FILM
Het leven van de vijf Turkse zussen Sonay (Ilayda Akdogan), Selma (Tugba Sunguroglu), Ece (Elit Iscan), Nur (Doga Zeynep Doguslu) en Lale (Günes Sensoy) verandert in een nachtmerrie nadat ze, op een zonnige dag, besluiten om te voet van school terug te keren naar huis, en onderweg samen met enkele jongens een relatief onschuldig spelletje hebben gespeeld in de branding van de zee. Het dorp, met op kop de gesluierde moslima Petek (Serpil Ucar), spreekt schande over het vijftal, en oma (Nihal G. Koldas), die voor de opvoeding van de vijf kinderen instaat sinds hun ouders zijn gestorven, moet lijdzaam toezien hoe haar andere zoon, de norse bullebak Erol (Ayberk Pekcan), zich voorneemt om de opvoeding van de zussen voortaan in eigen handen te nemen. Nadat hij de drie oudste onder dwang naar de dokter heeft meegesleurd voor een maagdelijkheidstest, worden de meisjes eveneens in verhullende kledij gehuld, en door een batterij tantes opgevoed tot huwbare huissloren. De zussen worden verstikt in hun eigen huis, en besluiten op een avond, wanneer voetbalploeg Trabsonspor door de Turkse voetbalbond gestraft wordt na een wedstrijd vol incidenten met hooligans om de volgende match uitsluitend voor een vrouwelijk publiek te spelen, de wijk te nemen om de match bij te wonen. De straf achteraf is dan ook niet mis: langzaam maar zeker verandert het huis letterlijk in een gevangenis, met alsmaar hogere muren, traliewerk, en alle zondige objecten, zoals computers en telefoons, gaan achter slot en grendel.

 

Grootmoeder ziet nog als enige mogelijke oplossing de zussen zo snel mogelijk uit te huwelijken, liefst nog vooraleer ze zelf het tijdige met het eeuwige verwisselt. Het vijftal wordt meegesleurd naar het dorp, om ze te presenteren aan mogelijke aanbidders, en het duurt niet lang vooraleer de eerste huwelijkskandidaat zich presenteert. De oudste dochter, Sonay, dreigt er echter mee het kot bij elkaar te gillen als ze niet mag trouwen met haar vriendje Ekin (Enes Sürüm ), met wie ze feitelijk al een tijdje in het geniep afspreekt. (Haar maagdelijkheid heeft ze 'behouden' door met hem alleen anale seks te bedrijven). In de plaats daarvan wordt de tweede oudste, Selma, als eerste uitgehuwelijkt. Het is niet bepaald een succes, want haar kersverse schoonfamilie schreeuwt moord en brand wanneer er na de huwelijksnacht geen bloed op de lakens te bespeuren is; Selma's maagdenvlies is behoorlijk stevig (dát of haar kersverse echtgenoot is gewoon een prutser in bed). Het is al snel duidelijk dat Selma's huwelijk niet bepaald uit liefde is gesloten.

Erger wordt het wanneer Ece aan de beurt is. Ece wordt met regelmaat van de klok seksueel misbruikt door haar oom, en rebelleert onder meer door quasi in het openbaar seks te hebben met een jongen die ze toevallig op het basketbalveld heeft ontmoet. De sfeer in de familie wordt alsmaar grimmiger, en op een dag, wanneer ze door haar oom nog maar eens terechtgewezen wordt omdat vrouwen niet mogen lachen aan tafel, neemt ze het pistool van haar oom en jaagt de zichzelf een kogel door het hoofd.

 

De benjamin van de familie, Lale, is echter bovengemiddeld intelligent, en heeft de bui al lang zien hangen. Ze verduistert met regelmaat van de klok geld, leert in het geniep hoe ze de auto van haar oom moet besturen, maar merkt dat de voorlaatste zus, Nur, de twijfelachtige eer heeft gekregen om op haar beurt het lot van Ece te ondergaan. Ook zij wordt met regelmaat van de klok door oom Erol verkracht, en het leidt geen twijfel dat, eens zij ook uitgehuwelijkt zal zijn, Lale de volgende vogel voor de kat wordt. Op de avond van Nurs huwelijk weet Lale haar zus eindelijk te overtuigen om samen met haar te rebelleren. Wat lijkt op een onschuldig spelletje, waarbij de kandidaat-schoonouders zogezegd voor de grap de wacht wordt aangezegd aan de deur van de bruid, wordt al snel bittere ernst wanneer de twee zussen zich verschansen in het huis, en er een slijpschijf aan te pas moet komen opdat oom Erol in zijn eigen huis kan inbreken. Lale besluit samen met haar zus definitief de benen te nemen naar het iets liberalere Istanbul, waar ze hoopt dat haar ex-lerares Dilek (Bahar Kerimoglu) haar en haar zus kan opvangen. Of oompjelief zijn seksspeeltjes vrijwillig zal laten vertrekken... wat dacht u?

