LION KING, THE
Bespreking door: Werner - Geplaatst op: 2003-10-16
FILM
De jonge leeuwenwelp Simba (Matthew Broderick) wordt door zijn vader Mufasa (James Earl Jones) voorbestemd voor het koningschap, flink tegen de zin van Mufasa's broer Scar (Jeremy Irons), die de troon aan zijn neus voorbij ziet gaan. Scar werkt daarom een diabolisch plan uit, waarin hij met behulp van een stel onfrisse hyena's (Whoopi Goldberg, Cheech Marin en Jim Cummings) vader en zoon om zeep wil helpen. Zijn plan lukt echter maar half: de door de hyena's opgejaagde gnoe's vertrappelen wel Mufasa, maar Simba kan ontkomen. Scar praat wel zodanig op hem in dat Simba zich schuldig gaat voelen aan de dood van zijn vader, en hij vertrekt vrijwillig in ballingschap uit de Pridelands. Simba maakt nieuwe vrienden, het wrattenzwijn Pumbaa (Ernie Sabella) en de meerkat Timon (Nathan Lane), twee vrolijke bohémiens, die Simba de filosofie van Hakuna Matata bijbrengen, dag per dag laten voorbij gaan zonder aan verleden of toekomst te denken. Maar zowel verleden als toekomst halen Simba uiteindelijk in, wanneer zijn pad toevallig met dat van zijn jeugdvriendinnetje Nala (Moira Kelly) kruist. De roep om zijn dode vader te wreken wordt steeds luider.
Vorig jaar nog, toen Mickey Mouse 75 kaarsjes mocht uitblazen, was Disney als de dood dat de regel dat de auteursrechten op dergelijke figuurtjes zouden verjaren, en dat omzeggens iedereen vanaf dan een Mickey Mouse-embleem op het uithangbord van zijn winkel zou mogen hangen. Vreemd als je bedenkt dat Disney zelf niet vies is om "creatief te lenen" van andere bronnen: de meeste films zijn gebaseerd op eeuwenoude sprookjes, maar ook de erfgenamen van modernere auteurs als Victor Hugo moesten lijdzaam toezien hoe het Huis van de Muis schaamteloos de creaties van hun voorvaderen inpikten. Met deze Lion King heeft Disney zich wel érg recent in het verleden begeven, en heeft een adaptatie gemaakt van de Japanse tekenfilm Kimba The White Lion (merk op de K in plaats van de S), die op wel héél erg veel plaatsen meer dan toevallige gelijkenissen vertoont. Zeker toen de film een groter succes werd dan Disney had verwacht, was het vernoemen van het K-woord al genoeg om werknemers van Disney de stuipen op het lijf te jagen, en wrongen hun advocaten zich in allerlei bochten om toch maar de gelijkenissen niet te moeten toegeven.
Maar als ze bij Disney plagiëren, doen ze het wel ineens goed, en The Lion King heeft een grotere impact op de tekenfilmindustrie van de jaren '90 gehad dan tien Kimba's ooit hadden kunnen verwezenlijken. Eigenlijk is het verhaal van The Lion King al veel ouder, en is in wezen niets meer of minder dan een dieren-allegorie van het wereldberoemde Hamlet van William Shakespeare, zij het dan met een iets meer Hollywood-getint happy end dan dat we van Shakey gewoon zouden zijn. Nu we dit allemaal eerlijkheidshalve hebben vermeld (iemand moest het toch doen, niet?), kunnen we onze aandacht op de film zelf richten, en moeten we toegeven dat deze film zowel commercieel als artistiek een hoogtepunt is. Er is bijzonder veel aandacht besteed aan de verschillende settings waar de diverse delen van de film zich afspelen, die ook allemaal een eigen uitstraling hebben. Eerst de onbezorgde steppen van de Pridelands, dan het griezelige olifantenkerkhof, om vervolgens over de bijna Jamaïcaanse eilandsfeer van Timon en Pumbaa's habitat over te gaan naar de mystieke avondervaring met Rafiki en vervolgens de nachtmerrie-versie van de Pridelands, nadat die door de nieuwe koning Scar zijn herschapen in een véél groter kerkhof. De decors weerspiegelen hierbij op brutaal mooie wijze de gemoedstoestand van Simba (jeugdige onbezorgdheid, angst, verliefdheid, strijdvaardigheid), wat het verhaal een enorme drive meegeeft. Timon en Pumbaa zijn in de loop de jaren uitgegroeid tot dé archetypes van comical sidekicks, die in tal van daaropvolgende films terug te vinden waren, maar die Disney nu weer een beetje aan de kant schijnt te willen schuiven. Maar in deze film konden de bedenkers van humoristische nevenkarakters hun verbeelding de vrije loop laten, en zo bedachten ze ook de perfect als een baviaan voorgestelde Rafiki, die de rol vervult van een mystieke hogepriester. Daarnaast wordt de hofmaarschalk van Mufasa, de vogel Zazu, gevoicet door niemand minder dan Rowan "Mr. Bean" Atkinson. Dé verrassing in de cast is toch wel Jeremy Irons als de verbitterde Scar, die in deze rol meer vuur en passie legt dan in alle andere rollen van zijn filmcarrière bij elkaar.
