FILM
In de 14de eeuw reist de franciskaner-monnik William of Baskerville (Sean Connery) naar een benedictijner-abdij voor deelname over een theologische discussie over de gelofte van armoede die de franciskaners vrijwillig afleggen. De benedictijnen, en ook de paus van Avignon, hebben ernstige bezwaren tegen de oproep van de franciskanen om de rijkdommen van de kerk terug te geven aan de mensen van wie ze zijn afgepakt. En er is toch blijkbaar reden tot klagen, want terwijl de benedictijnen zich volvreten, bestaat hun goede daad van elke dag erin om de miezerige restjes door een luik naar beneden te smijten, waar de verpauperde bevolking ze kan komen oppikken. Net op dat ogenblik is een monnik onder verdachte omstandigheden overleden, en de abt (Michael Lonsdale) vraagt aan de scherpzinnige William om discreet een onderzoek in te stellen. Samen met zijn pupil, de novice Adso van Melk (Christian Slater), probeert hij het mysterie te ontrafelen.




Waar het eerst lijkt dat de onfortuinlijke monnik zelfmoord heeft gepleegd - op zich al een doodzonde - verandert William van idee als ook een tweede slachtoffer valt, Venantius, een Griekse vertaler (Urs Althaus). En daar is de kous nog niet mee af: blijkbaar hebben de beide tijdelijk een "verboden boek" in hun bezit gehad, een Grieks werk van Aristoteles. William en Adso dringen de geheime bibliotheek binnen, maar slagen er niet in het bewuste boek te vinden.




Het boek in kwestie wisselt intussen nog steeds van eigenaar, en al wie het in zijn bezit heeft gehad, komt kort daarna om het leven. De bijgelovige monniken panikeren en zien in de opeenvolgende overlijdens de tekenen van het breken van de Zeven Zegels uit het boek Apocalyps. Adso van Melk begint intussen aan zijn ontluikende seksuele gevoelens te twijfelen, nadat hij in de voorraadschuur van het klooster een vrij stomende ontmoeting heeft gehad met een meisje (Valentina Vargas) die eten kwam stelen. En dan wordt het nog erger: Bernardo Gui (F. Murray Abraham), ongetwijfeld de meest sadistische Inquisiteur die de kerk ooit heeft uitgebraakt, arriveert om de serie moorden voor eens en voor altijd op te lossen; en wie hem tegenspreekt, wordt beschouwd als een ketter. William heeft dit zelf in het verleden maar al te goed aan den lijve ondervonden, en aangezien het de Inquisiteur vorige keer niet gelukt is om William te laten veroordelen voor hekserij, is dit voor Gui een uitgelezen herkansing. Koppig blijft William zijn eigen theorie omtrent de moorden verdedigen, en het is pas nadat de volgens de Inquisiteur schuldige ketters tot de brandstapel zijn veroordeeld en er daarop toch nog doden blijven vallen, dat de stukjes van de puzzel voor William in elkaar vallen.




In één van de extra's wordt The Name Of The Rose omschreven als de belangrijkste filmproductie van de jaren '80. Alhoewel die uitspraak een beetje hautein overkomt, zal het toch niet ver van de waarheid zijn. De film verdient voor ons inhoudelijk de maximale score, en dan moeten we toch eventjes duiden waarom we dat doen. De film is een vrije adaptatie van het gelijknamige boek van de Italiaanse schrijver Umberto Eco. Een vrije adaptatie, want het boek is een ordegrootte complexer. Eco is professor in de semiotiek - de tekenleer - en alhoewel het moordverhaal door het boek als een rode draad loopt, is dit in het boek slechts een bijzaak, en wijdt Eco in het boek uitvoerig uit over de werkzaamheden van het literaire proces in de periode vòòr de boekdrukkunst, waarbij de voornaamste methode van duplicatie letterlijk het "monnikenwerk" van het handmatig overschrijven was. Tevens bevat het boek - en in navolging daarvan ook de film - geen greintje van wat ook maar op humor lijkt; de donkere Middeleeuwen worden hier op zijn donkerst weergegeven. Een vergelijking met een boek loopt vaak mank, en hier is dat niet anders; zowel boek als film zijn meesterwerken, maar de doorsnede van de twee is redelijk mager.




