FILM
Museumconservator Jacques Saunière (Jean-Pierre Marielle) wordt in het Louvre dood aangetroffen. Al stervende heeft hij een pentagram op zijn borst gekerfd en een reeks mysterieuze raadsels achtergelaten, waarin hij onder meer vraagt dat zijn kleindochter, agente Sophie Neveu (Audrey Tautou), contact zou opnemen met professor Robert Langdon (Tom Hanks), een expert in cryptografie, die net in Parijs is voor een lezing. Langdon is echter door een anonieme tip van de moord op Saunière beschuldigd, en politiecommissaris Bézu Fache (Jean Reno) volgt gretig het geboden spoor, zelfs iets té gretig, en zonder zich vragen te stellen bij de herkomst van zijn tip wil hij Langdon de doos indraaien. Langdon en Neveu nemen echter de benen, en besluiten zelf het moordmysterie op te lossen. Ze komen in een ingewikkeld kluwen van intriges terecht, waarin de eeuwenoude Priorij van Sion, zijnde de afstammelingen van de Tempeliersorde, en de katholieke integristische sekte Opus Dei met getrokken messen tegenover elkaar staan, met als inzet de kennis over een groots geheim dat, eens onthuld, de fundamenten van de katholieke geloofsleer op zijn grondvesten zou kunnen doen daveren: er zou immers, als de theorieën waar zijn, hard wetenschappelijk bewijs kunnen bestaan om de goddelijke afkomst van Jezus te ontkrachten, en dat is toch iets wat Opus Dei, doorheen de jaren gespecialiseerd in het uit de zakken kloppen van geld van haar meestal welgestelde aanhangers, niet echt ziet zitten. In verschillende van de werken van Leonardo Da Vinci blijken aanwijzingen te zitten om iemand met genoeg verbeelding de puntjes met elkaar te laten verbinden. Eén van Opus Dei's vooraanstaande geestelijke leiders, bisschop Aringarosa (Alfred Molina), heeft een gewetenloze albino-moordenaar, de altijd voor een potje zelfkastijding te vinden Silas (Paul Bettany), in dienst, die systematisch de lijst dienaars van de Priorij aan het uitdunnen is. Sophie vindt in de nalatenschap van haar grootvader een kostbare cryptex, een letterwiel met een verborgen boodschap in, waar Silas op aan het azen is. Om het ding te openen zal ze echter de hulp van professor Langdon méér dan goed kunnen gebruiken. Langdon zoekt zijn excentrieke collega Leigh Teabing (Ian McKellen) op, een expert over de geschiedenis van de Priorij van Sion. Die is maar wat graag bereid om het voor de politie op de vlucht zijnde duo een helpende hand toe te steken, al was het maar omdat het doel van hun queeste zijn totnogtoe onbewezen theorieën over de origines van het christendom zou bewijzen.



Collega William besprak eerder al voor U de bioscoopversie van de verfilming van Dan Browns mega-bestseller. Deze extended-versie bevat ongeveer 25 minuten extra beeldmateriaal, waarbij geen echt uitgebreide nieuwe scènes zitten, maar bepaalde scènes iets meer uitgesponnen worden, en de intrige van het verhaal iets omstandiger wordt uitgelegd, zodat er bijvoorbeeld meer tijd is om de gemiddelde kijker uit te leggen wat bijvoorbeeld zaken als de Tempeliersorde en de Heilige Graal zijn. Normaal zouden we het gros van de bespreking dan ook schaamteloos kunnen kopiëren, maar voor zo'n fel besproken film en boek als The Da Vinci Code willen we U graag een second opinion bieden in de vorm van de mening van ondergetekende. Ik deel de mening van William dat The Da Vinci Code onnodig hard werd aangepakt door het merendeel van de filmcritici, die in de film een gedroomde opportuniteit zagen om eens ongestraft een winnaar van twee oscars voor beste film, Ron Howard, een succesacteur als Tom Hanks en de sinds Le Fabuleux Destin D'Amélie Poulain tot chouchou van het meer cinefiele publiek uitgegroeide Audrey Tautou in één houw neer te kunnen sabelen.

