FILM
We maken kennis met de 12-jarige Maria tijdens de catechese ter voorbereiding van haar vormsel. In een vrij lange scène, waarin de camera niet beweegt, zien we hoe de jonge pater Weber het onderwerp inleidt en vervolgens uitweidt over de consequenties voor wie het sacrament ontvangt. Wat begint als een vraag-en-antwoordspelletje ontaardt in een mum van tijd in een lezing over goed en kwaad en de sancties voor wie de regels overtreedt. Dit is dan ook geen gewone godsdienstles, wél eentje voor de jonge leden van de Sint-Paulus Gemeenschap, een parochie die zich na het Tweede Vaticaansconcilie heeft afgescheurd van de kerk van Rome omdat ze het niet eens is met de nieuwe/moderne/soepele regels die zijn uitgevaardigd. In de schoot van de Sint-Paulus Gemeenschap wordt de aloude traditie gerespecteerd en is er alleen plaats voor God. Na de les vertelt Maria pater Weber dat ze zich helemaal aan God wil wijden en wil boete doen om een andere ziel te redden.

Regisseur  Dietrich Brüggemann vertelt het verhaal in tien hoofstukken, waarvoor hij zich baseert op de staties van de katholieke kruisweg. Dat klinkt onheilspellend, want we weten hoe dat verhaal afloopt, maar voor Maria is er geen ontsnappen mogelijk. Als ze al een keer twijfelt aan de opdracht die ze zichzelf heeft opgelegd, dan is er haar strenge moeder die ervoor zorgt dat ze weer op het vrome pad terechtkomt. Ze moet dus liegen, bijv. over een afspraakje met een klasgenootje om de zangrepetities van zijn koor bij te wonen. Tegen haar moeder zegt Maria dat het om een vriendinnetje gaat, maar tijdens de biecht draagt pater Weber haar op om de waarheid te vertellen, waardoor ze in het bijzijn van haar broertjes en zusje wordt uitgekafferd. Haar vader zwijgt. Misschien is hij het er niet mee eens, maar misschien is hij laf, hij lijkt op de spreekwoordelijke pantoffelheld.
 

Ondertussen gaat het niet goed met Maria. Haar jongste broertje is drie en een half en er is nog nooit een woord over z’n lippen gekomen. Maria doet boete opdat haar broertje zou genezen: ze legt zichzelf een streng dieet op (eigenlijk eet ze niet meer), als ze met de familie een winterse wandeling maakt, trekt ze haar jas en bloesje uit en loopt ze rillend over straat. Uiteindelijk belandt ze in het kabinet van de huisarts, die vaststelt dat ze ondervoed is. Het komt tot een luidruchtige discussie met Maria’s moeder die de conclusies van de arts in twijfel trekt, maar zijn besluit staat vast: Maria wordt opgenomen in het ziekenhuis…
 

Zelden zag je een soberdere film. Zelden zag je een film waarin met zo weinig middelen zo veel wordt bereikt. Bovendien kiest Dietrich Brüggemann voor een statische camera, waardoor het effect extra wordt benadrukt. Bijgevolg is Kreuzweg een kale film, even bloedloos als het geloof van de leden van de Sint Paulus Gemeenschap. Voor humor is er geen ruimte. Humor is zonde. Voor menselijke gevoelens evenmin. Allemaal zonde. Het gevolg is een net niet onaangename sfeer vanaf de eerste seconde van dit drama, want Brüggemann laat er geen twijfel over bestaan dat het hier om een strenge vorm van katholicisme gaat die helemaal in het teken staat van de letterlijke interpretatie van een geloofsleer op basis van een boek dat zogenaamd het goede predikt, maar dat door z’n gebruikers eeuwenlang is misbruikt om te onderdrukken en te veroordelen. Dat zulks faliekante gevolgen kan hebben, dat realiseert Maria’s moeder zich als het te laat is, maar ook zij is uiteraard het slachtoffer van een doctrine die haar van kinds af is opgelepeld. Dietrich Brüggemann laat evenwel geen ruimte voor verzachtende omstandigheden, zijn oordeel is streng en compromisloos en tegelijk ontsnap je als kijker niet aan de weemoedige toon die hij in elk nieuw fragment legt.
 

De vijftienjarige Lea van Acken kruipt in de huid van de 12-jarige Maria en doet dat op een zo goed als perfecte manier, want ze slaagt erin om het drama van de tiener zichtbaar en vooral voelbaar te maken. Het mag ons dan ook niet verbazen dat ze ondertussen de hoofdrol heeft gespeeld in de nieuwe versie van Het Dagboek van Anne Frank (2016) én een klein rolletje kreeg in het vijfde seizoen van Homeland (2015). Minstens even sterk is Franziska Weisz als Maria’s taaie en steilorige moeder, die geen enkele afwijking van de leer tolereert. Ook zij kreeg een rolletje in Homeland 5, maar we kennen haar vooral als het jonge meisje uit Ulrich Seidls Hundstage (2001).
 

Qua production design is Kreuzweg zoals eerder vermeld een kale film. De interieurs zijn leeg en koud, de buitenopnamen zijn onpersoonlijk en saai, en bijgevolg dwingt Dietrich Brüggemann de kijker om zich te concentreren op de dialogen, terwijl hij ook die vaak achterwege laat in scènes waarin zijn camera alleen op Maria is gericht. Bovendien schrikt de regisseur er niet voor terug om lange dialoogscènes toe te voegen waarin heel weinig gebeurt (zoals de heel lange beginscène) en de camera niet beweegt (zoals de lange biechtscène waarin de camera op Maria is gericht en we pater Weber alleen horen). De tien fragmenten (naar de tien staties van de kruisweg) sluiten ook nauwelijks op elkaar aan, waardoor de kijker wordt verplicht om een deel van het verhaal zelf in te vullen. Maar Kreuzweg is sowieso geen gemakkelijke kijkervaring, waardoor er sprake is van een perfect correlatie tussen inhoud en vorm.