FILM
"I'm as mad as hell, and I'm not going to take this anymore!"

Tijden veranderen snel. Zo werd in 1976 Network van Sidney Lumet nog de wereld ingestuurd als een satire, maar veertig jaar na datum lijkt het onderwerp al volledig voorbijgestreefd te zijn. Via een vernuftig scenario van Paddy Chayefsky wordt getoond hoe machtig het televisiemedium wel kan zijn en vooral hoe ver men wel kon gaan om de kijkcijfers te halen. Niet dat de film anno 2021 niet goed zou zijn (au contraire), maar ondertussen hebben we al Big Brother over ons gehad of zien we hoe de dagelijkse journaals een eerbetoon lijken te zijn aan onbeschaamd ramptoerisme. Om het maar nog niet over de sociale media te hebben. Een van de protagonisten uit Network hekelt de maatschappij om het feit dat de mensen geen boeken of kranten meer lezen, maar dat ze hun mening vormen door wat hun ingelepeld wordt via het televisiekijkkastje. Hoe kon Lumet weten dat men in 2021 zonder pardon een ongezouten mening zou gaan vormen op basis van het lezen van een krantenkop die toevallig op Facebook passeert en vaak zonder ook maar te weten waar de klepel hangt, laat staan dat ze het hele artikel zouden lezen?

Maar goed, we schrijven dus 1976 en dat was twee jaar na de eerste zelfmoord die op het televisiescherm werd getoond. Journalist Christine Chubbuck leed aan depressies en eenzaamheid, en schoot zichzelf op 15 juli 1974 door het hoofd en dat terwijl verbijsterde kijkers toekeken. Of Paddy Chayefsky er zijn inspiratie uithaalde is tot op heden nog altijd niet duidelijk, maar de scenarist die een verhaal bedacht over (ahum) een journalist die zich prime time een kogel door de kop wil schieten, hield het zelf op een griezelige gelijkenis. Ook regisseur Sidney Lumet hield vol dat het suïcidale karakter van Howard Beale nooit gebaseerd was op een echte persoon. Chayefsky liet naar eigen zeggen zich wel inspireren door de woede van het Amerikaanse volk dat in de mid '70's door zowel het Watergate-schandaal als de oorlog in Vietnam fel was aangezwollen. De Amerikanen wilden geen feelgood-televisie zien, wel wilden ze programma's met inhoud die hun de waarheid toonden.

En het publiek had ook wel best honger naar dit soort film. Het relaas over het fictieve televisienetwerk UBS met Faye Dunaway, William Holden, Peter Finch, Robert Duvall, Ned Beatty en Beatrice Straight werd een commercieel succes en was goed voor vier Academy Awards waaronder Beste Acteur (Peter Finch, en daarmee was hij de eerste acteur die postuum een beeldje kreeg wat later door Heath Ledger opnieuw werd "nagedaan"), Beste Actrice (Faye Dunaway), Beste Vrouwelijke Bijrol (Beatrice Straight, en dat voor een runtime van iets meer dan vijf minuten) en Beste Originele Scenario (Paddy Chayefsky). In 2005 riep de Writers Guilds of America het script van Chayefsky zelfs uit tot één van de 10 beste scenario's uit de geschiedenis van de cinema en volgens het American Film Institute behoort Network ook tot de 100 beste Amerikaanse films aller tijden. Een klassieker uit de boekjes dus!

Howard Beale (Peter Finch) is al jarenlang het vaste nieuwsanker bij UBS maar op een dag krijgt hij te horen van zijn vriend Max Schumacher (William Holden) die voorzitter is van de nieuwsafdeling dat de kijkcijfers alsmaar blijven dalen en dat hij daardoor aan zijn laatste twee weken bezig is. De volgende avond kondigt Beale live op televisie aan dat hij zelfmoord zal plegen tijdens zijn laatste uitzending als nieuwspresentator. "Tune In Next Tuesday!" is de kreet. UBS is daar niet met opgezet en wil hem onmiddellijk ontslaan, maar Schumacher vindt dat Beale recht heeft op een waardig afscheid. Beale belooft de directie dat hij zich zal verontschuldigen voor zijn woede-uitbarsting, maar eenmaal hij opnieuw live is, begint hij te raaskallen over het feit dat het leven pure bullshit is. Beale's woede zorgt er echter wel voor dat door zijn excentriek gedrag de kijkcijfers fors gaan stijgen, en daarom dringt Diana Christensen (Faye Dunaway) die verantwoordelijk is voor de entertainmenttak bij UBS er op aan om een show te maken rond de losgeslagen Beale.