Het is er overigens goed aan te zien dat dit een Europese productie is: de regisseur, de Fransman Jean-Jacques Annaud heeft alle binnen- en buitenopnames in een Italiaanse studio respectievelijk Italië zelf, verricht, met uitzondering van sommige scènes die in een klooster in Duitsland geschoten zijn. Ook de secundaire cast en de crew bestaat uit een bont Europees allegaartje, met een flinke Italiaanse vertegenwoordiging. Het buitenlandse karakter van de film - in Europa zijn ze namelijk niet te beroerd om een flink paar blote borsten te tonen, in tegenstelling tothet hyper-puriteinse Amerika - zal waarschijnlijk de oorzaak zijn dat de film zelfs geen oscarnominatie behaalde. De rest van de (veelal Europese) filmprijzen spreekt anderzijds toch voor de kwaliteiten van de film, waaronder als kers op de taart een BAFTA-award (het Britse equivalent van de oscars) voor de superbe Sean Connery, die hier één van zijn beste rollen neerzet.




Ook vermeldenswaard is dat deze film de doorbraak betekende voor Christian Slater. Om de rollen van de monniken in te vullen, vermoeden we dat Annaud een selectie heeft gemaakt op basis van lelijkste smoel. Wat niet betekent dat er sprake is van miscasting: Ron Perlman speelt op zeer aandoenlijke wijze de rol van half gekke bultenaar, en F. Murray Abrams, die gewoon geschapen is om bastards te spelen, is de perfecte incarnatie van William de Baskervilles nemesis, Inquisiteur Gui. Kortom, Hollywood had een wel héél kleine greep op deze film, en we mogen ons daar gelukkig om prijzen, want anders zou het eindresultaat waarschijnlijk niet half zo goed zijn als het nu is.




Wat de film ook uitstekend maakt is de art direction. De kostuum- en make-up artiesten hebben werkelijk hun uiterste best gedaan om het kloosterleven in de middeleeuwen zo accuraat mogelijk tot leven te brengen. Wat aardig gelukt is, gezien het impressionant lage aantal goofs in de overal op het internet terug te vinden lijsten. De atmosfeer die gecreëerd wordt, is werkelijk prachtig. Ook kunnen we melden dat deze versie, in tegenstelling tot de video-releases en de tv-releases, ongecensureerd is; zowel de vele wrede moorden als de toch wel erg memorabele sex-scène zijn volledig intact gelaten.




En dan nog een laatste toelichting, om de vele vragen te vermijden: waar komt de titel The Name Of The Rose vandaan. Het antwoord is niet terug te vinden in de film, maar wel in het boek. Een roos is een metafoor voor het niets, dixit Umberto Eco: het begrip heeft al zoveel betekenissen, dat het daardoor betekenisloos is geworden. Umberto Eco trekt een parallel tussen de vergankelijke schoonheid van een roos en de vergankelijke betekenis van andere tijdsgebonden begrippen, zoals het godsbeeld. De theologische discussie tussen de benedictijnen en de franciskanen gaat over enkele belachelijke details, zoals of Jezus nu al dan niet een geldbuidel had, die dan in de geest van de tijd de inzet wordt voor belangrijke denkbeelden, zoals of de gelofte van armoede van de franciskanen in het tijdsbeeld van de middeleeuwse kerk paste. (niet dus!) We hopen dat we hiermee voor eens en voor altijd de populair verspreide theorie hebben ontkracht dat Rose de naam van het meisje was dat zich seksueel aangetrokken voelt door Adso van Melk. Het boek was er bovendien vòòr de film, en daar is de rol van het meisje in kwestie behoorlijk minder. Écht geinteresseerden kunnen nog veel meer informatie over de naam van het boek vinden in de appendix van het boek. Maar mogen we U alvast aanraden om een behoorlijke tube aspirines bij de hand te houden?




