In Breaking The Waves voert de Deense regisseur Lars Von Trier een indringende en overweldigende Griekse tragedie op die nog lang na de eindtitels nazindert, want wat hij van actrice Emily Watson eist grenst aan het onwaarschijnlijke en situeert zich in het donkere gebied tussen seksualiteit, religie en krankzinnigheid, een domein dat in achtergebleven gebieden vooral het werkterrein van God en zijn bebaarde ouderlingen blijkt te zijn. Lars Von Trier is boos, maar ook vermetel en zelfs kwaadaardig en hij voelt zich helemaal niet geroepen om ons te vertellen waarom de dingen gebeuren zoals ze gebeuren en tot welk doel. Het onrecht dat het hoofdpersonage wordt aangedaan ervaart de kijker bij gevolg als onrechtvaardig en onverdiend, maar medelijden is het laatste waar Von Trier van wakker ligt in zijn inmiddels indrukwekkend oeuvre.

 

 

Het verhaal speelt zich af in de jaren zeventig in het noorden van Schotland, in een onooglijk en streng religieus dorpje waar alles om god en goede zeden draait. We leren er Bess McNeill (Emily Watson) kennen, een wat naïeve en aantrekkelijke jonge vrouw die na de dood van haar broer een zware psychische crisis heeft doorgemaakt waarvoor ze een tijdje opgenomen is in een instelling. Nu woont ze terug bij haar ouders, brave en godvrezende mensjes zonder eigen mening. Besse zorgt voor opschudding wanneer bekend wordt dat ze gaat trouwen met Jan, een ingenieur die op een boorplatform werkt, op wie ze verliefd is. De ouderlingen van het dorp maken bezwaar tegen het huwelijk met een buitenstaander, maar Besse zet haar wil door en ze belandt na een schuchtere aanzet in een nieuwe wereld waar seksualiteit en zinnelijkheid onbeschroomd aan bod mogen komen. Besses huwelijksroes is evenwel van korte duur want op een dag moet Jan uiteraard weer aan de slag. Z’n afwezigheid brengt haar evenwicht in gevaar. Ze huilt, ze tiert, ze wordt hysterisch en ze bidt tot god dat hij haar Jan zou terugsturen. En dat gebeurt, als op bestelling, want wegens een onfortuinlijk ongeluk op het boorplatform wordt Jan naar huis gebracht met een zware schedelfractuur waardoor hij levenslang verlamd zal blijven.

 

Besses bede is verhoord, maar de prijs is hoog: ze voelt zich verantwoordelijk voor het ongeluk dat Jan is overkomen. Hij op zijn beurt ziet de toekomst zwart in en dreigt zijn interesse om te overleven te verliezen. Alleen seks kan hem nog overtuigen en dus stelt hij Besse voor om met andere mannen naar bed te gaan en hem over haar ervaringen te vertellen. Aanvankelijk reageert zijn echtgenote afwijzend, maar dan gaat ze toch op z’n verzoek in. Als ze merkt dat hij zich de dag nadien een stuk beter voelt, is ze ervan overtuigd dat ze Jan kan redden. Ze gaat op zoek naar nieuwe slachtoffers.

 

 

Voor Emily Watson was Breaking The Waves de tweede filmervaring na haar debuut in A Summer Day’s Dream van regisseur Christopher Morahan. Haar rol als Bessie McNeill, inclusief het zware Schotse accent dat ze zich voor de gelegenheid eigen maakte, is zonder meer een schot in de roos. Besse is afwisselend normaal en een beetje naïef, gek en gestoord, gelukkig en verdrietig, poeslief en dan weer toornig, woest en agressief, maar nuchter en oprecht wanneer ze vervolgens in de kerk voor de zoveelste keer met God praat. Emily Watson schakelt schijnbaar moeiteloos van de ene naar de andere gemoedstoestand en ze gaat uiteindelijk zeer ver om het drama van haar personage zichtbaar te maken. Naar mate de film vordert toont ze hoe de psychische en fysieke toestand van Besse in vrije val raakt. In haar vuurrode shorts en zwarte netkousen heeft Besse het laatste stadium van zelfrespect bereikt. Wanneer de roddel de ouderlingen bereikt wordt ze uit de kerk gestoten en verliest ze haar laatste contact met God. Vanaf nu moet ze op haar eigen – gebroken – vleugels vertrouwen en dat valt niet mee, want als verstotene kan ze op niemand meer rekenen en wordt ze een makkelijke prooi voor hangjongeren. Emily Watson brengt het met een realisme dat pijn doet en haar rol als Besse McNeill is beslist één van haar beste en vooral interessantste prestaties ooit.

