FILM
De gebroeders Quay: Nobele onbekenden bij het grote publiek, goden bij de animatiekenners. De eeneiige tweelingen die in 1947 het levenslicht zagen en sindsdien de wereld hebben verblijd, verbaasd en gechoqueerd met hun ongewone kortfilms, zijn bij dat grotere publiek misschien beter bekend als degenen die zich ontfermden over de geanimeerde droomsequenties uit Frida, Julie Taymors epos over de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo. Maar hun status in de animatiewereld hebben zij vooral te danken aan hun vele experimentele kortfilms.

Deze dvd bevat alle films die ze maakten in een tijdspanne van 24 jaar, van 1979 tot 2003. De meeste daarvan zijn fantasievolle, visueel verbluffende pareltjes die bij iedere visie beter worden en voor velerlei interpretaties vatbaar zijn. We overlopen ze in de volgorde zoals ze op de 2 schijfjes verschijnen.

The Cabinet Of Jan Svankmayer
Een bevreemdend verhaal over een doctor in een rariteitenkabinet die met zijn leerling bizarre raadselspelletjes doet. Het is gebaseerd op het werk van de maniëristische schilder Acrimboldo en de plastische sfeer van collega animatiefilmer Jan Svankmayer. Eén van de oudere 16mm kortfilms op de dvd.

This Unnameable Litte Broom
Deze kortfilm diende als pilootaflevering voor wat een 52 minuten durende film had moeten worden die live-action, animatie en dans combineert. De Britse zender Channel 4, de grootste financier van het project, trok zich op het laatste moment terug waardoor enkel dit segment werd gefilmd. Het is (zeer) losjes gebaseerd op het epos van Gilgamesh en toont hoe deze zijn rijk – niet meer dan een zandbak – verdedigt tegen de gevaren uit een betoverd woud.

Street Of Crocodiles
Wordt door velen beschouwd als het meesterwerk van de gebroeders Quay. Het is gebaseerd op het niet-narratieve, gelijknamige boek van de Poolse schrijver Bruno Schulz. Een eenzame figuur dwaalt door een vervallen, door mos en stof bevuild doolhof en is er getuige van raadselachtige rituelen. Bij momenten doet het decor denken aan dat van Stalker van Andrei Tarkovsky. Ook de sfeer roept herinneringen op aan het visuele universum van de Russische meester. 'Onbegrijpelijk', 'fascinerend' en 'prachtig' zijn woorden die zeker van toepassing zijn op deze meesterlijke kortfilm.

Rehearsals For Extinct Anatomies
In een helverlichte schemerzone is een figuur onophoudelijk bezig met het tekenen van witte lijnen op een blad papier. Deze biologerende kortfilm kan, net als de andere in deze collectie, op duizenden manieren geïnterpreteerd worden. Op disk 2 staat dezelfde film in de beeldverhouding zoals die oorspronkelijk werd bedoeld: 2.35:1.

Stille Nacht 1: Dramolet
Met zijn 1 minuut en 30 seconden is dit de kortste film uit deze uitgave maar daarom zeker niet de slechtste. Een figuur zit in een sombere kamer en observeert de groei van een alles overwoekerend mos. De combinatie van animatie en oude muziekopnames creëert een nachtmerrieachtige sfeer. De film is gebaseerd op het verblijf van Zwitsers schrijver Robert Walser in het gesticht van Herislau.

The Comb
The Comb, met als ondertitel 'From The Musea Of Sleep', is gebaseerd op Robert Walsers essay over vrijheid en combineert op handige wijze live-action en animatie. Een vrouw droomt over een doolhof, een slapende pop, een bizar bos en een ladder. Eén van de meest onbegrijpelijke films uit deze collectie, maar - zoals bij de Quays bijna altijd geldt - daarom niet minder fascinerend.

Anamorphosis
Een geanimeerde documentaire over 'anamorfose' in de schilderkunst, een procédé waarbij een bepaald element op een schilderij een andere visuele betekenis krijgt wanneer men vanuit een andere hoek tegen het doek aankijkt. Deze opdrachtfilm valt enigszins uit de toon omdat hij de mystiek en textuur mist die het meer representatieve werk van de Quays karakteriseert en een verklarende voice-over bevat. In dit opzicht is Anamorphosis ook gewoon een korte educatieve documentaire. Zeker niet slecht.

