FILM
De jonge Karen Silkwood (Meryl Streep), haar vriend Drew (Kurt Russell) en haar lesbische vriendin Dolly (Cher) werken in een fabriek waar hoogwaardig radioactief plutonium wordt geproduceerd. Er zijn regels een veiligheidsvoorschriften, maar niemand heeft het personeel verteld dat je van plutonium kanker krijgt. De stralingsniveaus worden volgens de eigenaar niet overschreden, maar tijdens een personeelsvergadering beweert de vertegenwoordiger van de vakbond dat er lichtzinnig met de normen wordt omgesprongen en de werknemers wel degelijk gevaar lopen. Na een lek waardoor ze zelf wordt besmet, beseft Karen dat haar leven in gevaar is en dus besluit ze om zich tegen de gang van zaken te verzetten. Op de steun van haar collega’s hoeft ze niet te rekenen, die zijn vooral bang hun job te verliezen. Dew houdt zich op de vlakte, en als Karen ook ‘s avonds vaak aan de telefoon hangt met vakbondsmensen in Washington, pakt hij z’n spullen en vertrekt. Je bent veranderd, zegt hij, je hebt nu twee persoonlijkheden en ik houd alleen van die ene.

Drew heeft gelijk, Karen is veranderd. Ze kijkt nu kritisch naar wat er op het bedrijf gebeurt en vooral naar wat men voor het personeel en de buitenwereld wil geheim houden: dat een besmette vrachtwagen in stukken is gehakt en in de woestijn begraven en dat haar chef Winston op de fotonegatieven de witte puntjes op de naden van de plutoniumstaven retoucheert, wat volgens specialisten in Washington tot een milieucatastrofe kan leiden met meer dan 2 miljoen dodelijke slachtoffers. Karens speurwerk blijft evenwel niet onopgemerkt en als op een keer het alarm in haar afdeling opnieuw afgaat, blijkt zij zeer ernstig besmet te zijn. Van een lek is geen sprake en dus is het plutonium via een andere weg in haar lichaam terechtgekomen. Men heeft getracht mij te vermoorden, zegt ze tegen de eigenaar van de fabriek die ondertussen de inboedel en de wasbak in haar woning heeft laten weghalen. Hij wil haar helpen, maar ze moet een document ondertekenen waarin ze discretie over de zaak garandeert. Karen besluit om naar de pers te stappen met haar verhaal...

 

Regisseur Mike Nichols debuteerde in 1966 met Who’s Afraid Of Virginia Woolf?, naar een toneelstuk van Edward Albee, een film waarmee hij z’n naam op de kaart zette. Dat hij geen eendagsvlieg was bevestigde hij een jaar later met The Graduate (1967). In een carrière van 40 jaar maakte hij nauwelijks 20 films en drie keer deed hij een beroep op Meryl Streep voor de hoofdrol. In 2006 werkten ze samen voor Nichols tv-miniserie Angels in America over de uitbraak van de aidsepidemie in de jaren 80. Silkwood was de eerste film waarin Meryl Streep aantrad na het immense succes van Sophie’s Choice (1982) waarvoor ze haar tweede Oscar in ontvangst mocht nemen (na Kramer Vs. Kramer uit 1979). Je kan je voorstellen dat Mike Nichols sterke troeven in handen behoorde te hebben om de actrice te overtuigen, maar dat was niet moeilijk, want de affaire Karen Silkwood hield de Amerikaanse publieke opinie destijds jarenlang bezig en de rechtszaak die haar familie na haar dood tegen chemiebedrijf Kay-McGee aanspande, werd pas in 1979 beslecht met een minnelijke schikking van 1.38 miljoen dollar.

 

Mike Nichols neemt z’n tijd om het scenario van Nora Ephron in beelden om te zetten. Dat is ook nodig om het hoofdpersonage te situeren, want Karen is meer dan een toevallige fabrieksarbeidster met een aantrekkelijke vriend (Kurt Russell) en een goedgemutste lesbische huisgenote en vriendin (Cher): ze is gescheiden en elke maand rijdt ze naar Texas om een dagje met haar drie kinderen door te brengen. Maar omdat haar ex een baantje in Midland (in het zuidwesten van Texas) heeft aangenomen, komt het maandelijks afspraakje in het gedrang. Op de fabriek is het nl. moeilijk om vrij te krijgen; de productie is niet op schema en iedereen wordt geacht overuren te maken en vrije dagen op te offeren. Op die manier is elke werkonderbreking slecht nieuws voor de leiding én het personeel. Als Karen en een oudere collega op korte tijd worden besmet, ziet de vakbondsafgevaardigde zich verplicht om de hulp van het hoofdkantoor in Washington in te roepen om na te gaan of de veiligheidsvoorschriften strikt worden nageleefd. In Karen vindt hij een bondgenoot want zij vindt dat ieders leven in gevaar is.

 

Een thriller wordt Silkwood nooit, maar regisseur Mike Nichols laat er geen twijfel over bestaan dat er duistere machten aan het werk zijn voor wie financieel gewin belangrijker is dan mensenlevens, waardoor in zijn film gaande weg een donkere sfeer binnensluipt, ook al laat hij de verhaallijn over de avontuurlijke Drew en de lesbische Dolly ondertussen niet echt los, want zij spelen een belangrijke rol in Karens leven buiten de fabriek. Mery Streep kruipt op een voorzichtige manier in de huid van Karen Silkwood. Ze kiest voor een zeer genuanceerde aanpak waarbij ze overdreven sentimentaliteit vermijdt (i.v.m. haar kinderen en de haperende relatie met Drew) en ze voert Karen Silkwood niet op als de harde actievoerster of als de voorvechtster voor meer rechten voor de arbeiders in het algemeen, want dat is ze in werkelijkheid niet geweest. Karen Silkwood was het om de mensen in de fabriek te doen, om ieders veiligheid in een gevaarlijke omgeving, Het is leuk om Meryl Streep nog een keer in de rol van de underdog te zien en vast te stellen dat ze ook in die positie haar mannetje staat, want sinds The Devil Wears Prada (2006), The Iron Lady (2011) en Suffragette (2015) is die kant van haar talent een beetje ondergesneeuwd.

 

Kurt Russell neemt de rol van Karens vriendje Drew voor zijn rekening. Je verwacht hem niet meteen in dit soort films, want Russell associëren we vooral met westerns en avonturenfilms. Hij was vooral populair in de jaren zestig en zeventig als mooie jongen in tv-series als The Fugitive (1964-1966), The High Chaparall (1970 en Gunsmoke (1964-1974). Hij is nooit een echte karakteracteur geweest en ambieerde die positie wellicht ook niet. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Mike Nichols hem weinig dialogen geeft, maar de camera vooral op z’n gebronsde bovenlijf en z’n flinke spierballen richt. Anderzijds begrijpen we nog steeds niet waarom Cher genomineerd werd voor de Oscar voor beste actrice in een ondersteunende rol, want wat ze met het personage Dolly doet is misschien gedurfd (naar Amerikaanse normen anno 1983), tegelijk is het een figuur die nauwelijks op de interesse van de regisseur mag rekenen.