Even toch een paar feiten op een rij zetten: The Da Vinci Code is al op zich een redelijk ingewikkeld werk dat maar ten volle kan geapprecieerd worden door mensen die toch een klein beetje voorkennis hebben over Opus Dei, de Tempeliersorde, de turbulente geschiedenis van het christendom in het Romeinse rijk en de clash met de meer paganistische religies waarin de dualiteit tussen man en vrouw meer centraal stond dan in de patriarchistisch getinte katholieke geloofsleer. Het boek van Brown heeft pas zijn naam en faam verworven door mond-op-mondreclame, nadat de recensie-exemplaren quasi allemaal ongelezen in de prullenbak van de literaire columnisten was verdwenen. The Da Vinci Code is misschien inderdaad geen hoogstaand culturele wereldliteratuur, het is toch ook niet de derderangs pulproman waar die vaak voor versleten wordt, en het feit dat het boek intussen miljoenen keer langs de kassa is gepasseerd, onderstreept toch ook nog eens dat het laatste woord meestal bij het al dan niet (en in dit geval dus duidelijk wél) kopende publiek ligt. Ron Howard heeft alleszins niet te hard zijn eigen stempel willen drukken, en is niet, zoals vaak gebeurt bij literaire verfilmingen, de plot volledig gaan omgooien en verdommen terwille van zijn publiek, wat in een ingewikkelde puzzel zoals The Da Vinci Code ongetwijfeld calamiteiten zou veroorzaakt hebben. Ten opzichte van de theatrical cut komt het lagere verteltempo de begrijpbaarheid van de film zeker ten goede, alhoewel zelfs de ondertitelaar van dienst blijkbaar niet helemaal mee was, getuige daarvan een zéér slechte vertaling in een cruciale scène - zonder te willen spoilen, die waarin het evil mastermind zijn ware identiteit onthult aan de twee protagonisten.



Ten tweede: de plot van The Da Vinci Code is gewoon goed, punt, aan de lijn. Brown heeft zijn huiswerk zéér goed gemaakt, en een hoop historische details tot een werkbaar amalgaam gekneed, met bijzonder oog voor kleine wetenswaardigheidjes zoals, om maar één voorbeeld te noemen, het feit dat de nulmeridiaan in het laat-Middeleeuwse Frankrijk niet door Greenwich, maar door Parijs liep. Vooral echter in zijn kennis over de vroegste christelijke bewegingen, de daar tegenover staande heidense tradities en het opdelen van de vroegste religieuze geschriften in de "ware" bijbel en de zogenaamd "apocriefe" evangelieën wint Brown de race met zijn literaire concurrenten met een straatlengte voorsprong door de brede achtergrondinformatie waar hij zijn verhaal in situeert. Toegegeven, complotfilms over geheime genootschappen zoals de vrijmetselaars, de Tempeliers, Opus Dei of voor mijn part The Ancient and Mystic Society Of No Homers hebben altijd al de aantrekkingskracht van het verbodene uitgeoefend. Als Ron Howard dan de - in mijn ogen wijze - beslissing nam om niet te veel kunstgrepen meer te verrichten op het verhaal, en de ingenieuze plot van Brown zonder veel wijzigingen over te nemen, dan is dat volgens mij dan ook omdat je aan een winnende formule best niet te veel meer verandert. Ron Howard maakt het verschil tussen boek en film precies dáár waar dat thuishoort: op het visuele vlak. De vele gestileerde scènes met kleurfilters, zowel in de historische uiteenzettingen van professor Teabing als de jeugdherinneringen van Sophie Neveu, vloeien zeer sfeervol in elkaar over; het contrast met de rauwe zelfkastijding-scènes van Silas met heftige camera-bewegingen en redelijk gore close-ups kan amper groter zijn. In de verrassende eindscène, waarin professor Langdon plots de waarheid onder ogen ziet, kregen we zelfs de rillingen over de rug van de manier waarop de camera inzoomt op de cruciale scène.

