DOCUMENTAIRE
Pakkend, emotionerend, aandoenlijk en hoopgevend met een gevoel van intense blijheid om de finale afloop, dat is in het beste geval de veelheid van indrukken die Into The Arms Of Strangers, de uitstekende documentaire van regisseur Mark Jonathan Harris, bij u achterlaat. Deze film gaat over het lot van Joodse kinderen vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog, weinig weerbare en zelfs zeer kwetsbare menselijke wezentjes die aan de goodwill van vreemden overgeleverd werden ter overleving in één van de donkerste episodes uit de moderne historie van West-Europa. De documentaire kwam tot stand in samenwerking met The United States Holocaust Memorial Museum en producer Deborah Oppenheimer is zelf de dochter van één van de tienduizend kinderen die door de zgn. Kindertransporten naar Amerika werden gebracht.

Europese volkerenmoord, want de rest van Europa had de mond vol over de misdaden van de nazi's tegen de Joden in Duitsland en vanaf 1938 in de door Hitler bezette gebieden, maar effectief hulp bieden was er maar met mondjesmaat bij zodat velen die de Holocaust hadden kunnen overleven uiteindelijk mede het slachtoffer werden van het geweld aan de ene en de inertie aan de andere kant. Het klinkt hard, maar de waarheid heeft z'n prijs en mochten de West-Europese landen én Amerika hun grenzen onbeperkt geopend hebben voor de lange rijen vluchtelingen en vervolgden die via hun ambassades en consulaten in het Duitse Rijk om hun medemenselijkheid, om visas en verblijf- en werkvergunningen smeekten, dan was de uitkomst beslist een stuk minder dramatisch geweest. Waarom zijn de Joden na 1933 in Duitsland gebleven, waarom zijn ze niet vertrokken? Het antwoord ligt niet alleen in hun ongeloof over de afmetingen en de impact die de machtsovername op hun leven zou krijgen, maar evenzeer in de angst van de buurlanden en de andere direct betrokken partijen om de eigen kwetsbare sociaal-economische situatie te belasten met grote groepen behoeftigen en bezitslozen. Sommigen waren ook bang Hitler voor het hoofd te stoten. Het gevolg was een restrictief beleid met vele voorwaarden en beperkingen, lange wachtlijsten en een doolhof van administratieve regels om de toevloed af te remmen. Ondertussen zocht Hitler een nieuwe oplossing voor het Jodenprobleem in de concentratie- en vernietigingskampen.

De Kristallnacht van 9 november 1938 vormde het startschot voor massale actie tegen de Joden in Duitsland en Oostenrijk (toegetreden op 12 maart 1938 via de zgn. Anschluss). Sinds 1933 was hun het leven al een stuk moeilijker gemaakt, vanaf nu kregen de discriminatie en de achterstelling een publiek uitzicht: winkels werden gesloten, de toegang tot parken en zwembaden werd verboden evenals het gebruik van het openbaar vervoer. De laatste Joodse ambtenaren verloren hun baan. Studenten werden weggestuurd op de universiteit en schoolkinderen konden niet langer naar de gewone school. Zij kwamen in afgedankte gebouwen terecht aan de rand van de steden. De uitsluiting was totaal. Overleven werd een zaak van leven en dood. Drie weken na de Kristallnacht vertrok een eerste groep kinderen naar Engeland, tijdelijk, zoals het Britse parlement verklaarde, tot de toestand genormaliseerd was en het gevaar geweken. In hun spoor volgden tienduizenden Joodse kinderen uit Duitsland, Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije (het bezette Sudetenland). Een poging van Britse particulieren om de regeling uit te breiden tot Amerika, mislukte. Uiteindelijk zouden maar tienduizend kinderen door de U.S.A. worden opgenomen.

De interviews met de betrokken kinderen (ondertussen bejaarde dametjes en grijsaards die in Engeland zijn gebleven of uitgeweken naar Israël) over het afscheid van hun ouders en de belofte voor een spoedig weerzien zijn schrijnend en getuigen van de diepe pijn in het besef dat er misschien nooit sprake zou zijn van een weerzien, dat het afscheid definitief was. De enige band tussen ouders en kinderen zijn de intense brieven waarin het verdriet, het gemis en de onzekerheid onhandig onder woorden zijn gebracht. Met het uitbreken van de oorlog valt ook het schriftelijk contact weg. De kinderen zijn nu totaal geïsoleerd in hun opvanggezinnen, leren zich met vallen en opstaan aanpassen, verruilen hun moedertaal voor Engels en wachten angstvallig af. Sommigen zijn erin geslaagd om – hoe jong ook – hun nieuwe landgenoten ertoe te bewegen om een work permit voor hun vaders en moeders te regelen of zich garant te stellen zodat ze bij aankomst in Engeland zeker geen beroep hoefden te doen op de sociale bijstand; anderen blijven jaren zonder nieuws en vernemen pas later dat hun ouders zijn omgekomen in Auschwitz, Theresienstadt of andere vernietigingskampen.

