FILM
De woestijnplaneet Arrakis, beter bekend onder zijn bijnaam Dune, neemt in het keizerrijk een bijzondere plaats in. Het is de enige plek in het universum waar spice kan gewonnen worden, een grondstof die bij interplanetair reizen onmisbaar is. De keizer heeft de ontginnigsrechten toegekend aan de familie Harkonnen, die een burgeroorlog voert met de Fremen, de oorspronkelijke bewoners van Arrakis. Op keizerlijk bevel verlaat de familie Harkonnen echter de planeet, wat de keizer heeft beslist dat de familie Atreides deze taak in de toekomst moet overnemen. Hertog Leto Atreides (Oscar Isaac) voert plichtsbewust zijn taak uit, maar hij vertrouwt het zaakje niet, want hij ziet hierin een manoeuver van de keizer om zijn familie uit te spelen tegen die van baron Harkonnen (Stellan Skarsgård). Zijn vrees is niet onterecht, want samen met de keizerlijke troepen voeren de Harkonnens een massale aanval uit, waarbij de hertog gedood wordt.




We bekijken deze gebeurtenissen echter uit de ogen van Paul Atreides (Timothée Chalamet), de zoon van de hertog. Zijn moeder, lady Jessica (Rebecca Ferguson), is lid van de Bene Gesserit, een orde van vrouwelijke priesteressen naar wie zelfs de keizer luistert. Het hoofd van de orde, eerwaarde moeder Moiham (Charlotte Rampling), komt hoogstpersoonlijk peilen in welke mate de gaven van de Bene Gesserit zijn overgegaan op Paul, wat eigenlijk niet de bedoeling was, want normaal worden alleen vrouwen uitverkoren voor deze taak. Paul heeft echter dromen waarin hij de toekomst kan zien. Zo ziet hij dat zijn toekomst op Arrakis ligt, en hij droomt voortdurend van een Fremen-meisje (Zendaya Coleman) met doordringende blauwe ogen, een gevolg van langdurige blootstelling aan spice. De priesteressen hebben blijkbaar weet van de nakende aanslag van de Harkonnens op de Atreides, maar ze vaardigen uit dat Paul en zijn moeder geen haar gekrenkt mogen worden. De sinistere baron Harkonnen interpreteert dit echter niet dat het niet mogelijk is om de twee aan hun lot over te laten in de woestijn en de vreselijke zandwormen die daar huizen, hun werk te laten doen. Paul en zijn moeder ontsnappen samen met Pauls vriend Duncan Idaho (Jason Momoa) en dr. Liet Kynes (Sharon Duncan-Brewster) het slagveld, en gaan op zoek naar de Fremen om zich bij hen aan te sluiten, in een poging een alliantie tegen de Harkonnens te smeden. De weg is echter lang en gevaarlijk...




Dit is niet de eerste verfilming van het magnum opus van Frank Herbert. De eerste poging dateert uit 1984 en is van de hand van David Lynch, die een film afleverde waar geen touw aan vast te knopen valt. John Harrison probeerde het in 2000 maar maakte er een miniserie van, die tenminste het voordeel heeft dat de speelduur lang genoeg is om het ingewikkelde verhaal te vertellen. De eerste sequel van het boek, Children Of Dune, volgde dan in 2003, en daarna werd het stil. Regisseur Denis Villeneuve had zijn zinnen al langer op een bioscoopversie gezet, en verkoos om het eerste boek in twee delen te splitsen. Hiermee komt hij tegemoet aan de kritiek dat het verhaal zodanig veel lagen heeft dat dit in één film stoppen nagenoeg onmogelijk is. Dit eerste deel van Dune is echter soms té traag voor zijn eigen bestwil, en kon gerust een half uur ingekort worden zonder aan de essentie te raken. Voor de speciale effecten, en dan vooral de monsterlijk grote ruimteschepen, werden kosten noch moeite gespaard, en ook qua casting werd de crème de la crème opgezocht, met vooral de jonge en getalenteerde Timothée Chalamet is als Paul Atreides zeer goed neergezet.




