Serie 2 van Secret Army eindigde op D-Day. Daarmee was het verhaal over de ontsnappingslijnen voor Engelse piloten grotendeels verteld, want tijdens en na de invasie bleek het onmogelijk om nog via Parijs naar Spanje te reizen: treinen reden onregelmatig of helemaal niet,  of ze werden aan de lopende band opgeëist voor Duitse soldatentransporten richting oosten. Ook de telefoon deed het vaak niet – op bevel van de Duitse bezetter – waardoor het maken van afspraken met informanten en begeleiders steeds moeilijker werd en uiteindelijk stilviel en dus werden de piloten in safe houses in Brussel en het ommeland ondergebracht of in tentenkampen in de Ardennen. Voor het team van Albert Foiret was er nog maar weinig werk aan de winkel. Bovendien was het wellicht nooit de bedoeling geweest om drie seizoenen van deze serie te maken. Maar wegens het grote succes liet de BBC zich overtuigen.

 

 

In Secret Army Serie 3 wordt het geweer omwille van de gewijzigde historische context van schouder veranderd. De werkloze Albert Foiret wordt op een zijspoor geschoven en maakt het allemaal van op een afstand mee. Londen stuurt een nieuwe sterke man (majoor Bradley) om de naoorlogse situatie voor te bereiden en te voorkomen dat de communisten er met het Engelse sponsorgeld vandoor gaan. In Le Candide zorgen Monique en Nathalie nu voor de continuïteit, geholpen door Alain en dokter Keldermans. Langs Duitse zijde maken we kennis met de opvolger van majoor Brandt en houdt Sturmbannführer Kessler stevig de touwtjes in handen.

 

De Geallieerden zijn geland in Normandië, maar in Le Candide in Brussel gaat het leven z’n gewone gangetje: de bevoorrechte klanten genieten er van het – ondertussen - peperdure eten (want alles komt nu van de zwarte markt) en Albert Foiret en z’n medestanders proberen nog wekelijks Engels RAF-personeel via Parijs en Spanje naar Engeland te smokkelen. Sturmbannführer Kessler van de Gestapo laat de moed ondertussen niet zakken. Hij plant een speciale actie om de buurt van de Brusselse Kroonstraat uit te kammen in een wanhopige poging om de ontsnappingslijn definitief op te rollen. Eén piloot valt in z’n handen, de beide anderen worden door Nathalie naar de Spaanse grens gebracht. Maar het treinverkeer is in de war en de Duitsers eisen voortdurend treinen op om manschappen af te voeren in oostelijke richting. Nathalie kan maar met grote moeite haar opdracht uitvoeren en van een goed einde is jammer genoeg geen sprake.

 

 

Inmiddels is Luftwaffe Major Hans Dietrich Reinhardt gearriveerd, de opvolger van Erwin Brandt die op het einde van serie 2 zelfmoord pleegde na beschuldigingen van deelname aan een samenzwering tegen Adolf Hitler. De nieuwe borstel veegt goed en dat zal Sturmbannführer Kessler meteen ondervinden. In aflevering 1 stak de nieuwkomer hem al stokken in de wielen omtrent de Engelse piloot Tucker, nu is een zekere Jean-Paul, hulpje van een opgepakt boerenechtpaar uit Keerbergen, het onderwerp van discussie. Of Jean-Paul tijdens de folteringen van de Gestapo heeft gepraat is onduidelijk, maar als majoor Reinhardt in allerijl naar Senlis in Noord-Frankrijk vertrekt, is het voor Albert Foiret in Le Candide duidelijk dat zijn medewerkers van het safe house ten noorden van Parijs in groot gevaar zijn.

Via zijn contacten bij het verzet verneemt Alain dat de communisten het op Albert Foiret gemunt hebben omdat die een aantal van hun medestanders aan de Gestapo heeft verraden (om z’n vluchtlijn te beschermen tegen een gedwongen overname). In Le Candide stijgt de spanning als blijkt dat de aanslag voor zeer binnenkort is.

De nieuwe baas van de Gestapo is aangekomen en hij probeert meteen een paar hangende kwesties op te lossen, zo bijv. over de mogelijk betrokkenheid van Luftwaffe Major Reinhardt in de aanslag op Hitler (want hij was bevriend met de meeste van de samenzweerders). Sturmbannführer Kessler krijgt de opdracht om Reinhardt in de val te lokken, maar die bijt van zich af. In Le Candide is het personeel op z’n hoede om een aanslag op Albert te voorkomen, maar net als iedereen denkt dat het gevaar geweken is en de aandacht verslapt, slaat het noodlot toe.