Het verblijf in de opvanggezinnen is een gedeeltelijk succes. Sommige oudere kinderen worden opgenomen en ingezet als keukenhulp of kindermeisje. Degenen die in de steden zijn ondergebracht worden bij het begin van de Duitse bombardementen op Engeland naar het platteland gebracht en moeten zich een tweede, een derde of zelfs een vierde keer aanpassen aan nieuwe omstandigheden en nieuwe voogden. De situatie was soms niet echt ideaal, zegt een betrokken ambtenaar van toen, maar ze hebben het tenminste overleefd. Helemaal fout ging het voor degenen die bij het uitbreken van de oorlog de leeftijd van zestien jaar hadden bereikt. De Engelse regering beschouwde ze vanaf dat moment als een 'risico' voor de nationale veiligheid, ook al waren het in de meeste gevallen Joden die gevlucht waren voor de Hitlerterreur. Ze werden geïnterneerd, op een schip naar Canada gezet en na een mensonterende en uitputtende zeereis van twee maanden in Australië in veilige bewaring genomen. Zij zouden onder druk van de publieke opinie in Engeland een tijd nadien vrijgelaten worden op voorwaarde dat ze dienst namen in het Britse leger in de oorlog tegen nazi-Duitsland.

Into The Arms Of Strangers is gestoffeerd met oude familiefoto's, zwart-witfootage over de algemene situatie van kinderen vóór en tijdens W.O.II, beeldmateriaal over de agressie tegen de Joden, de Kristallnacht en de brandende synagogen in Frankfurt en Berlijn, de aankomst van de Kindertransporten in Engeland en het plaatsen van de kinderen in jonge gezinnen. Voor het commentaar zorgen de betrokken kinderen van toen zelf. Eén van hen vertelt dat ze naar Amerika is gebracht en een andere hoe haar vader haar op het allerlaatste moment door het raam van de trein trok waardoor ze uiteindelijk niét naar Engeland ging zoals gepland. Ze overleefde zeven concentratiekampen en het vernietigingskamp van Auschwitz. Na 60 jaar vraagt ze zich nog steeds af hoe anders het allemaal had kunnen lopen mocht ze op de trein zijn gebleven.

BEELD EN GELUID
Het beeld is van een uitstekende kwaliteit. De gebruikte films en foto's van toen zijn natuurlijk minder goed, maar dat draagt bij tot de noodzakelijke sfeer. Het geluid staat in Dolby Digital 5.1 waarbij alle kanalen worden gebruikt. De stemmen zijn zeer goed verstaanbaar en het oude beeldmateriaal is voorzien van het nodige passende geluid. Het LFE-kanaal wordt regelmatig gebruikt voor de diepe bassen die zorgen voor de dreigende sfeer, waardoor het beeldmateriaal een extra steuntje krijgt.

EXTRA'S
Een massa extra's bij deze indrukwekkende documentaire: een Audiocommentaar door producer Deborah Oppenheimer en regisseur Mark Jonathan Harris waarin ze meer achtergrondinformatie geven over de geïnterviewden; vervolgens een Audiocommentaar door de geluidstechnicus, de componist en de mixer. Zij praten over de technische aspecten van hun werk: het gebruik van de beelden, het geluid en de muziek. In het Interview met Lord Richard Attenborough vertelt de Britse filmmaker over het moment dat zijn familie twee Joodse meisjes uit de Kindertransporten in huis opnam. Er zijn ook nog Interviews met Eva Hayman, Inge Sadan, Norbert Wollheim, Lore Segal, Franzi Groszman: ze vertellen over hun kinderen en hoe ze omgingen met hun vertrek naar het buitenland. In een korte film wordt verslag uitgebracht over de Premières van de Documentaire in Engeland en Duitsland; de Memorabilia van de Kinderen gaat over de voorwerpen met speciale betekenis die zijn gebruikt in de intro van de documentaire; Kindertransportinstructies: gaat over de naziregels die moesten worden opgevolgd. Voort is er nog ruimte voor de Originele Trailer, het lijstje van de Cast & Crew en de gewonnen Awards en tot slot, voor wie nog meer info wil over de Kindertransporten, het onderdeel Dvd-rom Web Link.

CONCLUSIE
Into The Arms Of Strangers is het interessante, goed gemaakte en aangrijpende verslag van de ervaringen van een aantal Joodse kinderen die vanaf december 1938 aan het Kindertransportprogramma werden toegevoegd ten einde ze te beschermen tegen de barre levensomstandigheden in het Derde Rijk als gevolg van de totale boycot vanwege de nazi's jegens Joodse medeburgers. De Kindertransporten zijn uniek in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en redden tienduizenden kinderen uit de handen van de bloeddorstige nazi's die voor alles wat Joods was maar één bestemming hadden: de gaskamers gevolgd door de verbrandingsovens. De betrokkenen brengen hun verhaal met fierheid en dankbaarheid en alleen de sporadische trillingen van hun stem verraadt dat ze er zich van bewust zijn dat de handen en armen van welwillende vreemden het grote verschil hebben gemaakt waardoor ze ons hun verhaal na meer dan een halve eeuw zelf kunnen vertellen. Geluk hangt aan een dun draadje.

Met dank aan voormalig DVD Info-collega Ronny.