FILM
Na het gigantische succes van The Godfather in 1972, werd Francis Ford Coppola van de ene op de andere dag een van de machtigste mannen in Hollywood. Maar in plaats van voor het grote geld te kiezen, besloot de cineast een intieme film te draaien die hem nauw aan het hart lag. Eind jaren zestig had hij zelf een intelligent script geschreven over privacy en paranoia en nu zag hij de tijd rijp voor een verfilming. Met het Watergate-schandaal dat op het punt stond de Amerikaanse samenleving op zijn grondvesten te laten daveren, had de timing niet beter kunnen zijn. The Conversation resoneerde dan ook enorm bij critici en filmkenners in 1974, als een metafoor voor de toenmalige morele staat van de Verenigde Staten. Coppola won er bovendien zijn eerste Gouden Palm mee. Het grote publiek wist de prent echter niet te appreciëren. Bijna 40 jaar later is de wereld veel veranderd, maar het huidige politieke klimaat staat nog bol van de angstpsychoses en een 'Big Brother'-mentaliteit. Daarom is The Conversation nog geen haar verouderd en snijdt de prent nog steeds relevante thema’s aan, op een wijze die enkel als cinefiele genialiteit te omschrijven valt.

De plot volgt enkele weken uit het leven van Harry Caul, een schimmige privéspion, gespecialiseerd in afluisterpraktijken. Hij en zijn team zijn belast met het surveilleren van een schijnbaar overspelig koppel. De operatie slaagt wonderwel, maar bij het overhandigen van de audiotapes aan de opdrachtgever loopt er iets mis waardoor Cauls geweten begint te knagen. Met de grootste zorg weet hij een cruciaal zinnetje in het opgenomen gesprek te isoleren: "Hij zou ons vermoorden als hij de kans kreeg." De opdrachtgever doet er alles aan om de tapes te bemachtigen, maar Caul houdt de boot af: hij wil er zeker van zijn dat de mensen op de band niets zal overkomen. Hij weigert medeplichtig te worden aan moord. Zoekt hij het allemaal te ver? Is onnodige paranoia in zijn hoofd geslopen? Of bekijkt hij de zaak vanuit een fout  perspectief? Feit is dat Harry Caul zich in een web vol intriges gooit.

Met The Conversation levert Francis Ford Coppola ons zijn meesterwerk. Zijn Godfather-trilogie getuigt weliswaar van een grotere scope, en Apocalypse Now is een showcase voor zijn bravoure, maar The Conversation is simpelweg een meesterklas in filmisch vertellen. Coppola trekt het thema van vervreemding en achtervolgingswaanzin door tot in de kleinste details, waardoor we als kijker meegezogen worden in de maalstroom van een beangstigende, maar geloofwaardige wereld. Hij vertrekt van een ‘klein’ verhaal – de morele worstelingen van een stroman – bouwt dit op tot een indringende karakterstudie, en eindigt met een pulserende thriller. Het is een constante oefening op het slappe koord die vakkundig de clichés ontwijkt en het genre heruitvindt. Het waterdichte scenario blijft dan ook aan je plakken dankzij de structurele lef, de dramatische subtext en de subliem getekende personages.

Primus inter paris en dé rots in de branding van de film is het hoofpersonage Gene Hackman. De acteur heeft in zijn leven talloze memorabele rollen gespeeld – en hij is naar mijn bescheiden mening een van de besten aller tijden in zijn vak – maar nooit leefde hij zich zo in zijn rol in als in The Conversation. Harry is een eenzaat met diepgang. Een door paranoïde nachtmerries gekwelde vakman. Een vent die in een zelf gefabriceerde, enge wereld leeft en daardoor de pracht van de échte wereld niet kan of wil ervaren. Slechts zelden kan je als kijker zo’n gelaagd karakter aanschouwen. En bijgevolg zo meeleven met wat zich op het scherm afspeelt. Hackman verschuilt zich achter een ziekenfondsbrilletje, loopt schichtig en onzeker, durft zijn emoties niet aan de oppervlakte te laten komen. Karakter en thema worden één en maken een diepe indruk.

Hackman domineert het scherm zo magistraal dat je haast zou vergeten dat er nog andere acteurs rondlopen.  Harrison Ford heeft een kleine maar belangrijke rol die ver verwijderd ligt van de moreel zuivere, avontuurlijke karakters die hij in de rest van zijn carrière zou neerzetten. John Cazale is even goed als in zijn prenten uit de eerste helft van de jaren zeventig. Teri Garr smokkelt een zeldzaam moment van liefde, eerlijkheid en warmte de film binnen en blijft daardoor – ondanks haar korte screentime – de hele prent nazinderen in het hoofd van de kijkers. En in een veredelde cameo duikt zelfs Robert Duval op.

