FILM
In de laatste jaren van haar bestuur geeft koningin Victoria (Judi Dench) een vermoeide indruk: het gekoers van de éne ceremonie naar de andere, waaraan ze ongeïnteresseerd deelneemt, begint zijn tol te eisen. Wanneer bij een officieel banket in bijzijn van de koning van Noorwegen aan de vorstin een officiële munt uit de Indische kolonie wordt overhandigd, mogen twee speciaal voor de gelegenheid geïmporteerde Indische bedienden, Abdul (Ali Fazal) en Mohammed (Adeel Akhtar) het kleinood aan Hare Majesteit overhandigen. Uiteraard maakt de onervaren Abdul er een potje van, en hij veegt zijn ceremonieel achterwerk aan het protocol. De uitstraling van de niet onknappe man, die maar louter en alleen geselecteerd is omdat hij de grootste lichaamslengte had van de potentiële kandidaten, charmeert de vorstin, en het duurt niet lang vooraleer ze hem bij haar persoonlijke bedienden inlijft. Abdul maakt de terechte opmerking dat het op zijn minst vreemd is dat de vrouw die de titel van keizerin van India draagt, nog nooit in het desbetreffende land is geweest. Zij verzoekt hem daarom om haar de levensgewoonten van de Indiërs bij te brengen, te beginnen met de taal.




En daar begint het schoentje te wringen: in tegenstelling tot de meeste Indiërs is Abdul geen hindoe maar een moslim, en de taal die hij haar leert is niet het standaard-Hindoestaans, maar Urdu, de moslimvariant. De koppige Victoria beschouwt Abdul als haar munshi, haar spiritueel leermeester. Hiermee jaagt ze zowat heel haar hofhouding in de gordijnen, niet in het minst haar zoon, de kroonprins (Eddie Izzard), maar ook de eerste minister (Michael Gambon) en het hoofd van de huishouding, sir Henry Ponsonby (Tim Pigott-Smith). Ze vinden het niet kunnen dat het hoofd van de anglicaanse kerk zich inlaat met een moslim, en wanneer ook nog eens de vrouw en schoonmoeder van Abdul vanuit India overkomen, gehuld in een boerka, is het kot helemaal te klein, ondanks het feit dat het het koninklijk paleis is. Abdul bejegent de koningin met vriendelijkheid en attentie, maar hij is ook niet helemaal eerlijk over de manier waarop de moslimbevolking in India tegen de Britse bezetter aankijkt. Een incident, waarbij de moslimwachters werden verplicht om hun geweren in te vetten met varkensvet, heeft namelijk tot een opstand geleid waarbij 2000 Britse soldaten om het leven zijn gekomen, en over het hoofd van de koningin zelf, die als symbool van de bezetter wordt beschouwd, door de moefti werd een fatwa uitgesproken. Er breekt zelfs een kleine paleisrevolutie uit, waarbij het personeel dreigt met collectief ontslag als de koningin werkelijk haar zin doordrijft en Abdul bedenkt met een ridderorde. Victoria adviseert Abdul om terug te keren naar India en nog wat van zijn leven te maken, want ze kan er niet altijd blijven om hem te beschermen. Abdul kiest er echter voor om zijn koningin bij te staan, letterlijk tot haar laatste snik. En Victoria heeft haar laatste adem nog niet uitgeblazen, of haar vrees wordt bewaarheid en Abdul wordt het paleis uitgeranseld...