Maar The Lion King heeft nog veel meer kwaliteiten, die, in combinatie met de andere, de film tot zo'n unieke bruisende cocktail maken. Zo is er bijvoorbeeld de score van Hans Zimmer, na Gladiator één van zijn artistiek meest geacclameerde composities, doorspekt met de schitterende collectie meezingers van het duo Tim Rice-Elton John, waarvan Circle Of Life en Can You Feel The Love Tonight alleen maar de twee belangrijkste exponenten waren. Jammer dat zo weinig mensen schijnen te weten dat dit gouden trio met de Dreamworks-tekenfilm The Road To Eldorado deze combinatie nog eens hebben overgedaan, en daarmee bijna dezelfde kwaliteit bereikten. Het idee van een popster bij een film te betrekken voor meer dan zomaar een liedje, maar voor de hele soundtrack, was toen ook nog niet eerder vertoond. Disney zou het later onder meer bij Tarzan met redelijk succes nog eens overdoen met Phil Collins. Het publiek liet zich alleszins dit soort van combines welgevallen, die zoveel méér diepgang aan een film bieden dan een zoveelste playback-liedje van een hoop kindsterretjes die nog in hun luier plassen.
Wat weerhoudt ons dan om The Lion King inhoudelijk een maximale score te geven? Wel, de Boodschap, immer zo nadrukkelijk aanwezig in elke Disneyfilm, ligt er bij deze wel héél erg dicht opgesmeerd, wat soms leidt tot iets te kleffe dialogen. Daarom 9,5/10 voor de inhoud. We willen overigens ook waarschuwen dat sommige scènes toch iets té schokkend kunnen zijn voor de allerkleinste kinderen, en dan denken we vooral aan de finale scène waarin Scar de rekening gepresenteerd krijgt voor zijn machinaties - U weet wel wat ik bedoel.
Grote films hebben eigenlijk altijd dezelfde thema's die erin verweven zitten: schuld, boete, coming-of-age van een jongeman die moet opleven naar het voorbeeld van zijn voorouders, overwinnen van persoonlijke angsten, de leraar en de pupil, het grootste gevaar dat van binnen de eigen rangen komt, verraad, liefde die al dan niet voorbestemd hoeft te zijn... Yep, The Lion King has it all, en dus mogen we met recht en reden spreken van een grote film!
Pijnpunt bij de laatste Disneyreleases was dat de UK-versies van recente films zoals Atlantis, Treasure Planet en Lilo & Stitch altijd wél een DTS-track bevatten, en wij onze tracks moesten "delen" met een Franse 5.1-track. Nu Buena Vista ook voor haar real action-films zoals Signs en Reign Of Fire waren beginnen te segmenteren tussen de Nederlands-Vlaamse en de Franstalige markt, bestond de hoop dat vroeg of laat de Disneyfilms ook wel een in DTS zou worden uitgevoerd.