Engelse piloten het land uit helpen wordt steeds moeilijker. Bovendien zitten de vluchthuizen in Brussel zo goed als vol. Alain, degene die de contacten met Londen onderhoudt, is toevallig getuige van een confrontatie tussen twee Britten en hun begeleider én een patrouille Duitse soldaten. De militairen worden doodgeschoten, maar staan na het overhaaste vertrek van hun tegenstanders gewoon op. Blijkbaar wordt hier een stukje theater opgevoerd en voor Alain is het meteen duidelijk: dit is een actie van een nep-vluchtlijn van de Duitsers om Engelse piloten makkelijker aan de praat te krijgen. Hij probeert Albert Foiret in de Candide te verwittigen, maar die is ondertussen door de Brusselse politie opgepakt op beschuldiging van moord op zijn gehandicapte vrouw (zie serie 1). Zijn minnares Monique Duchamps neemt noodgedwongen het roer in Le Candide over én het commando over de ontsnappingsroute. Ze geraakt in paniek als ze verneemt dat één van de piloten in Duitse handen al eerder door haar medestanders via Spanje naar Londen is gebracht. De vrees bestaat dat hij de safe houses zal verraden indien hij wordt gefolterd. Er is dus maar één oplossing: hem bevrijden of doden. Alain mag de klus klaren.

 

Albert Foiret verschijnt voor de onderzoeksrechter en wordt in afwachting van zijn proces opgesloten. Volgens z’n advocaat wordt het een moeilijke procedure en moet hij zich voorbereiden op een lang verblijf in de cel. In een bouwvallige fabriek langs het kanaal vertellen dokter Keldermans en Monique acht Engelse piloten dat ze niet naar Londen maar naar de Ardennen vertrekken omdat de oversteek naar Engeland wegens de oorlogshandelingen geblokkeerd is. De arts stelt vast dat één van de piloten – net terug na een korte missie in Noord-Afrika – builenpest heeft. Quarantaine voor iedereen lijkt de enige oplossing. In Le Candide staan Nathalie en Alain er ondertussen alleen voor.

 

 

Op de terugweg van het station wordt Alain opgepakt door een patrouille en naar het Gestapo-hoofdkwartier gebracht. Daar komen ze er heel gauw achter dat zijn paspoort op naam van Jacques Durand vals is. Majoor Klein van de Gestapo besluit om Alain te folteren om hem aan de praat te krijgen. Volgens Monique is de kans klein dat Alain hun verraadt, want niet alleen haar leven en dat van de onmiddellijke betrokken in Le Candide staat op het spel, Alain weet ook waar een groep van 64 Engelse piloten in de Ardennen is ondergedoken. Hij moet dus worden bevrijd, maar volgens het verzet is dat quasi onmogelijk. Majoor Bradley die door Londen naar Brussel is gestuurd om de contacten met de ontsnappingsroutes te coördineren, probeert een Gestapo-gevangenisbewaker om te kopen voor heel veel geld.

 

De Geallieerden zijn opgerukt tot vóór Parijs. Londen wordt bestookt met V2-raketten en Berlijn is herschapen in een kraterlandschap. Sturmbannführer Kessler, ondertussen gepromoveerd tot Standartenführer (kolonel), geeft de moed niet op, alhoewel hij maatregelen treft om zijn Brussels vriendinnetje in veiligheid te brengen mocht de Gestapo over enkele dagen geëvacueerd worden. Ondertussen bereidt een verzetsgroep een sabotageactie voor op een Duits transport met V2-onderdelen. Majoor Bradley is dringend op zoek naar een expert in Duitse artilleriewapens om een Hotkiss-mitrailleur te herstellen. Monique Duchamps weigert in eerste instantie alle medewerking omdat zij Engelse piloten en hun collega’s moet beschermen, niet in gevaar brengen. In de gevangenis wordt Albert Foiret door communisten hard aangepakt. Artillerieluitenant Cox wordt bereid gevonden om de Hotkiss te herstellen en majoor Bradley te assisteren tijdens de sabotageactie tegen het Duitse konvooi.

De informatie van majoor Bradley was fout. Het konvooi bleek louter uit lege vrachtwagens te bestaan. De jonge en toekomstige vader artillerieluitenant Cox is dood. Voor Bradley is de kous daarmee niet af. In Zandvliet, ten noorden van Antwerpen, heeft de Britse inlichtingsdienst een permanente V2-lanceerinstallatie ontdekt en die moet dringend vernietigd worden. Ondertussen wordt Nathalie geschaduwd door een informant van Luftwaffe Major Reinhardt en zit Albert Foiret nog altijd in de gevangenis. Standartenführer Kessler geeft opdracht om de dossiers van de Gestapo in te pakken voor transport naar Duitsland, want ondanks de berichten van de Duitse propagandaradio in Brussel, hebben de Geallieerden Amiens in Noord-Frankrijk ingenomen en staan ze op enkele kilometers van de Belgische grens. In Zandvliet wordt door het verzet een groots vuurwerk voorbereid.