De Turks-Franse coproductie Mustang moest op de laatste Oscaruitreiking de duimen leggen voor Son Of Saul, maar verdient door de thematiek van en het taboe rond gedwongen huwelijken alleszins een breed publiek. Het hielp natuurlijk wel dat de film een persoonlijke aanbeveling kreeg van acteur James Franco. Het kan anders raar verkeren in het leven: regisseuse Deniz Gamze Ergüven, die samen met regisseuse Alice Winocour het scenario schreef omdat ze de financiering voor haar oorspronkelijke film, The Kings, over de rassenrellen in Los Angeles, niet rond kreeg wegens gebrek aan geld, en op aanstichten van Winocour - zelf op dat moment bezig met Maryland met België's heetste exportproduct, Mathias Schoenaerts - dan maar dit meer intimistisch drama draaide, stond zelfs op punt uit het project te stappen omdat ze zelf zwanger was en de regie fysiek een te zware belasting zou worden. Onverwacht werd Mustang, haar debuutfilm, zodanig goed door de critici in Cannes ontvangen, dat de film eigenlijk stante pede werd genomineerd als inzending voor Frankrijk voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige film. Dat uitgerekend de chauvinistische Fransen hun ticket afstonden aan een Turkse regisseuse voor een Turkse film met uitsluitend Turkse actrices die zich volledig afspeelt in Turkije, spreekt wat dat betreft boekdelen.

 

De film roept onwillekeurig herinneringen op aan The Virgin Suicides van Sofia Coppola, in die zin dat de hoofdrol ook is weggelegd voor vijf zussen van ongeveer dezelfde leeftijd als in voornoemde film, die destijds de doorbraakrol betekende voor de toen nog relatief onbekende Kirsten Dunst. Ook de filmstijl, met veel softe beelden, waarbij er David Hamilton-gewijs nog net geen pot vaseline over de lens wordt gesmeerd, is erg gelijkend. De vijf onschuldige jonge meisjes ontdekken hun seksualiteit, soms op zeer knullige manier - de jongste simuleert een paar borsten met behulp van een paar appels die ze samen met haar zussen in een nabijgelegen boomgaard is gaan pikken - maar ze zijn toch niet zo onschuldig als ze eruit zien, want de oudste weet al perfect hoe ze de maagdelijkheidstest kan omzeilen. Van de weeromstuit belandt het vijftal in het voorgeborchte van de hel, waarbij ze door de patriarch van dienst onder de knoet worden gehouden, en gekneed tot volgzame, willoze slavinnetjes die op de koop toe oompje nog eens seksueel mogen plezieren ook. Mustang is een visueel zeer uitgekiende film. Ergüven is uitgegaan van het zeer sterke beeld van de vijf meisjes die de koppen bij elkaar steken, als de mythologische hydra; het verbond gaat aan het wankelen van zodra één voor één de hydra ledematen begint te verliezen. De regisseuse laat met de bedoelingen van haar film niet veel aan de verbeelding over: de verstikkende conservatief-religieuze omgeving is voor één van de vijf letterlijk dodelijk, en de obsessie van de seksueel gefrustreerde mannen is het hoofdingrediënt voor een dodelijke cocktail. Ze trekt fel van leer tegen de weinig benijdenswaardige positie van de vrouw in Turkije, en steekt in interviews niet onder stoelen of banken dat veel van de situaties uit de film een autobiografisch tintje hebben. De reacties waren wereldwijd lovend, alleen in Turkije waren de meningen om evidente reden zeer gepolariseerd.