Buena Vista heeft niet alleen die belofte waargemaakt, maar bovendien er nog een schepje bovenop gedaan. Ze hebben voor deze Lion King voor het eerst gebruik gemaakt van een nieuwe manier van geluidmixen, die ze DEHT (Disney Enhanced Home Theatre) noemen, en die backward compatible is met DTS. Gelukkig maar. En is het aan deze DEHT nu echt te horen? Het antwoord is ja. Ja, ja en ja! Vanaf de eerste ogenblikken dat de geluidstrack opstart, hoor je door middel van split-surround in de achterkanalen de krekels trsjirpen en de insekten vliegen, alsof je zelf in de Pridelands zit. En die inspanning wordt gedurende de hele film ook moeiteloos volgehouden. Wat ons bijzonder in de mix aantrok, was dat ondanks het subwoofergeweld dat we onder meer in de stampede-scene horen, er toch nog een plaats in het geluidsspectrum gereserveerd blijft voor subtielere effecten, zoals... zelfs dingen zoals het rondwaaiende stof. Nog een markant detail is dat men voor de echo- en galm-effecten heel duidelijk een onderscheid hebben gemaakt tussen holle ruimten, zoals de grotten aan het olifantenkerkhof, en de open ruimten, zoals de grasvlakten.
Ik heb in mijn carrière als bespreker al veel geluidstracks gehoord, maar een geluidstrack zoals deze DEHT-mix, die werkelijk álle aspecten van het geluid tegelijkertijd in waarde laat, is uiterst zeldzaam. Deze mix is feitelijk een bewerking van de geluidsband die werd gebruikt toen The Lion King in IMAX werd hernomen, en buiten diegenen die toen de IMAX-voorstelling hebben gezien in een THX-gecertifieerde zaal, zal deze ervaring die van in de bioscoop ruim overtreffen. Samengevat: goede score voor het geluid. Vergelijk anders maar eens met de Engelse 5.1-track, waar een heel deel van de ambience-geluiden weg is gevallen. Disney heeft ons overigens beloofd dat we in de toekomst nog DEHT-tracks zullen mogen verwachten, maar dan voornamelijk op de releases in de Platinum-reeks. Ik denk persoonlijk ook niet dat een film als Snow White van een DEHT-mix gediend is. De DEHT-mix is overigens alleen maar te beluisteren in de originele taal, het Engels. Daarnaast zijn er nog geluidstracks in Dolby Digital 5.1 in het Engels en het Nederlands, maar de manier waarop de rollen in deze laatste zijn ingevuld, met Timon en Pumbaa twee platte Antwerpenaars die eerder in een programma als Chris & Co of een toneelstuk van het Echt Aantwaareps Theater thuishoren, is beschamend.
Op het beeld hebben we slechts een paar kleingheden aan te merken. Zo is er een lichte vorm van blokvorming in de scène waarin Simba terugkeert naar de Pridelands en door de woestijn loopt, en hier en daar zit er occasioneel wat interlacing in, wat voor een film van die periode zeker normaal te noemen is. Voor de rest hebben we weinig, bijzonder weinig op de beeldkwaliteit aan te merken. We kunnen zelfs heel goede punten uitdelen voor de gebruikte kleuren, die de sfeer van de film op elk moment zeer uitgekiend onderstrepen. De beelden zijn ongelofelijk mooi en scherp, met veel aandacht voor de intensiteitniveaus; zie maar eens naar de scène waarin Simba en Scar het in de vuurpoel tegen elkaar opnemen. De layer change zit vrij vroeg in de film, vlak na de Morning Report-scène, en naar goede gewoonte staat de ondertiteling wat te hoog in het beeld.
EXTRA'S
Het grootste probleem met deze extra's is waar te beginnen. Wel, in tegenstelling tot de vorige Platinum-release Beauty And The Beast begint deze wél weer met een paar cross-promotionele clipjes voor Disneyfilms van een duidelijk "nog te promoten" kwaliteit, waaronder zowel het schitterende Finding Nemo van Pixar als het adominabele The Lion King 3, dat tegenwoordig teboek gestaafd staat als The Lion King 1 1/2, en die we het liefst van al vergeten. Op disc 1 vinden we een lang, maar schitterend in 3D-animatie uitgevoerd menu, waarbij Zazu ons een eerste vlucht over de Pridelands gunt. Inhoudelijk heeft Buena Vista voor de extra's een evenwicht trachten te zoeken tussen spelletjes voor de kleintjes en meer substantieel materiaal voor de volwassenen. In tegenstelling tot Monsters Inc. zijn we verlost van de opdringerige teleshopping-zever op disc 2, maar je moet elke keer wel opnieuw via je handset de ondertiteling instellen bij elk filmpje. Schoonheidsfoutje.