Hoe goed al deze aparte elementen van The Conversation ook zijn – het script, de regie, de vertolkingen, de suggestieve cameravoering en de intelligente montage – de film verdient vooral het hoogste schavotje op het vlak van sound design. Ga naar eender welke geluidstechnicus en vraag hem/haar welke prent het summum van zijn vakgebied is: je zal negen keren op tien The Conversation horen. De legendarische Walter Murch creëert immers een geluidswereld die naadloos aansluit bij de personages en het verhaal. De conversatie tussen de twee overspelige mensen vormt de basis van de plot en de ontleding ervan moet dan ook de perfectie benaderen. Murch benadert die perfectie niet, hij bereikt ze. In een tijd waarin surround nog een vage toekomst was, speelt de geluidsmonteur met wisselende tracks, met effectjes en geluidsdynamiek dat het een lieve lust is, zonder daarbij de functionaliteit voor de film uit het oor te verliezen. Een speciale vermelding verdient overigens David Shire, die met zijn met jazz doordrongen muziek de sequenties naadloos in elkaar laat overlopen.

De jaren zeventig waren een uiterst vruchtbare bodem voor de Hollywood-cinema. Intelligente, goed gemaakte, spannende films waren aan de orde van de dag. En veel beter dan The Conversation zijn ze niet gemaakt. De prent overleeft niet alleen als een kind van zijn tijd, met onverhulde plaagstoten naar de corrupte excessen van de Nixon-administratie, maar ook als een voorbeeld van hoe experiment niet noodzakelijk in fiasco hoeft te eindigen. Francis Coppola reikt naar de hemel met zijn ambitie, zijn visie en zijn manipulerende regisseurskrachten. En hij slaagt op alle fronten.

BEELD EN GELUID
Laten we voor de verandering eens beginnen met een bespreking van het geluidsspoor, aangezien The Conversation op dat vlak excelleert. Het innovatieve sound design klonk wellicht nooit beter dan op deze Blu-ray. De track bevat weinig grote effecten, maar zet alle speakers subtiel aan het werk. De mix tussen de verschillende kanalen is nagenoeg perfect: het volume blijft consequent hoog gedurende de volle twee uur en de nuances zorgen ervoor dat je zelfs de krakende plankenvloer hoort wanneer Harry Caul zijn appartement betreedt.
Over de beeldkwaliteit kunnen we helaas niet zo lovend zijn. Met name het contrast is ondermaats. Ook de scherpte en de kleurenweergave halen niet het niveau van bijv. de catalogusreleases die Universal en Paramount naar aanleiding van hun honderdste verjaardag op de markt brengen. De aanwezigheid van grain past bij de analoge aard van de film, maar trekt geregeld en ongewild de aandacht.

EXTRA'S
een aantal extra's is overgenomen van een eerdere dvd-release, maar het meeste materiaal is nieuw. De twee Audiocommentaren zijn al een decennium oud. Op het eerste babbelspoor toont Francis Coppola zich een uitstekende orator. Hij gaat in op het ontstaan van het project, de moeilijkheden bij het filmen en zijn relatie met de acteurs. Twee uur lang krijg je bijgevolg een overvloed van interessante weetjes te horen. De track waarop geluidsmonteur Walter Murch zijn opinies deelt, is iets minder makkelijk verteerbaar omdat de spreker vooral de technische kant van de film belicht. Niettemin zijn z'n inzichten – zeker voor aspirant-cineasten – een goudmijn qua filmische kennis. Zijn ook overgenomen van de dvd-release: een Trailer (3 min.) die vooral Gene Hackman in het voetlicht stelt en de korte featurette Close-Up On The Conversation (9 min.), opgenomen ten tijde van de shoot in 1973.

Het meest intrigerend van de nieuwe features is zonder meer Script Dictations (49 min.). We horen de stem van Coppola, opgenomen in een café in San Francisco, terwijl hij het script dicteert zodat de secretaresse bij American Zoetrope het kan uittypen. De uittreksels bevatten enkele scènes die de finale film niet haalden en zijn daarom een ware revelatie voor de fans. Frustrerend is wel dat er melding wordt gemaakt van enkele sequenties die wel gedraaid zijn, maar die we niet in hun ruwe vorm op deze disk terugvinden. No Cigar (3 min.) toont fragmenten uit de allereerste korte film die Coppola ooit draaide en waarvan het hoofdpersonage een voorloper van Harry Caul blijkt te zijn. Then and Now (3 min.) vergelijkt de locaties ten tijde van de opnames met de huidige plekken, maar deze extra kan maar weinig beklijven omdat er op veertig jaar relatief weinig veranderd blijkt te zijn in San Francisco. Een aimabel Interview met Gene Hackman (4 min.) dateert uit 1974, terwijl Coppola zelf Componist David Shire ging opzoeken voor een recent gesprek (11 min.). Ten slotte bevat de schijf de Screentests van twee leden van de nevencast: Cindy Williams en een zekere Harrison Ford.

CONCLUSIE
The Conversation is het magnum opus van Francis Ford Coppola: een film die niet alleen zijn meest persoonlijke prent is, maar die ook als geen ander het verhalende, visuele en met name auditieve meesterschap van de cineast in de verf zet. Gedraaid in een periode waarin steengoede paranoïde thrillers aan de orde van de dag waren, is dit misschien wel de beste van allemaal. De soundtrack geeft de magistrale geluidsmontage van Walter Murch het podium dat het verdient, maar de beeldkwaliteit stelt licht teleur. De bonussectie bulkt van de intrigerende, inzichtelijk extra's. Deze Blu-ray is dan ook een must voor alle filmliefhebbers.