Ron Howard heeft ons al in verschillende andere films, zoals A Beautiful Mind laten kennismaken met zijn uitgebreide beeldtaal en zijn manier om enorm veel te vertellen met enorm weinig beelden. Zo krijgen we op amper één minuut tijd een redelijk goed idee van de reden waarom Silas zo'n koelbloedige moordenaar is geworden en zo slaafs de bevelen van zijn meester opvolgt. En hoeveel keer klagen filmcriticasters niet als er in een film die zich in Frankrijk afspeelt de Fransen allemaal een belachelijk Allo Allo-Engels bovenhalen? Wel, in deze film spreken alle Fransen (onder elkaar tenminste) nu eens Frans, en dan is het wéér niet goed! Dat de film voor de rest de rekbaarheid van de realiteit tot het uiterste drijft - alle actie speelt zich op een tijdsspanne van 24 uur af, waarin de hoofdpersonages van Frankrijk naar Engeland en weer terug reizen - is een bijkomstigheid die de suspension of disbelief er niet noodzakelijk minder groot door maakt. Immateriële zaken zoals Langdons claustrofobie worden zonder nodeloze uitvoerige uitwijdingen in beeldtaal verteld, niet altijd op de meest origineel mogelijke wijze, maar toch geheel volgens de regels van de filmkunst. Dus: what's there not to like?



Als derde punt wil ik toch nog even aanhalen dat veel van de controverse rond de film niet afkomstig is van de inhoud zelf, dan wel van de reacties die de film vooral in conservatieve middens genereerde; in bepaalde landen werd de film zelfs simpelweg verboden omwille van de "schokkende" inhoud. Ik kan alleen maar met verbazing vaststellen dat diezelfde pro-lobby er anderzijds geen graten in ziet dat in een film als The Passion Of The Christ de lappen vlees zó van de beenderen worden gescheurd, en de film dan nog als "redelijk hard, maar toch verplichte kost" aan minderjarigen wordt aanbevolen. Het idee dat de enige spirituele verlossing door lijden kan komen heb ik persoonlijk altijd al een repugnant idee gevonden, en alhoewel - laten we daar duidelijk over zijn - de gehele film van Howard én het boek van Brown een puur werk van fictie is, weliswaar met alle ingrediënten op een zeer clevere manier met elkaar vermengd vóór serveren, zijn mistoestanden zoals de heksenvervolgingen, de minderwaardige positie van vrouwen in door mannen gedomineerde godsdiensten en de greep waarmee Opus Dei tracht ideeën die hen niet zinnen, zoals abortus en euthanasie, ter discussie te stellen, allerminst fictief. Als zoiets al moest bewezen worden, wordt het bewijs indirect geleverd door de zure reacties van zij die zich door de film aangesproken voelenj. Maar zelfs de zelfkastijding van Silas is nog slappe kost, vergeleken met de manier waarop jaarlijks op de Filippijnen enkele religieuze fanatici zichzelf historisch zo getrouw mogelijk laten kruisigen. De hevigste reacties tegen de film kwamen echter van het Vaticaan zelf, die het boek en de film maar meteen op de ban-list wilden plaatsen, samen met stamcelonderzoek en het homohuwelijk. Opmerkelijk was dat in Opus Dei's officiële reactie weliswaar wordt ontkend dat de groep zich schuldig zou maken aan de reeks misdaden die in boek en film beschreven worden, maar anderzijds gebruik van onder meer pijngordels en de praktijk van zelfkastijding niet categoriek ontkend worden.

Gelukkig leven we niet meer in de middeleeuwen, en zijn mensen - hopelijk toch - intussen genoeg ontvoogd om zelf te bepalen welke waarden ze willen aanhangen. Is The Da Vinci Code dan een uitgesproken anti-religieuze film? Allerminst. Het enige wat de film, bij monde van haar hoofdpersonage, Robert Langdon, op het einde bijna letterlijk als boodschap uitdraagt, is dat verlichting alleen maar mogelijk is door je open te stellen voor andere theorieën dan de meest gangbare; dat "goddelijk" en "menselijk" niet per sé twee predicaten hoeven te zijn die elkaar per definitie uitsluiten; en vooral dat blind religieus fanatisme uiteindelijk tot zelfdestructie leidt, zowel bij diegenen die - in dit geval - het Grote Geheim trachten in de doofpot te steken als bij diegenen die dit het liefst aan de grootst voor handen zijnde klok willen hangen. Uiteindelijk is The Da Vinci Code zelfs dus een redelijk "brave" film, waar aan het einde van de rit iedereen wel een klein beetje zijn eigen gelijk in zal kunnen terugvinden. En zo lang zoiets leidt tot dialoog, is er nog altijd hoop voor de mensheid.