Eerst en vooral bevat de disc twee versies van de film, de oorspronkelijke zonder, en de nieuwe IMAX-cut mét toevoeging van Morning Report, een muzikaal nummer dat eigenlijk uit de musical komt. De scène werd ertussen geplaatst door middel van seamless branching. In het setup-menu kies je zowel de talen als de versie, waarbij elk van de versies in elk van de verschillende talen te selecteren is. Het setup-menu bevat ook de klassieke THX-optimizer en een easter egg. Via het audio-optiemenu kunnen we ook een (ondertitelde) commentaartrack beluisteren van producer Don Hahn en regisseurs Roger Allers en Rob Minkoff.
In de Tree Of Life vinden we een muziekvideo van Circle Of Life, ingezongen door een hoop kleuters. Wie het lumineuze idee had om deze feature aan deze disc toe te voegen, verdient de dood door een bende woeste hyena's. Ook is het mogelijk om via een extra ondertitelingstrack enkel de ondertiteling van de liedjes te kiezen. Deze optie is echter niet verenigbaar met de Nederlandse ondertitels.
In de Grasslands vinden we een Making Of-documentaire over het toegevoegde stukje Morning Report (3 min.), en een spelletje om te bepalen van welk figuurtje jij het meeste karaktertrekken vertoont.
Nog meer spelletjes in de Jungle, eentje waarbij je Timon moet helpen insekten te vangen, en eentje waarbij je met Pumbaa geluiden moet raden. Beide spelletjes zijn op het niveau van zesjarigen, en ik betwijfel of die er hun aandacht lang bij zullen kunnen houden. Het spel met Pumbaa is wel uitgevoerd in Dolby Digital 5.1, wat de geluiden wel spectaculair maakt.
In het Elephant Graveyard, vinden we 3 verwijderde scènes, telkens ingeleid door producent Don Hahn. Eén ervan is een versie van Can You Feel The Love Tonight gezongen door Timon en Pumbaa, en klinkt als een duet tussen Eddy Wally en Sam Gooris, maar dan in het kwadraat. Elton Johns haren rezen ten berge wanneer hij het bewuste fragment hoorde, en het werd wijselijk afgevoerd.
Het geheel wordt afgesloten met een uitnodiging om ook eens een kijkje op disc 2 te nemen. Nog een pluspunt is dat er ook een index is voorzien, voor wie sneller tussen de features wil switchen zonder al die nodeloze animaties te zien.
Deze laatst genoemde optie is spijtig genoeg niet aanwezig op de tweede disc, en daar is het soms wel even zoeken. Disc 2 bestaat uit een myriade van filmpjes, die men ofwel thematisch gerangschikt, ofwel per continent gesorteerd kan bekijken, waarbij het idee is dat je van elk van de zes continenten (Antarctica uitgezonderd) ziet wat de bijdrage ervan aan de film was. Soms overlappen er bepaalde stukken, andere zijn dan weer niet in de éne, maar wel in de andere indeling terug te vinden... Een play all-functie zoals op de UK-versie van Atlantis was hier toch wel welkom geweest.
Maar goed, we gaan een poging doen om de disc 2 voor U te ontrafelen. Zoals reeds gezegd, moet U voor de Engelse versie opteren om niet in het teleshopping-soort van presentatie te vervallen. U moet wel elke keer opnieuw de ondertitels kiezen.
In volgorde van het scherm stuiten we eerst op Story, met daarin drie korte featurettes, Story Origins (5 min.), Timeless Themes (4 min.) en The Story Comes To Life (3 min.), die je ook met een play all-optie kan bekijken. Inhoudelijk krijgen we hier te zien waar de makers de mosterd voor deze film vandaan hebben gehaald.
