FILM
Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog: de loeiende sirenes kondigen vijandelijke bommenwerpers aan. Seita en diens jongere zusje Setsuko laten hun moeder, die nog enkele zaken te regelen heeft, alleen achter en spreken met haar af in de plaatselijke schuilkelder. Een regen van brandbommen daalt over de stad neer en legt het grootste deel daarvan in de as, inclusief de woonst van Seita en zijn familie. Wanneer de vijand uit het zicht is verdwenen komt Seita te weten dat zijn moeder ernstig is verbrand en naar het ziekenhuis is overgebracht. Uiteindelijk sterft ze aan haar verwondingen en Seita verneemt dat ook zijn vader is gesneuveld in een overzees gevecht. De twee wezen zoeken steun bij familieleden op het platteland. Als ook die steun op een gegeven moment wegvalt staan de twee jongeren er alleen voor en begint een hardnekkige overlevingsstrijd in een compleet verwoest land waar nauwelijks nog voedsel te vinden is.

Grave Of The Fireflies werd geregisseerd door Isao Takahata, tezamen met Hayao Miyazaki de grote drijvende kracht achter het prestigieuze Studio Ghibli. Hij liet tevens het hilarische Pompoko, het minimalistische My Neighbours The Yamadas en het poëtische Only Yesterday op de wereld los. Maar het is met Grave Of The Fireflies dat hij voor het eerst buiten de landsgrenzen de aandacht trok en dat is niet zo verbazingwekkend gezien de uitstekende kwaliteit van deze film die is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van schrijver Akiyuki Nosaka.

Het gebeurt zelden dat een animatieprent een aangrijpender beeld schetst van het leven van oorlogsslachtoffers dan menige live-actionfilm. Grave Of The Fireflies klaart de klus zonder veel problemen, misschien wel omdat het 'een pure illustratie is van de "idee" oorlog, i.p.v. een realistisch ogende weergave daarvan', om filmcriticus Roger Ebert even te parafraseren. Het gestileerde aspect versterkt met andere woorden de beleving, zelfs de empathie, van de toeschouwer. Het moet gezegd: het contrast tussen de realistische 'volwassen' oorlogsgruwel en de naïeve kinderblik van de zeer jonge Setsuko grijpt naar de keel. Als toeschouwer worden we heen en weer geslingerd tussen adembenemende schoonheid en wrange overlevingstaferelen. Het is die slingerbeweging die Grave Of The Fireflies verheft boven de middelmaat. Ze zorgt ervoor dat de twee uitersten – gruwel en schoonheid – in het hoofd van de toeschouwer versmelten en tot een treffend geheel wordt omgevormd dat lang na de visie blijft nazinderen. In zekere zin gaat deze film over de botsing tussen de (belevings)wereld van volwassenen en kinderen. De oorlog wordt dan ook belicht vanuit het perspectief van de jongeren die tegen wil en dank verplicht worden om als volwassenen te handelen. Ze slagen daar niet al te goed in en enkele foute keuzes leiden in een dergelijke situatie al snel tot hun ondergang.

Objectief bekeken heeft het verhaal niet zo veel om het lijf. Takahata is meer geïnteresseerd in de vraag in hoeverre men een normaal, gewoon leven kan leiden in een oorlogsituatie dan in het afhaspelen van een spannend plot met onverwachte wendingen en dergelijke. De beklijving komt dus vooral voort uit de herkenbaarheid van de doodgewone personages die zich, met veel vallen en opstaan, in ongewone omstandigheden trachten te handhaven. Takahata doet dit met veel oog voor detail en met liefde voor zijn personages. Een ander pluspunt is de weigering verbitterde statements te doen jegens de vijand, in dit geval de Amerikanen. In Grave Of The Fireflies heeft de vijand gezicht noch naam. Dit verhoogt de gestileerdheid en de empathische kracht. Het is alsof we, net als de kleine Setsuko, geen benul hebben van het doel van de oorlog. De bombardementen, de vernietigingen, de slachtoffers: alles lijkt zo zinloos wanneer we niet eens weten wat de vijand op het oog heeft, hoe hij eruit ziet en waarom hij nota béne de vijand is.