En om het tot slot nog even over de casting te hebben: veel van de negatieve kritieken over de rolverdelingen zijn volgens mij afspiegelingen gemaakt door mensen die de film per definitie willen afkraken. Tom Hanks' karakter is wat onderkoeld, toegegeven, maar een acteur met zijn ervaring kan toch gevoelens zoals zijn claustrofobie schitterend gestalte geven. Ian McKellen, die sinds zijn vertolkingen in de X-Men en Lord Of The Rings-franchises ondanks zijn leeftijd zijn marktwaarde gevoelig heeft opgedreven, schittert altijd in een rol met excentrieke trekjes, en Leigh Teabing is hem dan ook op het lijf geschreven. Jean Reno zet nog maar weer eens een Franse macho-klootzak neer van het type waar hij een patent op schijnt te hebben, en Paul Bettany is echt wel redelijk freaky als gestoorde huurmoordenaar. De enige die echt wat onder haar kunnen presteert is Audrey Tautou, mogelijk gehinderd door het feit dat Engels toch niet haar moedertaal is, want ze komt net véél flamboyanter over in de scènes die ze in het Frans moet spelen. Maar feitelijk heeft de casting niet te lijden onder enige zwakheid.



BEELD EN GELUID
Scoorde de theatrical cut van The Da Vinci Code al goede punten, dan is deze release hier aan gewaagd. Een paar taaldubbingen zijn verdwenen ten voordele van de langere speelduur, wat maakt dat beeld- en geluidskwaliteit in hoge mate vergelijkbaar zijn met die van de theatrical cut. De atmosfeer is spookachtig, en aangezien de helft van de film zich op de tijdsspanne van één nacht afspeelt, betekent dit dat diepe zwarttonen de overhand hebben. Toch heeft Ron Howard nog minimale variaties in de verschillende atmosferen weten te leggen, zodat de scènes in het Louvre er bijvoorbeeld een stuk killer uitzien dan het gezellige optrekje van Leigh Teabing. Kleurfilters zorgen er daarenboven voor dat Silas in zijn privé-martelkamertje er net nog een streepje zieliger en afgeleefder uitziet dan waarschijnlijk in realiteit. "Verzadigd" is een adjectief dat we voor het gebruik van de kleuren in deze film zeker niét moeten bezigen. De scherpte van deze anamorfische transfer krijgt goede punten, alhoewel bewust soms een wazige sfeer wordt opgeroepen, die dan weer moedwillig botst met bijvoorbeeld de scène waarin Silas en Aringarosa elkaar op een binnenplein treffen. Voorts is er soms een minimale zweem ruis te zien, maar voor een film die visueel toch een zekere minimumnorm vereist zoals The Da Vinci Code behaalt de disc op technisch vlak ruim de vooropgestelde doelstellingen. Het Dolby Digital 5.1-geluid is voldoende gedetailleerd om spookachtige echo's door de gangen van het Louvre te laten klinken, en in een paar scènes wordt er met de subwoofer vinnig uitgehaald. Er springt zelfs één moment uit waar de nietsvermoedende kijker zich een ongeluk bij kan schrikken (voor de ingewijden: vrachtwagen). De muziek van Hans Zimmer is in evenwicht met de perfect verstaanbare dialogen, en straalt evenwicht uit.

EXTRA'S
De release van The Da Vinci Code is een redelijk ingewikkelde bedoening. Naast de release van de theatrical cut in een vanilla-versie is er immers ook een "Reveal Gift Set" uitgebracht, waar nog wat speelgoed en props bij zitten, maar die essentieel niets anders doen dan kostbare plaats van uw dvd-schap inpikken. Wie toch de extra's en de director's cut wil, zonder alle prullaria, of wie het zich kan veroorloven om ongeveer het driedubbele neer te tellen om er een speelgoedcryptex bij te krijgen, moet normaal gezien wachten tot de release in december 2006. Er is echter een uitweg, en dat is het importeren van de Australische versie, die duaal gecodeerd is voor regio's 4 en 2, van alle denkbare talen uitgerekend van Engelse en Nederlandse ondertiteling is voorzien, én de 2-discversie bevat zonder overbodige frivoliteiten. De magere extra's op de eerste disc beperken zich tot wat cross-promotionele trailers en een "teaser" voor de prequel Angels & Demons, die welgeteld 20 seconden duurt en waar geen ruk in te zien is.

