In deze oorspronkelijk voor televisie gedraaide film Stauffenberg over de aanslag op Hitler, bij ons vertaald als Operation Valkyrie - wellicht om een graantje mee te pikken van een recente Amerikaanse verfilming over hetzelfde thema - wordt luitenant Claus Graf Schenk von Stauffenberg (Sebastian Koch) via zijn overste Henning von Treschow (Ulrich Tukur) in de lente van 1942 voor het eerst geconfronteerd met de misdaden van het Duitse leger in Polen: een jonge vrouw vertelt hem over een militair commando dat alle 900 inwoners van haar dorp – inclusief vrouwen en kinderen - geëxecuteerd heeft. Von Treschkow windt er geen doekjes om: de führer moet uitgeschakeld worden. Von Stauffenberg herinnert zijn overste aan de eed van trouw die ze beiden aan Hitler gezworen hebben. Die heeft ie zelf al meer dan honderd keer gebroken!, is Von Treschkows sarcastische antwoord.

 
Von Stauffenberg is evenwel niet klaar voor een gerichte actie tegen Hitler. Hij wordt op eigen verzoek overgeplaatst naar Noord-Afrika en belandt er in het eindoffensief tegen de Engelsen: de strijd is evenwel zo goed als verloren; de Duitse troepen zijn niet voorbereid op het ruwe landschap, de hitte en de zandstormen en delven het onderspit tegen de beter uitgeruste en getrainde Britten. Tijdens een vliegtuigraid wordt Von Stauffenberg zwaar verwond. Als ie wakker wordt in een hospitaal in München mist hij z’n linkeroog en z’n rechterarm. In het land der blinden is éénoog koning, probeert hij tegen zijn vrouw in een poging het verlies te relativeren, maar het doet uiteraard pijn. Terug in Berlijn kan hij niet om de feiten heen: de stad ligt half in puin, duizenden burgers zijn omgekomen, tienduizenden zijn dakloos en in Stalingrad zijn eerder al meer dan honderdduizend Duitse soldaten door Adolf Hitler aan hun lot overgelaten en in Russische handen gevallen. Stilaan groeit bij Von Stauffenberg het besef dat een definitieve oplossing nodig is, voor Duitsland en voor het Duitse volk. Wanneer blijkt dat men van de Engelsen geen hulp hoeft te verwachten, besluit hij om de aanslag zelf uit te voeren. Hij krijgt één kans: op 20 juli 1944 tijdens een militaire stafvergadering met de führer in het bunkercomplex Wolfsschanze in Oost-Pruisen.

  

Regisseur Jo Baier zet vaart achter de introductie van zijn hoofdpersonage Stauffenberg. Die leert de kijker kennen in 1933, kort na de machtsgreep van Hitler, op het moment dat hij zijn toekomstige vrouw ten huwelijk vraagt. Uiteraard komt ook de eventuele aanslag ter sprake, waaruit blijkt dat veel meer hoge officieren Hitler willen liquideren, maar uiteindelijk worden de plannen opgeborgen. Na een kort fragment over het front in Noord-Afrika spoelt de regisseur door naar het voorjaar van 1942 en neemt hij de draad weer op in het ziekenhuis in München. Nog voor de teller op een uur staat is de aanslag uitgevoerd. Tot daar is Stauffenberg een interessante en zelfs spannende film. De afwikkeling – de poging om de machtsovername op het terrein op het leggen tot en met de executie van de hoofdrolspelers in dit koningsdrama – is jammer genoeg veel minder boeiend. De poging van Von Stauffenbergs medestanders om Berlijn in handen te krijgen en te houden, het zijn historische feiten die tot nog toe weinig in de schijnwerpers hebben gestaan, maar wat Jo Baier ervan maakt in het tweede deel van deze film is vooral langdradig. Het ligt niet aan de acteurs, want die doen hun best om elke scène met veel inleving tot een goed einde te brengen; er schort vooral iets aan het script dat er niet in slaagt om die dramatische ontwikkelingen op een spannende manier te visualiseren en met interessante details te ondersteunen. Bovendien gaat de zorgvuldig opgebouwde band tussen Von Stauffenberg en de kijker teloor omdat de regisseur hem niet langer centraal opstelt in zijn film, maar hij er voor kiest om de aandacht te verleggen naar degenen die de coup verraden, die eieren voor hun geld kiezen op het moment dat blijkt dat Adolf Hitler de aanslag overleefd heeft.

 
Sebastian Koch (Das Leben Der Anderen, Zwartboek) houdt de film bijna op z’n eentje overeind, zij het dat hij halfweg de film de greep op de actie geleidelijk verliest ten voordele van een aantal nevenfiguren. Jammer, want Koch kan een personage diepgang geven en hij beschikt over een grote emotionele kracht, waardoor hij een scène probleemloos naar een hoger niveau kan tillen. Dat bewees hij ten overvloede in Speer & Hitler: The Devil’s Architect (2005) waarin hij de rol van Albert Speer, Hitlers lievelingsarchitect, op een onnavolgbare manier gestalte gaf. Voor het overige bestaat de cast uit weinig bekende namen, ook naar Duitse maatstaven. Ulrich Tukur (Von Stauffenbergs overste in Polen) herkent u als Oberleutnant Anton Grubitz uit Das Leben der Anderen en Nina Kunzendorf (Von Stauffenbergs vrouw) als Lizy uit Rosenstrasse (2003).

De beeldkwaliteit van deze film is in orde, met prachtige kleuren in een ietsje verdonkerd palet, met voldoende scherpte, een meer dan acceptabel zwartniveau en een goede detaillering. De transfer is vlekkeloos, zonder opvallende ongerechtigheden, zij het met hier en daar wat edge enhancement. De geluidstrack is verzorgd, maar onopvallend, waarbij de subwoofer in actie treedt tijdens de spannende scènes die voorafgaan aan het plaatsen van de bom in Hitlers vergaderzaaltje.

Operation Valkyrie of Stauffenberg zoals deze film in z’n originele Duitse versie heet, is het verhaal over de aanslag op Adolf Hitler in 1944 in een poging om een eind te maken aan de dictatuur en de weg vrij te maken voor onderhandelingen met de Geallieerden. Vooral in de eerste helft van de film slaagt regisseur Jo Baier erin om de kijker aan het tv-scherm te kluisteren, nadien verliest hij z’n greep op de verhaalstof en moet de film heel wat van z’n aantrekkelijkheid prijsgeven. De keuze om een correct en uitgesponnen beeld op te hangen van de historische gebeurtenissen na de mislukte aanslag op Adolf Hitler is lovenswaardig en nooit eerder op die manier geprobeerd, maar dat gaat ten koste van de dramatische voortgang.