Ik neem dan even nog een quote uit de Blu-raybespreking van Didier over, omdat ik die zo to the point vind: De meningen waren verdeeld toen Villeneuves eerste deel uitkwam. 155 minuten en volgens velen een ontgoocheling waarbij de cineast heel wat kritiek moest slikken omdat de film te lang zou zijn en er te weinig gebeurde in drie uur. Wederom deels waar, maar ironisch genoeg is het daardoor dat deze versie een hoge toegankelijkheidsgraad heeft. In tegenstelling tot Lynch probeert Villeneuve de complexe wereld van Herbert minutieus te schetsen, en hoe ingewikkeld de verhaallijn soms ook is, slaagt hij daarin. Het nadeel van dit eerste deel is natuurlijk dat dit maar een aanloop is naar de grotere avonturen die zullen volgen, met als onvermijdelijk gevolg dat je op het einde met een hongergevoel achterblijft en hoopt dat je zo snel mogelijk het vervolg kan zien. Bij de bioscooprelease was dat nog koffiedik kijken of dat er zou komen, want het kostenplaatje van Dune was zo hoog dat Warner voorzichtig de kat uit de boom keek en alleen maar groen licht zou geven voor de resterende twee delen als het eerste financieel iets opbracht. Maar die komen er dus, en laat ons daar als filmliefhebber dankbaar voor zijn. This is just the beginning. Inderdaad.




BEELD EN GELUID
Het is nogal moeilijk om met name de beeldkwaliteit te keuren: Dune is een donkere en rauwe film, waarbij veel grijs en okergeel de boventonen voeren in iets wat een bijzonder vuile print lijkt te zijn. Dit is echter intentioneel zo gebracht, en zeker als je de weidse shots van de woestijn te zien krijgt, kan je niet anders besluiten dan dat dit een mooi gedetailleerde transfer is, waarin vooral de speciale effecten meer dan in menig andere film overeind blijven. Wel is in tegenstelling tot de bioscooppresentatie er geen sprake meer van IMAX-shots, zodat het beeld voortdurend het 2.40:1-formaat houdt, en enkele puristen zullen dat spijtig vinden. Daarnaast krijgen we een ronduit indrukwekkende Dolby Atmos-mix die je, zoals het een goede sciencefictionfilm betaamt, onderdompelt in de wereld van Arrakis, met oorverdovende aanvallen van zandwormen en spectaculaire luchtgevechten galore. Daarnaast is er nog een Dolby Digital 5.1-mix aanwezig waarvan het nut ons compleet ontgaat, behalve dan als u Dune per se wil bekijken na middernacht en geen ruzie wil met uw buren.




EXTRA'S
De UHD bevat geen bonnusmateriaal, de bijhorende Blu-ray is een kopie van de losse release. We hebben het al vaker gezegd, maar niemand blijkt er oren naar te hebben. Op het hoesje lezen we dat deze disk meer dan een uur aan bonusmateriaal bevat. Dat is ook zo, maar jammer genoeg wordt het ook hier weer verspreid over een ontelbaar aantal filmpjes van een paar minuten, terwijl het veel leuker zou geweest zijn om alles te bekijken via één of twee documentaires. Een van de langste in het rijtje is The Royal Houses (8:12), waarin de personages kort worden voorgesteld. Er zijn 5 Filmbooks (10:03) die op een commercial-achtige wijze de vier belangrijkste stammen uit Dune (House Atreides, House Harkonnen, The Bene Gesserit en The Fremen) voorstellen, en er is ook ééntje (The Spice Melange) over de belangrijke spice. Vervolgens is er een tweede groep van kleine filmpjes die ondergebracht worden onder de noemer Inside Dune (12:13). Alles samen gaat het om drie korte featurettes, The Training Room, The Spice Harvester en The Sardaukar Battle, waarin door middel van storyboards en interviews iets verteld wordt over de trainingsruimte, de oogstmachines die gebruikt worden om de specie te vergaren en de Sardaukar-slag, wat een belangrijke gevechtsscène is




Nog korte documentaires. Building the Ancient Future (6:26) toont de retrofuturistische stijl. In My Desert, My Dune (4:50) vertelt Villeneuve wat het voor hem betekende om het boek van Frank Herbert te kunnen verfilmen. Constructing The Ornithopters (5:48) staat stil bij de vreemde helikopters die wat lijken op een libelle. Natuurlijk is er ook de nodige aandacht voor de zandwormen in Designing The Sandworm (5:40), in Beware The Baron (5:00) toont men wat men heeft moeten doen om Stellan Skarsgård er als een vet monster te laten uitzien, en in Wardrobe From Another World (2:52) praat men over de kostuums. Ook het belang van Hans Zimmer mocht niet ontbreken, en daar verneem je het één en ander over in A New Soundscape (11:12). Hint voor Dune Part Two: maak hier één lange documentaire van.

CONCLUSIE
Denis Villeneuve probeert van Dune een getrouwe verfilming te maken, maar zijn verteltempo ligt beslist aan de te lage kant. Sommige scifiklassiekers zijn nu éénmaal beter verfilmbaar als serie dan als film.