FILM
Bij onze oosterburen is Westler sinds z'n release in 1985 uitgegroeid tot een klassieker, verheven boven alle kritiek. Dat heeft veel te maken met de manier waarop de film is gemaakt, eerder dan met de inhoud zelf. Gedraaid vóór het instorten van De Muur, was het riskant om met een verborgen camera naar Oost-Berlijn te reizen en opnamen te maken van officiële gebouwen, mensen in uniform, trams, treinen, militaire installaties en interviews in cafés, restaurants of in privé woningen te registreren. Daar is regisseur Wieland Speck dankzij een goede voorbereiding wél in geslaagd, zij het met zeer wisselend succes.

Westler is het aandoenlijke en tegelijkertijd vrij dunne autobiografische verhaal van een jonge West-Duitser die verliefd wordt op een Oost-Berlijnse jongen, vijf minuten bij hem vandaan, maar in de praktijk van hem gescheiden door een muur van schrikdraad, beton en nors kijkende Stasi-agenten. We komen Felix (Sigurd Rachman) voor het eerst tegen in Los Angeles waar hij op bezoek is bij een vriend. Bruce (Andy Lucas) toont hem de bezienswaardigheden van de stad en brengt hem tegen het vallen van de avond naar de plaatselijke trimzone en afwerkplaats. In het volgende fragment zitten Felix en Bruce in West-Berlijn op de trein richting Ost. Op Alexanderplatz ontmoeten ze de jonge, blonde Oost-Berlijner Thomas (Rainer Strecker) en wat Felix betreft is het liefde op het eerste gezicht. Elke maandag neemt Felix de Bahn om zijn Oost-Berlijnse vriend op te zoeken. Dat wordt door de Stasi opgemerkt, maar ze laten hem met rust. Thomas krijgt een oproep om in een slachterij te gaan werken. Hij voelt zich niet goed in z'n vel en wil weg.

Het meest spectaculaire aan Westler is het klandestiene 8 mm-beeldmateriaal uit Oost-Berlijn. Het is zonder geluid en van niet al te beste kwaliteit en alleen zinvol op momenten dat herkenbare plekken, aparte situaties en anekdotische omstandigheden worden geregistreerd. De beelden over Felix en Bruce op straat – een soort vakantiekiekjesachtige registratie – zijn teleurstellend. We zien de beide jongens praten met elkaar en met derden, maar daar horen we niks van. De fragmenten zijn te lang om te blijven boeien zonder bijkomende informatie. Voor wie vertrouwt is met de getoonde straten en pleinen is er de nostalgie van wat niet meer is: de afgebladderde gevels, de trabi’s, de ouderwetse winkels, de politie op het station, de Muur, de controleposten, de lege blikken en de absurde administratieve rompslomp. Ook in de rest van de film zitten een aantal sequenties die nauwelijks bijdragen tot de ontwikkeling van de verhaallijn of de uitdieping van de karakters: de bijdrage van Ziza de Paris, de entertainer, is volslagen irrelevant voor het verhaal en puur een kwestie van sfeerschepping zonder verdere implicaties. Dat is vooral jammer omdat het op dat moment – vier jaar vóór de val van de Muur – nog mogelijk was om de diepere beweegredenen van Oost-Berlijnse jongeren te registreren, ons inzicht te geven in hun frustraties en hun manier van denken en dat op een authentieke manier. Het clandestiene materiaal was er alleen maar sterker door geweest. Een gemiste kans dus.

Wieland Speck ontwikkelt het verhaal op een moment dat zijn eigen Oost-Berlijnse vriend in de onmogelijkheid is om naar het Westen te emigreren. Hij verzint allerlei vluchtscenario's en uiteindelijk wordt de Oost-Berlijner op een avond met een koffertje kleren op de metro richting West gezet: de regisseur is zijn hoofdrolspeler kwijt en acteur Rainer Strecker moet het van hem overnemen. Een ingewikkelde operatie wordt opgezet om de film toch te maken volgens de vooropgezette schema's. Gevraagd naar de bedoeling van de film zegt Wieland Specker dat hij ons personages wil tonen die van Los Angeles naar Berlijn en Praag reizen, terwijl hun gedachten in de andere richting, westwaarts, bewegen. Thomas' opmerking dat hij het gevoel heeft in het oosten niet voldoende aan z'n trekken te komen en Felix' reactie dat het aan de andere kant uiteindelijk niet veel beter is, het zijn zwakke en weinig filmisch onderbouwde argumenten. Westler wordt een politiek pamflet zonder politieke boodschap. Wat rest is een stelletje verliefde jonge kerels, speels als jonge honden, slachtoffers van de restanten van de Koude oorlog en de tegenstelling tussen twee politieke systemen.

BEELD EN GELUID
Het beeld van Westler is niet goed. De film is nauwelijks 20 jaar oud is, maar de kwaliteit is bedroevend. Het 8 mm-materiaal is korrelig, opgenomen met een weinig stabiele camera (vaak van uit een tasje), zeer wisselvallig van tinten, bij momenten wazig en zonder geluid. De binnenopnamen en wat gedraaid is in West-Berlijn en de USA is beter bekijkbaar, maar de korreligheid blijft, het verbleken van de kleuren is een algemene klacht. Vuiltjes en echte beschadigingen zijn afwezig op één of twee keer na. Dat kunnen foute montage-overgangen zijn, het is niet helemaal duidelijk.
Het 8 mm-materiaal heeft geen eigen geluid. We zien de personages praten, we horen het nooit. Het geluid van voetstappen en passerende auto's, trams en treinen is nagesynchroniseerd, de stemmen niet. Ter vervanging is een soundtrack gemaakt met heel vreemde, weinig toepasselijke en ridicule geluiden die de sfeer en de teneur van de film weinig goed doen. De ondertiteling is vaak te lang en valt aan beide zijden van het scherm gedeeltelijk weg.

EXTRA'S
Als extra's zijn er de Filmografieën van de regisseur en een aantal technische medewerkers (o.a. cameraman en monteur), het verhaal van de Geschiedenis van de Muur (tekst), de Originele Bioscooptrailer en twee Andere Trailers.

CONCLUSIE
Westler bevat unieke filmfragmenten uit Oost-Berlijn vóór de Val van de Muur, gefilmd met een 8 mm-camera, wat bijdraagt tot de dichtgeknepen sfeer en het gevoel van dreiging in de buitenopnamen. De gereconstrueerde confrontaties met de Stasi aan de grensovergangen zijn zeer realistisch en geloofwaardig, benauwend en claustrofobisch en tegenwoordig alleen nog aan de Russische grensovergangen te beleven. Het verhaal zelf is lief en vertederend, maar jammer genoeg heeft het veel minder de aandacht van de maker(s) genoten. Het scenario is mager, opnametechnisch rampzalig en filmtechnisch bedroevend: de toegevoegde waarde van de (toen nog jonge) cameraman Klemens Becker (Blue Moon, Braveheart, Gladiator, Good Bye, Lenin!, Vanity Fair en Cold Creek Manor) is verwaarloosbaar. Het gay-aspect is wellicht het enige onderdeel dat wezenlijk interessant is.