De tweede disc is gelukkig veel substantiëler, en bevat een amalgaam aan interviews, behind the scenes-materiaal en promomateriaal, in verschillende kleine documentaires ingedeeld. Wat we zeker positief vinden is dat deze disc ook over een play all-optie beschikt, zodanig dat je al het bonusmateriaal lineair kan bekijken.



Eerste documentaire is First Day On The Set With Ron Howard (2 min.), waarin Ron Howard ergens in 2005 zijn opwachting maakt in het Louvre in Parijs, duidelijk enthousiast over de opportuniteit om in één van 's werelds bekendste musea te mogen komen filmen. In A Discussion With Author Dan Brown (5 min.) introduceert de auteur zichzelf en zijn werk. We leren er alvast uit dat bescheidenheid niet dadelijk zijn meest prominente eigenschap is. Twee zeven minuten durende featurettes, A Portrait Of Langdon en Who Is Sophie Neveu? belichten hoofdacteurs Tom Hanks - voor Ron Howard een oude bekende - en Audrey Tautou, die uiteindelijk een hele schare Franse actrices bij de audities achter zich heeft gelaten. Bijdragen als hoe fijn de twee protagonisten het wel vonden om met elkaar samen te werken, scoren niet echt hoog op de schaal "interessant". De andere personages, zoals Sir Ian McKellen, Paul Bettany, Jean Reno, de in een korte bijrol verschijnende Jürgen Prochnow en Alfred Molina, alsook de verantwoording voor hun casting, komt aan bod in Unusual Suspects (18 min.). Vooral Ian McKellen krijgt hier redelijk wat tijd toebedeeld, wat gezien 's mans prestatie in de film niet eens onverdiend is. De erg uitgebreide location scouting in onder meer Schotland en op Malta, wordt in Magical Places (16 min.) verteld; hierin leren we onder meer - voor wie het in de media niet meegekregen mocht hebben - dat de Franse president Jacques Chirac het filmen in het Louvre zeker wel zag zitten als mooie promotiestunt voor zijn hoofdstad. In Close-Up On Mona Lisa discussiëren cast en crew over het beroemde schilderwerk van Leonardo Da Vinci. Jammer genoeg worden hier eens te meer dezelfde personen voor de camera gehaald als in alle vorige documentaires, en zou bijvoorbeeld de visie van een échte kunstkenner de ervaring zeker rijker gemaakt hebben.

Alle voornoemde korte filmpjes zijn, om het voorzichtig uit de drukken, redelijk licht van inhoud. Wie echt iets meer substantieels voor de kiezen wil, kunnen we de tweedelige documentaire Filmmaker=s Journey van 37 minuten aanraden, waarin Ron Howard uitgebreid toelichting geeft op de set bij zijn werkwijze, en waarin hij tracht het verschil te maken met andere filmmakers. Vanuit het standpunt van een filmliefhebber is deze documentaire zeker de interessantste van het hele aanbod. Vooral de zelfverminkingsscènes van Paul Bettany maken redelijk indruk. Twee kortere documentaires tenslotten, The Codes Of The Da Vinci Code (5 min.) en The Music Of The Da Vinci Code (3 min.) lichten respectievelijk de symboliek van de film en de soundtrack van Hans Zimmer toe. We vernemen onder meer dat de makers ook enkele inside jokes hebben verwerkt in de film, zoals de poster van Carravaggio's Boy In The Well, toevallig beschikbaar wegens een tijdelijke tentoonstelling in het Louvre maar een duidelijke toespeling op Langdon's claustrofobie.

CONCLUSIE
Om het met de woorden van professor Langdon te zeggen: denk op eigen houtje na en vorm U zelf een mening, en laat U vooral niet beïnvloeden door de mening van een paar integristen. The Da Vinci Code is een redelijk getrouwe verfilming van het boek, maar heeft wel wat geleden onder het over-hypen van laatstgenoemde. DVD-gewijs kunnen we over het technische aspect alleen maar lovend zijn, de extra's missen misschien net iets aan diepgang om hier een top-dvd van te kunnen maken. Een toevoeging van een audiocommentaar zou waardevol geweest zijn.