Er is goed nieuws voor Albert Foiret. De rechter wil op aandringen van zijn advocaat een hearing organiseren omdat er nieuw bewijsmateriaal uit de Gestapo-dossiers aan de oppervlakte is gekomen. In Le Candide wordt Nathalie en Monique het vuur aan de schenen gelegd door Belgische klanten die hun collaboratie met de bezetter verwijten. De Geallieerden staan inmiddels vóór Brussel en Standartenführer Kessler probeert hun opmars te vertragen door dynamietladingen aan te brengen op strategische plaatsen en in belangrijke gebouwen in de hoofdstad. Op straat wordt er geplunderd en hangen de burgers Belgische en Engelse vlaggen uit. Kessler vaardigt een uitgaansverbod uit tussen 17.00 en 06.00 uur, maar z’n ingekrompen patrouilles kunnen het oproer nog nauwelijks de baas. Majoor Reinhardt heeft de jacht op de leden van de Lifeline nog niet opgegeven. Het spoor uit de dossiers van zijn voorganger majoor Brandt wijst in de richting van Le Candide en hij besluit om een val op te zetten voor Nathalie.

 

 

Albert Foiret mag de gevangenis verlaten, maar veilig is hij niet, want de communisten wille z’n huid en bovendien begint de massa op straat af te rekenen met degenen die ze ervan verdenkt met de vijand te hebben gecollaboreerd. De Candide op de Grote Markt is één van hun doelwitten. Standartenführer Ludwig Kessler deelt z’n collega van de Luchtmacht, majoor Reinhardt, mee dat hij over ten laatste een paar uur geëvacueerd wordt naar Nederland. Nathalie, die nog steeds geschaduwd wordt, maakt een fatale fout en leidt de handlanger van Reinhardt naar een safehouse in Brussel waar zich twee Britten verschuilen. Een Britse piloot wordt naar het kantoor van Reinhardt gebracht voor verhoor. Kessler deelt Reinhardt mee dat over precies 55 minuten het konvooi richting Nederland vertrekt. Maar die is niet van plan om naar de pijpen van de Standartenführer ter dansen: als luchtmachtmajoor zonder bloed aan z’n handen heeft hij weinig te vrezen van de Geallieerden. Verzetsleider Paul Vercors trekt met z’n medestanders naar Le Candide om af te rekenen met Albert Foiret.

 

Om te voorkomen dat Vercors en z’n mannen Albert en Monique last zouden bezorgen, rijden Nathalie en Alain naar Ruisbroek om zoek naar geallieerde hulp. De Engelsen hebben nl. een speciaal commando in de voorste linies van het bevrijdingsleger gestopt om de leden van de Lifeline te beschermen tegen wraakzuchtige medeburgers. Op de terugweg naar Brussel worden ze evenwel opgehouden door terugtrekkende Duitsers en joelende burgers die de Britten uitbundig welkom heten. Ondertussen zijn Monique, Albert naar een afgelegen fabrieksterrein gebracht waar Vercors ze wil executeren. Voor Nathalie en Alain wordt het een race tegen de klok. Luftwaffe Major Reinhardt heeft wel een heel bijzondere manier gevonden om z’n haagje te redden. Standartenführer Kessler heeft minder geluk: hij gaat er met z’n Brussels vriendinnetje vandoor richting Duitsland, maar ter hoogte van Leopoldsburg valt z’n militaire voertuig zonder benzine. Omdat het te gevaarlijk is overdag, verschuilt het stelletje zich in een boerenschuur, maar ’s ochtends laat hij zich verschalken door… Lili Marleen.

  

 

Standartenführer Kessler wordt opgesloten in een militaire gevangenis die onder het toezicht van de Canadezen staat. Albert Foiret is op het nippertje aan de dood ontsnapt na zijn confrontatie met verzetsman Paul Vercors, maar Monique is spoorloos. Nathalie gaat op zoek naar haar vriendin terwijl Albert z’n restaurant opnieuw opent, maar nu voor Britse hogere militairen. Verderop in stad worden collaborateurs en zgn. moffenhoertjes de haren afgesneden en publiekelijk vernederd. Eén van hen is Monique. Als bij wonder ontsnapt ze aan een vernederende behandeling en trekt bij Nathalie in. Monique is niet zinnens om op korte termijn naar Le Candide terug te keren.