Dan komen we terecht bij Film, waar we wat meer over de technische realisatie te weten komen. We vinden featurettes terug, genaamd Origins (6 min.) over de voorgeschiedenis bij Disney, Production Research Trip (2 min.) over de studiereis van het animatorenteam naar Afrika, Art: African Influence (4 min.) hetgeen zichzelf uitlegt, Reflections (6 min.), waarin de crew achteraf terugkijkt op het succes van de film, en Storyboard Introduction (2 min.), waarin de bedoeling van het maken van storyboards wordt verduidelijkt. Op het tweede scherm vinden we een sectie Production design (2 min.), waarin wordt uitgelegd hoe men het midden zocht tussen natuurdocumentaire- en cartoon-elementen. In Character Design krijgen we nog wat korte filmpjes over de karakters van Mufasa, Simba, Scar, Rafiki, Timon en Pumbaa, Zazu en de hyena's. Dan volgt een redelijk interessante bijdrage over Computer Animation, en meer bepaald de fameuze stampede-scène. Tot slot vinden we een schat aan conceptuele schetsen onder de hoofding Film Character Design Galleries, met honderden schetsen van de verschillende hoofdpersonages.
Dan komen we aan Stage, waar men vooral de musicalversie van The Lion King belicht. We vinden bijdragen over de Musical Origins (4 min.), Screen To Stage (4 min.), Musical Texture (3 min.), Setting The Stage (2 min.), Leaps Of Fantasy (4 min.) en Stage Musical Publicity Gallery, met daarin een tiental musicalposters. De documentaires belichten uiteraard het verschil met de film, en trekken parallellen met de musicalbewerking van Beauty And The Beast.
Dan gaan we verder naar de Virtual Safari, waarbij Timon en Pumbaa ons ofwel per boot, ofwel in een gammele jeep, door de jungle sluizen. Hoge amusementswaarde maar virtueel inhoudsloos. In het menu zit ook de trailer voor The Lion King 3 (of 1 1/2, zoals U wenst) aangegeven.
Zeven korte featurettes in de sectie Music geven ons meer inzicht in de verschillende bijdragen voor de film: Musical Inspiration (4 min.), Landmark Songwriting (3 min.), Orchestral Color (4 min.), Scoring Emotion (3 min.), Music: African Influence (4 min.), Audio Sequel (4 min.) en Full Circle (2 min.). Aan bod komen onder meer de bijdragen van Hans Zimmer en Elton John, we krijgen gretig blikken van achter de schermen toegeworpen, en door op het tweede scherm te gaan kijken, vinden we nog de originele videoclips van Can You Feel The Love Tonight en Circle Of Life door Elton John, en van Hakuna Matata door reggae-veteraan Jimmy Cliff. Alleszins een verademing na die clip
van de Disney-Kids-En-Nog-Wat op de eerste disc.
Tenslotte, in Animals, zien we, na een introductie-praatje van Roy Disney footage van leeuwen, meerkatten, wrattenzwijnen en hyena's, en een korte retrospectieve documentaire waarin de rol van dieren in de diversie Disneyfilms wordt toegelicht. Alles samen goed voor 18 minuten vertier.
Hiernaast vind je nog een tweede indeling van de extra's, ditmaal per continent. Vele van de features kwamen al eerder aan bod, maar er zitten er een paar nieuwe bij.
Asia: Leaps Of Fantasy komt uit het Stage-item. In alle werelddelen vind je ook een Multi Language Reel (4 min.) met een liedje in verschillende talen gezongen, waarbij je van elk van de gebruikte talen nog een extra stukje informatie kan opvragen. Verder een featurette International Release (4 min.) over de internationale stemcasting. Daarnaast nog een paar plaatjesgallerijen: eentje over de Stage Musical Publicity met posters van de musical, eentje met International Soundtrack Covers (iedereen de taalfout in de Nederlandse cover gezien?) en International Large Format Release, een reeks internationale posters.
Africa: Hier vinden we uitsluitend features de we eerder al zijn tegengekomen, zoals bijdragen over de Afrikaanse muziek, beelde van de wilde dieren, een verslag van de productietrip, karakterdesignschetsenm de Multi Language Reel, de informatie over de internationale release/soundtrack/filmposters en de videoclip van Jimmy Cliff.
Australia: Ook weer dezelfde internationale posters en CD-covers, en een trailer voor The Lion King 3. Ook allemaal al gezien, dus.
Europe: De bijdragen Landmark Songwriting, Multi-language Reel, International Release, nogmaals dezelfde beeldengallerijen en de beide videoclips van Elton John worden hier herhaald.
North America: Logischerwijze is deze sectie het grootste, en wordt er een onderverdeling gemaakt in Burbank, Orlando, New York en Glendale.