De jonge en intelligente Lale, die al vanaf het begin van de film de vertellersrol op zich neemt, is daarbij het sprankeltje hoop, en omdat ze de film in de verleden tijd vertelt, krijgen we als kijker al vanaf het begin een hoop op een goede afloop; zij heeft tenminste de hel overleefd en is blijkbaar nog in staat om het gebeuren na te vertellen. Naast haar eigen vege lijf redden is haar secundaire hoofdbekommernis daarbij om zo veel mogelijk van haar zussen te redden. De redelijk vrijgevochten Sonay heeft blijkbaar haar genoeg op de tanden om zichzelf te behelpen, maar voor Selma is het huwelijk al gauw een overgang van één gevangenis naar een andere. Voor Ece komt alle hulp te laat, maar Lale zal toch hemel en aarde bewegen om tenminste Nur hetzelfde trieste lot te besparen. De mustang uit de titel symboliseert de onverzettelijkheid van de meisjes, en dan vooral Lale, die zich niet willen schikken in hun lot en blijven spartelen tot ze vrij zijn. Het is niet moeilijk om in Lale trekjes van de regisseuse zelf te herkennen, die door haar talent in Frankrijk - haar vader was diplomaat - de kans kreeg om zich te bewijzen. Het gesternte was haar niet gunstig: de film leed onder zware onderfinanciering, en omdat de vijf hoofdrolspelers minderjarig zijn, moest de film op één zomervakantie gefilmd zijn, of zou een jaar achterstand hebben opgelopen. In het hedendaagse Turkije is het bovendien niet makkelijk om zelfs nog maar een scène te schieten zoals die waarin Ece zogezegd seks heeft in een auto op een openbare parking, zonder dat de omstaanders in een conservatieve kramp schieten.
 

 

Casting was overigens ook een uitdaging, want buiten het meisje dat Ece speelt, had geen van de meisjes ook maar enige acteerervaring. Bovendien moest Ergüven op zoek naar vijf meisjes die fysiek voldoende op elkaar lijken om als zussen te kunnen doorgaan, vooraleer er met filmen kon begonnen worden. Om maar te zeggen dat Ergüvens film überhaupt is afgeraakt, mag al een klein wonder heten. Dat ze dan nog meteen met haar debuutfilm hoge toppen scheert, kan niet zomaar aan toeval te wijten zijn. Mustang is een relevante film, die evenwel niet wil veroordelen en enkele luchtige scènes telt, zoals het uitstapje van de meisjes naar het voetbalstadion, maar ook enorm zwartgallige beschouwingen maakt over dood en zelfmoord.

BEELD EN GELUID
Het anamorfische 2.35:1-beeld is zoals gezegd wat aan de softe kant, met veel zachte kleuren die neigen naar bruin en geel - de film is in de zomer in Turkije opgenomen. De beeldcomposities zijn smaakvol en consistent. In nachtelijke scènes, zoals de ontsnapping van de zusjes richting voetbalstadion, gaat wel wat detail verloren, maar de duistere, ongedefinieerde sfeer doet het donker timbre van de film net goed; ook de scènes waarin oom Erol door het huis waart, op zoek naar zijn dagelijkse portie seks met minderjarigen, krijgen hierdoor iets beklemmends. Met een Dolby Digital 5.1-track is deze essentieel van geluidseffecten verstoken film meer dan voldoende bediend; alleen de scènes die zogezegd in het voetbalstadion van Trabsonspor zijn gefilmd (het is de regisseuse vergeven, maar het gaat duidelijk om een mock-up), bieden wat actie.

EXTRA'S
Voor Arte interviewde (13:54) Olivier Père Deniz Gamze Ergüven naar aanleiding van de Quinzaine Des Réalisateurs over het succes van Mustang, waarin ze onder meer toelicht dat, zelf de jongste van een familie meisjes zijnde, het personage van Lale op haarzelf is geïnspireerd.  Daarnaast bevat de schijf Ergüvens kortfilm Bir Damla Su (Een Druppel Water, 18:03), door haarzelf geschreven, geregisseerd en geacteerd, waarin ze een jonge Turkse vrouw speelt, die wellicht niet toevallig net als het hoofdpersonage in Mustang Lale heet, die het aan de stok krijgt met een conservatieve oom. Als afsluiter krijgt u nog een trailer (1:23) en diverse cross-promotionele trailers.

CONCLUSIE
Met Mustang maakt de Turkse regisseuse Deniz Gamze Ergüven een behoorlijk politiek statement dat een lans wil breken voor vrouwenrechten en tegen gedwongen huwelijken. Als debuut kan de film voorwaar tellen.