 

Luftwaffe Major Reinhardt komt in dezelfde gevangenis terecht als Ludwig Kessler en vertelt hem hoe en waarom hij zich heeft overgegeven in Le Candide. De SS- Standartenführer is ontzet en eist een krijgsraad. Reinhardt riskeert de doodstraf, maar het is niet zeker of de Canadezen hun Duitse gevangenen zullen toestaan om Reinhardt te berechten. Monique maakt kennis met een Britse majoor en wordt verliefd. Bij Arnhem moeten de geallieerden een klinkende nederlaag incasseren en zich terugtrekken. Albert Foiret krijgt de mededeling dat Le Candide zijn eigendom wordt, zoals het contract met de Britse Geheime Dienst stipuleerde. De opgespaarde subsidies mag hij onder zijn medewerkers verdelen voor bewezen diensten. Als de klokken van de kathedraal de bevrijding aankondigen is iedereen uitbundig en gelukkig, behalve Albert Foiret, maar dat heeft ie te laat beseft.

 

 

Op het einde van aflevering 13 slaagt Standartenführer Kessler erin om te ontsnappen. Z’n Brusselse vriendin heeft een plan bedacht om hem de gevangenis én het land uit te smokkelen, waarmee meteen de basis gelegd wordt voor de zesdelige BBC-spinoff Kessler over de jacht op de voormalige SS-kolonel 36 jaar na het einde van de oorlog. De serie werd in 1981 op de Britse televisie (en later bij ons) uitgezonden als een geactualiseerd vervolg op Secret Army.

De kwaliteit van deze derde serie is vergelijkbaar met die van de beide vorige reeksen. De binnenopnamen zijn mooi van kleur en toon, hoewel het materiaal uiteraard geleden heeft, maar beschadigingen en witte vlekken zijn zo goed al maar mogelijk weggewerkt. Een iets of wat ruwere korrel is wat zichtbaar blijft, meer in de buitenopnamen die ook grauwer van kleur zijn met teveel niet weggewerkte ongerechtigheden. Schijnbaar zijn die op 16 mm gedraaid, want het contrast met de binnenopnamen is té opvallend. Eén keer is er sprake van een korte digitale storing in aflevering 10. Het geluid staat in stereo, maar op indrukwekkende effecten hoeft u niet te rekenen. Dit is niét dat soort tv-serie.

In tegenstelling tot de seizoenen 2 en 3 met hun afleveringenstructuur, is Secret Army Serie 3 veel meer een tv-serie nieuwe stijl waarin langere verhaallijnen over meerdere episodes zijn uitgespreid. Omdat de serie aanvangt ná D- Day neemt het belang van de oorspronkelijke Lifeline-activiteiten (het opvangen, in veiligheid brengen en terugsturen van neergestorte RAF-piloten naar Londen) af ten voordele van de bedrijvigheid in Brussel zelf: de interne afrekeningen bij het Duits militair en SS-personeel, de voorbereidingen voor de gedwongen evacuatie en de laatste pogingen om Lifeline-medewerkers en verzetsstrijders op te pakken vooraleer de Britse tanks de hoofdstad binnenrijden. In restaurant Le Candide, het zenuwcentrum van de door Londen gesteunde Lifeline valt de bedrijvigheid stil: de zgn. safe houses zitten vol en oprukkende geallieerden en terugtrekkende Duitsers maken elk veilig transport van RAF-piloten naar Spanje onmogelijk. Persoonlijke en relationele problemen die in serie 1en 2 noodgedwongen smeulden, komen nu aan de oppervlakte, want niet alleen de situatie op het terrein is drastisch veranderd, ook de onderlinge afhankelijkheid wegens het dreigende gevaar verdwijnt als sneeuw voor de zon. West-Europa ontwaakt na vier jaar oorlog in een totaal veranderde wereld. Secret Army Serie 3 wordt het toneel van spanning en stress, van verdachtmaking en verraad, maar evenzeer van verdriet en romantiek en wie het 41 afleveringen lang droog hield, die neme deze keer beter zijn voorzorgsmaatregelen. 

 

Secret Army (1977-1979) is een indrukwekkende serie. De kwaliteit van het materiaal heeft uiteraard geleden onder het voortschrijden van de tijd, de voortgang is eerder traag en de verhalen zouden vandaag beslist op een andere manier verteld en ingekleed worden, maar dat alles heeft geen invloed op de intrinsieke waarde van de reeks die kijkers van vandaag ongetwijfeld nog zal kunnen boeien en emotioneren. Wie de 42 afleveringen op het eind van de jaren zeventig op de toenmalige BRT zag hoeft niet te twijfelen: kopen die boxen!