna heeft verkracht, de rekening dubbel en dik gepresenteerd krijgt, én dat Bates zijn handen in onschuld kan wassen. De vrolijke stemming na de afloop van de Eerste Wereldoorlog en de vrolijke zwierige stijl van de jaren 20, waarin de grenzen tussen adel en burgerij vervaagden en een kentering kwam in de manier waarop mensen tegen de maatschappij aankeken, maakt van deze korte periode tussen de twee wereldoorlogen in een moment waarop het volk even zijn zorgen kon vergeten, al kiemen in de verhaallijn van Edith in Duitsland de eerste wortels van het nazisme. Showrunner Julian Fellowes slaagt er opnieuw in een historisch vrij accuraat tijdsdocument te creëren en een hoop interessante en sympathieke personages te casten die de maatschappelijke veranderingen van het woelige era belichamen. De kwaliteiten van de individuele acteurs één voor één toelichten zou ons te ver voeren, maar naast publiekslieveling Maggie Smith, die altijd wel een snedige oneliner uit haar excentrieke hoed kan toveren, krijgt vooral actrice Joanne Froggatt dit seizoen de kans om haar talent te etaleren. De prachtige decors, de magnifieke oldtimers, het statige Highclere Castle en de landschappen rond Yorkshire doen de rest.

BEELD EN GELUID
Net zoals de vorige seizoenen wordt Downton Abbey aanvankelijk in Nederland in twee delen op dvd gezet, om vervolgens in Vlaanderen als één deel te verschijnen, met dan de Blu-rayrelease die er enkele maanden later achterop komt hinken. De beeldkwaliteit van de highdefinitiontransfer primeert echter boven die van de klassieke dvd, met zeer mooie kleuren die de compositie alle recht aandoen, fijne details in zowat al wat er te zien is - niet in het minst in de kostuums - en fijn contrast dat in de donkere scènes overeind blijft, zoals in de scènes waarin Mary en Charles bij nacht een carrière als varkensboer contempleren. De geluidstrack is consequent, zoals in de vorige seizoenen, uitgevoerd in DTS-HD MA 2.0, en biedt duidelijk verstaanbare dialogen. Enkel in de scènes die zich afspelen in de jazzclubs die Lady Rose frequenteert, komt het ruimtelijke aspect niet helemaal tot haar recht. Het ontbreken van PAL-speedup zorgt wel voor een correcte pitch

 

 

EXTRA'S
Seizoen 4 is qua bonusmateriaal niet echt flink bedeeld. In de documentaire Making of (11:54) komen vooral de locaties aan bod, zowel buitenshuis - Highclere Castle en de ruime omgeving van Oxfordshire - als binnenskamers, met onder meer een Londense club waarin de balzaalscène zijn opgenomen. Ook een bijdrage over de kostuums mag niet ontbreken. The Abbey cam (12:59) biedt ons een rondleiding op de set met actrices Laura Carmichael (Edith) en Sophie McShera (Daisy), die van 's morgens héél vroeg een dag lang een cameraploeg in hun kielzog meenemen. Meet the new cast (9:01) introduceert tenslotte vier van de nieuwe gezichten in dit vierde seizoen, waaronder Mary's twee nieuwe aanbidders, de verkrachter van Anna en Rose's zwarte toy boy.

 

CONCLUSIE
Op het ogenblik van schrijven is de laatste aflevering van Downton Abbey net uitgezonden geweest, en is het met smart wachten op een complete boxset. Ik heb dus nog twee seizoenen te gaan vooraleer de deuren van het statige herenhuis definitief worden dichtgetrokken; seizoen 4 biedt opnieuw een boeiend tijdsdocument over de manier waarop de mensen nog geen 100 jaar geleden leefden, gepresenteerd op een uitstekende Blu-ray.