BEELD EN GELUID
Na de dvd krijgen we nu een 4K-presentatie uit Frankrijk voorgeschoteld. De film zelf werd opnieuw ingescand in 4K vanaf het negatief, en het resultaat ziet er werkelijk prachtig uit, met weidse shots waarin de creepy abdij in alle details wordt weergegeven, maar ook de interieurs zoals het scriptorium baden in details. De kleuren zijn eerder sober als een monnikenmaaltijd, maar zeer natuurlijk getint (kijk maar eens naar de intussen illustere sexscène). Als je de Engelse versie kiest, komen er wel automatisch Franse ondertitelingen op te staan, maar met de juiste apparatuur kan je deze makkelijk wegwerken. De Engelse DTS-HD MA 5.1 geluidstrack is degelijk maar de geluidseffecten staan iets te luid ten opzichte van de dialogen, zeker wanneer Adso en William door het labyrint van de bibliotheek lopen. Is nog behouden: het feit dat de geluiden die bij de beweging van voorwerpen horen en de dialogen van de hoofdacteurs (Connery, Abraham, Slater) wél synchroon zijn, en vooral de niet van origine Engelstalige acteurs asynchroon praten. Waarschijnlijk heeft men die acteurs dus in postsynchronisatie hun dialogen opnieuw laten inspreken, en is de onvoldoende beheersing van de Engelse taal de oorzaak van dit probleem. We trekken dus uitzonderlijk hier geen punten voor af bij de beoordeling van de geluidsband; het is namelijk een probleem inherent aan de film, en heeft niets met de transfer an sich te maken.

EXTRA'S
Deze mooie luxeversie bevat drie schijven, een UHD, een Blu-ray en een dvd, met allemaal verschillende extra's, die helaas wel allemaal in het Frans zijn. Ten opzichte van de Benelux-versie is één audiocommentaartrack van regisseur Jean-Jacques Annaud gesneuveld: de Engelse is verdwenen, de Franse behouden. De UHD vervolgt met een 2023 masterclass with Jean-Jacques Annaud (1:29:00) waarin de regisseur anderhalf uur toelichting geeft bij zijn métier. Dan volgen nog 2 trailers (3:59).




De Blu-ray bevat hetzelfde audiocommentaar, met daarnaast de documentaire L'énigme des noms (1:04:36), een werkstuk in een ratjetoe van talen waarin Annaud Frans spreekt, Connery Engels en Umberto Eco Italiaans. Iets voor de talenknobbels, dus. In The Archives of The Name of the Rose (27:59) toont Annaud zijn uitvoerige collectie documentatie die in voorbereiding van de film werd gemaakt, en tot slot zijn er nog dezelfde 2 trailers (3:59).

De dvd is identiek aan diegene die vroeger bij de Benelux-versie zat, zij het dat er geen Nederlandse ondertiteling meer aanwezig is. De documentaires zijn in twee delen verdeeld, The Genesis (55:54)en Keys To The Labyrinth (1:00:30). Gastheer is opnieuw Jean-Jacques Annaud. Gewapend met alweer een andere collectie foto's en scripts, toont hij ons ondermeer hoe men het ingewikkeld boek van Eco kon terugbrengen tot een filmscript van normale grootte; hoe men het zware financiële plaatje rond heeft kunnen krijgen; hoe erg men naar een ideale abdij heeft gezocht en dan toch maar uiteindelijk een decor heeft gebouwd; hoe de casting verliep, en hoe onder meer Richard Harris, Ian McKellen, Albert Finney, Jack Nicholson, Yves Montand, Paul Newman, Anthony Perkins en zelfs Robert De Niro de hoofdrol aan hun neus zagen voorbijgaan; hoe Eco aan Annaud de artistieke vrijheid verleende om zijn boek te bewerken, en zich bewust zo veel mogelijk afzijdig hield; hoe het verhaal historisch verantwoord in het Europa van de 14de eeuw werd ingepast; hoe er een parallel is tussen William en Adso enerzijds en Sherlock Holmes en Doctor Watson anderzijds; ... en dan hebben we ongeveer de helft opgenoemd. Aan U om de andere helft ook te ontdekken.




Tot slot krijgt u nog een informatief boekje, uiteraard en helaas ook in het Frans.

CONCLUSIE
Deze versie van The Name Of The Rose is vooral geschikt voor diegenen die de Franse taal machtig zijn, óf over de nodige hardware beschikken om de Franse ondertiteling te vervangen door Nederlandse, zoals ondergetekende. U krijgt er een magnifieke 4K-presentatie voor terug.