In Burbank vinden we nogmaals drie al eerde in bod geweeste documentaires, maar ook de nieuwe DVD Sound Design (5 min.), waarin remixer Terry Porter zijn werk aan de DEHT-track toelicht.
In Orlando vinden we twee reclamefilmpjes van Disneyvastgoed: het Animal Kingdom Park (4 min.) in Disneyworld Orlando, het door Disney uitgebate hotel annex dierentuin Animal Kingdom Lodge (2 min.) en nogmaals het item over Disney & Animals.
In New York wordt grotendeels alles over de musical nog eens herhaald.
In Glendale wordt het interessanter, want naast documentaires die de revue al eens zijn gepasseerd, zoals Production Design, Storyboard Introduction en Computer Animation vinden we hier ook een Storyboard To Film Comparison (4 min.) van de openingsscène, en enkele storyboards die de productiestadia redelijk snel verlaten hebben: een Early Concept: Timon & Pumbaa Find Simba (3 min.), een Early Concept: Simba's Presentation (4 min.), Abandoned Scène: Warthog Rhapsody, (4 min.), een scène die het uiteindelijk niet gehaad heeft, en een Early Presentation Reel (2 min.), zeg maar een embryonale versie van de tekeningen, zodat die al naar de speelgoedmakers konden. Verder worden de Character Design-filmpjes nog eens hernomen, maar krijgen we ook enkele nieuwe Art Design Galleries, voornamelijk met decors, zoals de Elephant Graveyard, de Pridelands en enkele voorbereidende studies over de eerste verschijning van Nala, de stampede en nog zo'n paar tekeningen. Dan vinden we *zucht* nog maar eens de promotionele afbeeldingen terug.
South America: bevat wederom niets wat we niet elders al hebben gezien: de Multi Language Reel, het International Release-filmpje en voor de zoveelste keer de promotionele afbeeldingen.
De thematische aanpak is origineel van opzet, maar we missen toch, zoals bij Atlantis SE wél het geval was, een lineaire lijst met nog eens een enkelvoudige opsomming van alle features. Dat zou de extra's perfect maken. Het zodanig fragmenteren van alle bonusmateriaal was ook niet zo'n goede keuze, tenzij men er, weer zoals bij Atlantis SE ook een tourmogelijkheid bijvoegt, chronologisch van productie tot eerste screening.
Desondanks denk ik niet dat we mogen klagen over een gebrek aan extra's. Zelfs al zijn ze niet allemaal even interessant, gevarieerd zijn ze wél, en dat vinden we belangrijk.
CONCLUSIE
The Lion King SE is het predicaat SE meer dan waard. Segmentatie tussen de Nederlandse en de Franse versie was een meesterzet. Op de disc is voor elk wat wils te vinden, men heeft eindelijk bij Disney DTS ontdekt én verbeterd, de beeldkwaliteit is quasi onberispelijk, de extra's talrijk... de hele disc geeft de indruk van mooi afgewerkt te zijn. Maar het belangrijkste is dat The Lion King omwille van zijn universaliteit één van de beste Disneyfilms ooit is. Bovendien kan men via diverse acties tegen een redelijk schappelijke prijs kortingen krijgen als men nog een oude Lion King-band heeft liggen. Dit is globaal gezien de beste Disneyrelease totnogtoe. Hopelijk afspraak voor Aladdin in 2004?
Studio:
Buena Vista
Regie:
Roger Allers & Rob Minkoff
Met:
Matthew Broderick, James Earl Jones, Jeremy Irons, Moira Kelly, Ernie Sabella, Nathan Lane, Robert Guillaume, Rowan Atkinson, Whoopi Goldberg, Cheech Marin, Jim Cummings
Beeldformaat:
1.66:1 anamorfisch PAL
Geluid:
Engels DTS 5.1
Engels Dolby Digital 5.1
Nederlands Dolby Digital 5.1
Ondertitels:
Nederlands, Engels, Engels CC
Extra's:
• Geanimeerde menu's
Disc 1:
• Commentaartrack
Disc 1 & 2:
• 4 Spelletjes
• Ontelbare featurettes
• Ontelbare fotogallerijen en conceptuele schetsen
• 4 videoclips
• Verwijderde scènes
• Easter egg
• Karaoke-mogelijkheid