Zoals zo vaak bij de Studio Ghibli films zijn de geschilderde achtergronden op de realiteit gebaseerd, bevatten ze ontzettend veel detail en dompelen ze de film onder in een bijzonder waarachtige sfeer. Vooral het Japanse platteland waar Setsuko en Seita hun toevlucht zoeken, met zijn heldere groene tinten, woekerende plantengroei en occasionele onweersbuien, is een streling voor het oog. De animatie zelf is minimalistisch zoals we dat van anime gewend zijn, maar doorspekt met kleine, herkenbare pantomimes die de geloofwaardigheid versterken.

Geen enkel minpuntje dan? Wie van kwade wil is zou deze film misschien een tikkeltje te manipulatief kunnen vinden. Vooral naar het einde toe worden in snel tempo de emotionele snaren van het publiek bespeeld, maar enkel wie de film meerdere malen bekijkt zal zich van die manipulatie bewust worden. Het is dan nog maar de vraag in hoeverre men zich daaraan stoort. Ondergetekende was in ieder geval diep onder de indruk.

In het kort: Grave Of The Fireflies biedt een even poëtische als gruwelijke kijk op het leven van oorlogskinderen, beklijft van begin tot eind en zal zich voor altijd in uw geheugen nestelen. Een 'must-see' dus!

BEELD EN GELUID
Op technisch vlak scoort Grave Of The Fireflies iets meer dan een voldoende. Het beeld van deze oudere anime – hij dateert van 1988 – werd digitaal geremastered. De kleuren werden gecorrigeerd, filmgrain geminimaliseerd en het contrast ietwat verhoogd. Dit laatste heeft wel enkele nadelen. Zo vallen in de donkere nachtscènes heel veel details weg waardoor slechts een hoekje of plekje in het beeldkader wordt opgelicht. Ook oogt het beeld op sommige momenten een tikkeltje wazig en valt hier en daar wat edge enhancement te bespeuren. De kwaliteit van het beeld is dus niet van referentieniveau zoals bij nieuwere animatiefilms die rechtstreeks van de digitale bron op dvd zijn overgepompt, maar het behoort zonder meer tot de goede middelmaat. Wie geen muggenzifter is zal geen oog hebben voor de paar negatieve aspecten. Het oorspronkelijk geluid werd in stereo gemixed en staat zo op het schijfje. Weinig ruimtelijkheid dus, maar meer dan voldoende voor een dergelijke, weinig actie bevattende film.

EXTRA'S
Het schijfje bevat enkele interessante en minder interessante extras. Naast de obligate trailer en stills vinden we een matig interessant, slepend interview met regisseur Takahata waarin hij zijn beoogde doelstellingen met Grave Of The Fireflies uit de doeken doet en een woordje uitleg geeft over het ontstaansproces. Dit interview is enkel in het Engels ondertiteld. Verder staat er op het schijfje een interview met historici Theodore en Haruki Taya Cook over de waarheidsgetrouwe weergave van de oorlog in Grave Of The Fireflies, een appreciatie van vermaard filmcriticus Roger Ebert, een Japanse promovideo waarin onder andere schrijver Akiyuki Nosaka aan het woord komt en een korte reportage over de digitale remastering.

CONCLUSIE
Grave Of The Fireflies is één van de meest ontroerende animatiefilms ooit en één van de beste oorlogsfilms tout court. De lotgevallen van Setsuko en Seita worden op een realistische manier aan de man gebracht met veel oog voor kleine details en een rake observatie van dagelijkse handelingen. Technisch is deze dvd goed afgewerkt. Geen referentieniveau, maar gewoon goed. Een absolute 'must-have' dus voor animatiefilmliefhebbers en cinefielen.