DOCUMENTAIRE
Op een dag stopt de 3-jarige Owen Suskind met praten. Z’n ouders halen er een specialist bij die constateert dat er sprake is van autisme. Owen glijdt weg in een donkere en afgesloten wereld. Alleen als hij naar Disney-films kijkt, lijkt hij een beetje gelukkig, aldus z’n oudere broer Walter. Op z’n vierde praat Owen een brabbeltaaltje dat niemand begrijpt, maar zijn herhaalde kreetje juicervose wordt door vader Ron herkend als only your voice, een uitroep van grootvizier Jafar in de Disney-film Aladdin. Kort nadien hebben vader een zoon een eerste korte conversatie via de papegaai Jago, een handpop waarop Owen reageert alsof het een oude bekende is. Op Jago’s vraag hoe het met hem gaat, antwoordt Owen dat hij ongelukkig is omdat hij geen vriendjes heeft… Voor Ron en Cornelia Suskind wordt het duidelijk dat Owen wel degelijk in staat is tot contact met de buitenwereld. Het gezin besluit om via Disney-dialogen met het jongetje te converseren. Toch doet Owen er opnieuw het zwijgen toe, twee jaar lang zelfs, tot op de negende verjaardag van zijn oudere broer Walter. Dan deelt hij z’n vader mee …dat Walter net zoals Peter Pan en Mowgli niet wil opgroeien… De Suskinds weten niet wat ze horen, want dat is een uitspraak waaraan heel wat denkwerk en interpretatie vooraf gaan.

Als de documentaire begint zien we Walter als jonge volwassene. Hij is net 23 jaar geworden en studeert binnenkort af. In z’n vrije tijd heeft hij een Disneyclub opgericht om gelijkgezinde mensen te leren kennen. En dat initiatief is een succes, want op elke vergadering verschijnt een twintigtal Disney-fanaten, allemaal jonge mensen met gelijksoortige symptomen als Owen. Ondertussen wordt hij door een team van psychologen en begeleiders klaargestoomd om op zichzelf te gaan wonen in een aangepaste omgeving. Hij kijkt er naar uit, maar hij is ook zenuwachtig want hij beseft dat hij nog heel wat dingen niet zonder hulp tot een goed einde kan brengen. Als autist voelt hij zich ongelukkig in onzekere omstandigheden. Hij houdt van een vast schema zonder verrassingen, precies wat Disney-films bieden, want daarin wordt nooit iemand ouder, en ondanks de vele obstakels is er altijd sprake van een happy end.
 

Op de Oscaruitreiking in 2017 moest Roger Ross Williams’ Life, Animated het afleggen tegen O.J.: Made in America van regisseur Ezra Edelman, maar dat is geen bewijs van zwakte, want de concurrentie was bikkelhard, met vooral zeer Amerikaanse thema’s over racisme en achterstelling (naast O.J. ook: I Am Not Your Negro van regisseur Raoul Peck, 13th van regisseuse Ava Duvernay) en over de lamentabele opvang van vluchtelingen op het Italiaanse eiland Lampedusa in Fuocoammare van regisseur Gianfranco Rosi. Life, Animated was m.a.w. het enige niet-politieke thema en dat is meestal een nadeel, zeker in het gezelschap van minstens drie zeer controversiële documentaires die de VS in het hart raken.
 

Wat niet betekent dat Life, Animated je niet in het hart zal raken, integendeel. Met een mix van 20 jaar oude homemovies, recente opnamen, nieuwe animaties en talloze fragmenten uit Walt Disney-films, is Life, Animated beslist de mooiste documentaire van 2016, want niet alleen de animatie spreekt tot de verbeelding, dat doen ook de close-ups van de gezichten van de jongens en meisjes die met twinkelende oogjes zitten te kijken alsof ze grootvizier Jafar, Dumbo of Bambi voor het eerst in hun leven te zien krijgen, terwijl je er gif op kan innemen dat ze de tekenfilms allemaal ontelbare keren hebben bekeken, getuige de manier waarop ze de dialogen met de perfecte intonatie uitspreken, met bijpassende gelaatsexpressies en handbewegingen. Eén van de mooiste fragmenten speelt zich af in de Disneyclub naar aanleiding van het bezoek van Jonathan Freeman (de stem van Jafar in Aladdin), met wie Owen sinds een paar jaar bevriend is. Samen doen ze een fragment uit Aladdin, maar wat zelfs Owen niet weet is dat Freeman zijn collega Gilbert Gottfried heeft meegebracht (de stem van papagaai Jago in Aladdin). Owen en z’n vrienden gaan helemaal uit de bol als de krakende stem van Jago in de deuropening verschijnt!
 