De thematiek van deze film sluit enorm aan bij die van Her Majesty Mrs. Brown, waarin het (liefdes)leven van koningin Victoria na de dood van haar gemaal Albert wordt belicht. Judi Dench herneemt hierbij haar rol als de langst regerende monarch uit de Britse geschiedenis met alle trekjes vandien die eigen zijn aan de rollen die ze doorgaans vervult. Sinds Shakespeare In Love mag Dench regelmatig opdraven om adellijke Britse dames te spelen, en haar uitstraling is daarbij zo allesomvattend dat ze alle aandacht in de film naar zich toetrekt. Victoria And Abdul is een zeer klassiek Victoriaans (wat had u gedacht?) kostuumdrama met weliswaar een een romantisch flink opgesmukte plotlijn, maar vooral een opeenstapeling van waargebeurde anekdotes die lijken op broodje aap-verhalen, maar telkens minstens een grond van waarheid bevatten. De munshi genoot inderdaad de eer om tot de intimi van Victoria te mogen worden gerekend, in die mate zelfs dat Victoria er politiek door beïnvloed werd, waarbij ze in staatszaken die India aanbelangden, de moslims altijd voortrok op de hindoes. Ook het feit dat Abdul bij de eerste ontmoeting haar voeten kuste als teken van eerbied, en dat de staf er op zeker ogenblik mee heeft gedreigd om collectief ontslag te nemen, zijn historisch gedocumenteerde feiten, alsook de komst van vrouw en schoonmoeder in boerka, het feit dat Victoria's lijfarts de ondankbare taak kreeg om mevrouw Abdul te moeten onderzoeken zonder dat ze haar sluier wilde afnemen, en het feit dat zoon Albert Edward (de latere koning Edward VII) zich geschoffeerd voelde omdat Abdul bij het diner tussen de gasten mocht plaatsnemen in plaats van bij de lakeien.




De voor de hand liggende kritiek is natuurlijk dat deze film het koloniale verleden van de Britten een stuk rooskleuriger voorstelt dan de werkelijkheid. De hofhouding reageert verontwaardigd omdat bij een opstand door moslims 2000 Britse soldaten zijn om het leven gekomen, een feit dat koningin Victoria liever negeert, maar de film zwijgt in alle talen over de baldadigheden die de Britten hebben aangericht onder de Indiase bevolking, een bladzijde uit de geschiedenis die in bijvoorbeeld Gandhi meer waarheidsgetrouw wordt weergegeven. Victoria & Abdul blijft echter braafjes steken in het weergeven van de platonische liefdesverhouding tussen de koningin en haar voetknecht, en er had misschien wat méér ingezeten, bijvoorbeeld door in te zetten op de ondankbare taak die op de schouders van koningin Victoria rust; één keer in de film zegt ze van zichzelf dat ze de grootste klotejob ter wereld heeft, maar haar verantwoordelijkheid als staatshoofd beperkt zich - in deze film toch - tot het ondertekenen van wetten van de hand van haar eerste minister, en van het éne feestje naar het andere hollen. Liefhebbers van adellijke drama's komen echter ruimschoots aan hun trekken, met rijke decors, schitterende sets en mooie kostuums.

BEELD EN GELUID
De transfer van Victoria & Abdul bevat naar goede gewoonte al wat je van een schijf van een A-listverdeler als Universal mag verwachten: sterk contrast, mooi en fijn detail, kleuren met grandeur - zelfs in de scène waarin de koningin het in haar bol haalt om op een heuvelrug in het regenachtige Schotland te gaan picknicken, en nagenoeg geen artefacts van betekenis, buiten een klein beetje filmruis. De DTS-HD MA 5.1-geluidstrack volstaat ruimschoots om deze eerder dialooggedreven film te ondersteunen, alhoewel er toch een paar keer mooi gebruik wordt gemaakt van de surrounds in de druke straatjes van India waar de moefti oproept tot gebed, of in de statige hal waarin een feest wordt gegeven voor honderden gasten. De dialogen zijn zuiver en goed verstaanbaar.




EXTRA'S
Het protocol staat blijkbaar niet veel bonusmateriaal toe. In Judi & Ali (4:55) zien we de twee hoofdrolspelers aan het werk en in The Look Of Victoria & Abdul (6:46) wordt ingezoomd op de locaties. Beide featurettes zijn té promotioneel en zelfbewierokend van aard om een blijvende indruk achter te laten.

CONCLUSIE
Victoria & Abdul is géén grootse biopic over het leven van koningin Victoria, maar weet wel een licht te werpen op een periode uit het leven van de vorstin die relatief weinig gedocumenteerd is. Judi Dench een koningin zien spelen is echter per definitie altijd de prijs van de schijf waard.