Stille Nacht 2: Are We Still Maried?
Een videoclip voor de groep 'His Name Is Alive'. In een surreële kamer staan een Alice In Wonderlandachtig meisje en een konijn allerlei vreemde handelingen te verrichten. De beelden uit deze videoclip moeten niet onderdoen voor die uit de andere films maar de muziek is, zoals zo vaak bij videoclips, te dominant en past niet echt bij de rustieke sfeer van de setting.

Stille Nacht 3: Tales From Vienna Woods
Een donker bos in Wenen wordt belaagd door een kanon. Sfeervol, biologerend en verontrustend. De tweede uit de vierdelige reeks Stille Nachtfilms die geen videoclip is.

Stille Nacht 4: Can't Go Wrong Without You
De tweede videoclip voor bovengenoemde groep deelt niet alleen dezelfde setting en personages, maar spijtig genoeg ook dezelfde gebreken: ook hier werkt de muziek, bestaande uit snoeiharde gitaren en pathetisch gezang, tegen de poëtische kracht van de beelden. Beter te bekijken met het geluidvolume op nul.

In Absentia
In opdracht van de BBC gemaakte experimentele kortfilm waarbij beelden moesten worden bedacht op een bestaand muziekstuk, in dit geval 'Tzwei Paare' van de Duitse componist Karlheinz Stockhausen. De beelden zijn geïnspireerd op het leven van Emma Hauck, een dame die leed aan dementia praecox en die vanuit het gesticht zwaar gestoorde brieven schreef aan haar man. De combinatie van nimmer aflatende, monotone muziek en de verstikkende beeldenpracht zorgt voor een zeer ongure, griezelige sfeer die gedurende de hele speelduur (17 minuten) aangehouden wordt. Op disk 2 staat dezelfde film in de beeldverhouding zoals die oorspronkelijk werd bedoeld: 2.35:1.

The Phantom Museum
Een geanimeerde rondreis doorheen de enorme medische collectie van Herny Wellcome, een Amerikaans farmaceutisch industrieel die zich naast zijn professionele activiteiten bezighield met het verzamelen van medische objecten gaande van pillendozen tot kuisheidsgordels. De film is gemaakt in opdracht van het British Museum voor een expositie over dhr. Wellcome.

BFI Distribution Trailer
Een zeer korte bumper voor het British Film Institute waarbij live-action en animatie worden gecombineerd.

Nocturna Artificialia
De oudste film op deze dvd en de eerste van de gebroeders Quay is een met weinig middelen gedraaide 16mm film over een man die 's nacht door de straten van een spookstad dwaalt, soms te voet, soms met de tram. Deze 'artificiële nocturne' mist het meesterschap van de latere Quay-films – de pop bleek zodanig stroef dat hij nauwelijks te animeren viel – maar is qua sfeer en ritme al meteen een schot in de roos. Ondanks zijn lengte – een dikke twintig minuten – verveelt hij geen moment.

The Caligrapher
Een door de BBC afgekeurde bumper die in een later stadium met extra shots is verlengd.

The Summit
Een fragment uit een 12 minuten durende promotiefilm voor een theaterstuk met dezelfde naam die bedoeld was om producenten warm te maken voor een 70 minuten durende, volledige versie. Channel Four weigerde de productie te financieren. In deze live-actionfilm zien we hoe twee politici die elkanders taal niet verstaan, via lichaamstaal met elkaar in dialoog treden. Niet echt representatief voor het bekendere werk van de Quays.

The Falls
Een fragment uit de gelijknamige kortfilm van Peter Greenaway waarin de broers Quay figureren als de fictieve tweeling Ipson en Pulat Fallari. De broers acteren niet maar zijn enkel te zien in stills. Wanneer Greenaway hen later de rollen aanbood van de tweeling Oswald en Olivier Deuce in A Zed And Two Noughts dankten zij beleefd voor de eer en deze unieke kans op 'stardom'.