Regisseur Roger Ross Williams maakt dankbaar gebruik van de homevideo’s van de Suskinds waarin we de driejarige Owen met zijn vader en broertje zien stoeien: een jongetje zoals alle andere. Korte tijd nadien ging hij steeds minder praten, zegt z’n moeder Cornelia, z’n sociale vaardigheden gingen achteruit, na verloop van tijd was hij compleet out. Het proces zou jaren aanslepen vooraleer van beterschap sprake was. We voelden ons gegijzeld, zegt Ron Suskind, en zelfs na zijn verrassende juicervose gaven de specialisten ons weinig hoop: ze noemden het echolalia, vergelijkbaar met de manier waarop papegaaien mensentaal na-apen. Owen kijkt met gemengde gevoelens op die tijd terug: in de veelheid van externe prikkels, raakte hij eindeloos verstrikt, en toen hij later op de peperdure Lab-school in Washington werd gepest door medestudentjes, ging het van kwaad naar erger. Als reactie ging hij zich identificeren met de nevenpersonages uit de Disney-films. Ik voelde mij geen held, maar een hulpje, zegt hij daar nu over, en hij schreef zelfs een verhaal als een kleine autobiografie, met de sidekicks uit de Disneyfilms als hoofdfiguren. Hij noemde het Het Land van de Verloren Nevenpersonages…
 

Roger Ross Williams zit Owen Suskind heel dicht op de huid en die schijnt daar geen last van te hebben. Zijn ouders zijn er gerust in, vader Ron is nl. één van de executive producers en dus kan hij een oogje in het zeil houden. Toch heb je nooit het gevoel dat het portret dat de regisseur van de autistische jongen borstelt gemanipuleerd of opgeschoond is. Owen Suskind komt heel natuurlijk over: opgewekt als een kind, maar soms ook opgewonden of doorgedraaid als een dier dat in een hoek is gedreven, zoals in het fragment waarin hij de breuk met zijn vriendinnetje Emily bespreekt met z’n psychologe. Dat avontuur is helemaal niet verlopen zoals in een Disneyfilm en van een happy end is beslist geen sprake. Owen is diep ongelukkig over het voorval, maar hij beseft dat hij niet aan zet is. Het gevoel van machteloosheid maakt hem razend. Z’n moeder zit erbij en houdt haar mond, zij rekent op de psychologe om hem te kalmeren en weer op weg te helpen. Z’n broer Walter voelt zich schuldig. Hij heeft Owen verteld dat een zoen meer is dan wat er in een Disneyfilm wordt getoond. Owen belooft hem om z’n tong te gebruiken, maar misschien was dat net wat de breuk met Emily heeft veroorzaakt. Walter was ook van plan om het met z’n broertje over seks te hebben…
 

Grappig, aandoenlijk en met veel liefde gemaakt, zo ervaar je Life, Animated van de Amerikaanse regisseur Roger Ross Williams, die als allereerste African-American een Oscar won (voor z’n korte documentaire Music by Prudence, 2010). In die productie ging het over een groep gehandicapte Afrikaanse zangers, en dus blijft Williams met z’n nieuwste documentaire op bekend terrein, althans qua sfeer en stemming, want inhoudelijk gaat het in Life, Animated uiteraard in een heel andere richting. Maar de regisseur verbaast vooral door de manier waarop hij tot de intieme sfeer van zijn personages weet door te dringen, wat een groot wederzijds vertrouwen suggereert, dat trouwens op geen enkel moment wordt beschaamd, want ook delicate onderwerpen zoals tongkussen en seks worden op een voor de betrokkene respectvolle en zinvolle manier behandeld. Als Owen uiteindelijk voor een afgeladen auditorium van specialisten in het Franse Rennes een korte toespraak houdt over zijn aandoening, lopen je ook als toeschouwer de rillingen over de rug, want je beseft dat je kijkt naar een man die ooit voor een schijnbaar onoverkomelijke opgave stond, nl. zichzelf bevrijden uit een donkere gevangenis, en die opdracht tot op zekere hoogte tot een goed einde heeft gebracht.