De film vindt zijn stevige fundamenten vooral in het fantastische script van Paddy Chayefsky en de briljante vertolking van Faye Dunaway die als ijskoude bitch letterlijk over lijken gaat als dat de kijkcijfers ten goede komt. Een perfecte keuze, ook al dacht Paddy Chayefsky eerst aan Candice Bergen, Ellen Burstyn en Natalie Wood. De studio stelde ook Jane Fonda en Diane Keaton voor, en Lumet wilde dan weer Vanessa Redgrave maar dat werd weerhouden door Chayefsky omdat ze openlijk de PLO steunde. Dat zou iets zijn dat Redgrave levenslang zou blijven achtervolgen, want toen ze in 1977 een Oscar won voor Beste Actrice voor haar bijrol in Julia protesteerde de Jewish Defense League tegen haar nominatie en werden er op straat foto's van haar in brand gestoken. Hoe geliefd Network ook was op de Academy Awards, verloor de film het toch van Rocky. Een nederlaag die Lumet altijd hoog heeft gezeten.

Network is sowieso grootse '70's-Hollywoodcinema die het voyeurisme van de televisie blootlegt. Bloed verkoopt, iets wat we dit jaar in eigen land perfect konden zien met de saga rond Jürgen Conings. Alle morele waarden vallen in het niet als de kijkcijfers daarmee gebaat zijn. De finale lijkt misschien wel wat over the top, maar er is niemand die twijfels heeft dat het zo maar eens zou kunnen. En het is dat wat Network zo groots maakt, want hoewel je door het genie van Lumet wel naar grote cinema uit de '70's aan het kijken bent (het soort cinema dat nu jammer genoeg niet meer bestaat), is het toch allemaal brandend actueel omdat het piranha-gedrag in de media nooit zal verdwijnen, en alleen maar zal toenemen. Gooi daar nog eens de fenomenale vertolkingen van de hele cast bovenop en je hebt een film die je met alle reden alsmaar in de naslagwerken kan terugvinden als men het over essentiële cinema heeft.

BEELD EN GELUID
Network kun je op blu-ray vinden op het Franse Carlotta, maar wij hebben hier de uitgave van Arrow Academy (een zustermaatschappij van Arrow Films) voor onze neus liggen. Lumet die zelf zijn eerste stappen als regisseur in de televisiewereld zette, maakte van Network een bijna kleurloze film die de kilte ervan extra onderstreept. Geen felle kleuren dus, maar eerder een ziekenhuissfeertje. Op wat filmgrain na is dit een perfect gerestaureerde film, ook al gaat de detailvoering nooit echt diep en dat merk je het best in de close-ups. Zelfs de adembenemend mooie Faye Dunaway ziet er hier wat duf en achromatisch uit. De geluidsband is een standaard Engels LPCM Mono zonder gebreken en er is Engelse ondertiteling aanwezig.

EXTRA'S
Qua extra’s vind je hier op de trailer na slechts twee items maar het gaat wel om bonusfilmpjes die niet te missen zijn. In het bijna één durende The Directors: Sidney Lumet overlopen we via interviews met o.a. Andy Garcia, Melanie Griffith, Christopher Walken, Jack Lemmon en vele anderen de hele indrukwekkende carrière van Lumet die ijzersterke films zoals 12 Angry Men, Dog Day Afternoon, Serpico en The Verdict op zijn naam heeft staan. Tenslotte is er nog Tune In Next Tuesday wat een video-essay is van Dave Itzkoff en die je in een runtime van 45 minuten alles over de film vertelt.

CONCLUSIE
De realiteit heeft Network ondertussen wel wat ingehaald, maar toch toont Lumet op een spitsvondige, en in die tijd satirische manier hoever de media kan gaan om de hoogste kijkcijfers te halen. Een topcast met een uitmuntende Faye Dunaway en het soort film dat eeuwig in het lijstje van 100 zal geraken.