 

 

Lars Von Trier staat bekend om de hoge eisen die hij aan z’n acteurs stelt en dat blijft niet zonder resultaat, want alle prestaties in deze film zijn van hoog niveau. Stellan Skarsgard (als Jan) is een mysterieuze figuur. Het wordt nooit duidelijk wat hem drijft, ook niet op het moment dat men hem duidelijk maakt dat hij het leven van Besse in gevaar brengt, want dat is één van die bizarre gedachtekronkels uit het wonderbaarlijke en lichtjes overstuurde universum van Lars Von Trier waarin drama altijd het resultaat is van groteske tegenstellingen en uitvergrotingen. In de nevenrollen zien we de in 2002 overleden actrice Katrin Cartlidge (als Dodo), oersterk, geloofwaardige en toegewijd, naast Adrian Rowlins (Dr. Richardson) die met een veel kleinere, maar niet te min eerbare rol genoegen mag nemen. Sandra Voe en Phil McCall zijn resp. de moeder en de grootvader van Besse, twee perfect gecaste figuren voor de rol van de godvrezende dorpelingen. Jonathan Hackett als de eerder jonge dorpspastoor en Robert Robertson als de dorpsoverste, ze brengen het gevaarlijke conservatisme en het misbruik in de naam van God op een duivelse manier tot leven.

Bijna tien jaar na de eerste dvd-persing van Breaking The Waves komt het Brusselse productiehuis Cinéart met een nieuwe uitgave. Was collega Serge in 2000 niet echt gelukkig met de versie van Prime Time Entertainment, dan is er nu reden voor optimisme, want de nieuwe persing is duidelijk afkomstig van een andere master die veel minder beschadigingen en andere ongerechtigheden bevat. Hier en daar is er nog een witte stip of een vlekje aan het oog van de restaurateurs ontsnapt, maar het resultaat is meer dan bevredigend. Het beeld ziet er bij momenten ook echt prachtig uit, maar dat geldt hoofdzakelijk voor de opnamen die in de beste omstandigheden – daglicht in openlucht – zijn gemaakt. Lars Von Trier experimenteert al duidelijk met de regels van Dogma 95, een collectief dat in 1996 het daglicht zag en de deelnemende regisseurs grote beperkingen oplegde qua gebruik van lichtbronnen, geluidsopnamen rekwisieten, inhoud, vorm en filmformaat, etc. In Breaking The Waves maakt Von Trier geen gebruik van extra licht en dat zorgt in de vele donkere scènes voor kleurverlies, korrelvorming en ghosting, beperkingen die ook met de beste upgrademethoden niet echt helemaal te verhelpen zijn. Wel jammer is het feit dat het 2.35:1-beeldformaat verknipt is naar 1.85:1. Dat kost punten! Het geluid is er een stuk beter aan toe. Niet alleen bevat de dvd een Franse stereo dub en Franse ondertitels, er is ook werk gemaakt van een Engelse 5.1-soundtrack en die klinkt in elk geval redelijk goed. Dit is geen film met echt uitzonderlijke geluidseffecten – op de hysterische uitbarstingen van hoofdpersonage Besse na – en dus blijft het effect altijd beperkt, maar er is in elk geval sprake van een aanzienlijke verbetering.

De enige extra is de Originele Bioscooptrailer en gezien daarvoor een selectie is gemaakt uit het beste kleurenmateriaal van Breaking The Waves, oogt die ook bijzonder aantrekkelijk.

Breaking The Waves is een zwaarmoedige film en een hels drama dat in twee en een half uur alleen maar donkerder en dramatische wordt. Uit alle beschikbare mogelijkheden kiest Lars Von Trier telkenmale het meest sinistere, het meest macabere, waardoor de aanvankelijke hoop op een goede afloop in de kiem wordt gesmoord. Desondanks is dit een film die een geïnteresseerd publiek helemaal wil uitkijken, want Lars Von Trier heeft wel degelijk een interessant scenario geschreven dat nieuwsgierigheid opwekt en tot medeleven met het hoofdpersonage uitnodigt of zelfs dwingt.