Ziedaar de lijst met prachtige kortfilms op deze fantastische dvd. In het kort kan men stellen dat het hier gaat om een zeer solide oeuvre van bevreemde, fascinerende en, heel belangrijk, niet narratieve animatiefilms die zeker meer dan één keer bekeken kunnen worden en met veel verve inspelen op de fantasie van de toeschouwer. Niet alles op het schijfje is van hetzelfde niveau, maar zelfs de mindere films steken nog met kop en schouders uit boven wat men in de meeste kortfilmfestivals te zien krijgt. Kortfilms die beklijven en lang na de visie blijven nazinderen: dat we dat nog mogen meemaken!

BEELD EN GELUID
Het mooi verzorgde boekje dat als extraatje bij de dvd wordt meegeleverd laat ons weten dat 'nieuwe, digitale High Definition masters zijn gemaakt' en 'HD-DVNR digitale restauratiesystemen zijn gebruikt om het filmmateriaal te reinigen en beschadigde beeldjes te repareren.' De beeldkwaliteit van dit schijfje liegt er niet om: prachtige, ingetogen kleuren, een soms zacht, soms contrastrijk beeld met diepe zwarten en een opmerkelijke scherptediepte. Soms zou je als kijker op de pauzeknop willen drukken, zo overtuigend wordt het visuele imperium van de Quays op je televisiescherm getoverd. De vele details, die rijkelijk aanwezig zijn, ja, zelfs essentieel zijn in het werk van de bizarre broers, komen zeer goed tot hun recht. Toegegeven: hier en daar valt redelijk wat filmgrain te bespeuren maar die sluit zodanig perfect aan bij de sfeer van de op deze dvd gepresenteerde kortfilms dat ze geenszins storend werkt. De beeldkwaliteit van de vroege op 16mm gedraaide kortfilms is uiteraard iets minder dan het recentere 35mm-werk, maar ook op die valt weinig negatiefs aan te merken. De enige waarneembare euvels zijn inherent aan het bronmateriaal dat, zoals reeds eerder vermeld, prachtig is gerestaureerd. Een goede score voor het beeld dus.

Ook het geluid kreeg een digitale opknapbeurt. De Dolby Digital stereotrack klinkt zeer goed, al spreekt het voor zich dat deze niet is geschikt voor het testen van uw subwoofer. Af en toe gebruiken de Quays expres een klankband die kraakt en kreunt als een oude plaat op een nog oudere platenspeler. Ze doen dit om de beeldende sfeer te complementeren en een maximum aan effect te bekomen. Een dergelijke klankband is niet gemakkelijk te beoordelen, maar ondergetekende gaat ervan uit dat deze volledig in overeenstemming is met de wensen van de regisseurs en naar behoren op deze dvd is overgezet. Prima geluid dus.

EXTRA'S
De extra's staan niet als een apart item op de schijfjes maar gewoon tussen de kortfilms op disk 2. In Introduction By The Quay Brothers vertellen de Quays in 20 minuten hoe ze in de kortfilmwereld zijn terechtgekomen, door wie ze zijn geïnspireerd en hoe ze tegen het filmmedium aankijken. Interessant voor wie het eerst met deze regisseurs in aanraking komt. In het tweede, 28 minuten durende interview zijn de gebroeders op bezoek in een poppenmuseum - wat hen duidelijk niet aanstaat - en praten ze met een Frans journalist over het hoe en waarom van hun films. Meer dan de helft van de gepresenteerde kortfilms zijn voorzien van een interessante commentaartrack waarin dieper wordt ingegaan op betekenis en maakproces. In het dvd-doosje zit ook nog een 24 pagina's tellend informatief boekje met kleurenstills uit de verschillende films.

CONCLUSIE
Moskwood levert met The Brothers Quay alweer een prachtige dvd af. Het beeld en het geluid van de visueel verbluffende kortfilms is digitaal gerestaureerd en ziet er, rekening houdend met de drager en de leeftijd van het bronmateriaal, zeer goed uit. De extra's bestaan uit 2 lange en interessante interviews met de broers, enkele commentaartracks en men krijgt bij de dvd een 24-pagina tellend boekje met info en filmstills. Niet voor iedereen weggelegd, deze films, maar wie er zich voor openstelt zal dit schijfje meer dan één keer in zijn speler leggen, dat is zeker. Een lust voor oog en oor en een must voor cinefielen.