De Israelisch-Palestijnse regisseur Elia Suleiman heeft nooit twijfel laten bestaan over de manier waarop hij tegen de politieke tegenstellingen in zijn land aankijkt. Als afstammeling van vele generaties Arabieren die altijd op het grondgebied van het huidige Israël hebben gewoond en die in de voorbije decennia meermaals het slachtoffer zijn geweest van de politieke wantoestanden, de uitsluiting en de discriminatie, heeft de regisseur uiteraard recht van spreken. En dat doet hij via films waaruit wel degelijk zijn overtuiging blijkt, maar waarin hij ook voldoende humor stopt om een en ander te relativeren, want de situatie is ingewikkelder dan dat en dat beseft Elia Suleiman uiteindelijk ook wel.

 

The Time That Remains is deel drie van een trilogie waarin Suleiman naar zijn Palestijnse roots op zoek gaat. De eerdere delen zijn Divine Intervention (2002) over clandestiene ontmoetingen tussen geliefden uit Jeruzalem en Ramallah wegens een gesloten checkpoint, en Chronicle Of A Disappearance (1996) over zijn eigen vrijwillige verbanning naar New York.  In The Time That Remains keert de regisseur terug naar sleutelmomenten uit het leven van zijn familie, gediscrimineerd, verbannen en op zoek naar een eigen plaats in de Israëlisch-Palestijnse samenleving. In zijn films speelt Suleimans geboortestad Nazareth een belangrijke rol en bovendien treedt hij er ook meestal zelf in op, want Suleimans films zijn autobiografisch van inhoud. Voor The Time That Remains baseert hij zich op de dagboeken van zijn vader waarin verslag uitgebracht wordt over de bezetting van Nazareth op het einde van de jaren veertig van de vorige eeuw. Bij de machtsovername komt zijn vader in conflict met de Joodse bezetter en wordt uiteindelijk vermoord wegens het maken en het bezit van verboden makers. Vervolgens verschuift Suleiman de aandacht naar september 1970 op het moment dat het journaal de dood van de Egyptische president Gamal Abdel Nasser meedeelt en zien we de jonge Elia Suleiman in het huis van zijn moeder in Amman, want na de dood van zijn vader is de familie naar Jordanië gevlucht. In een derde reeks fragmenten zien we de volwassen Elia Suleman die opnieuw zijn geboorteland verlaat.

 

Veruit het sterkste onderdeel van The Time That Remains is de beginscène die zich anno 1948 in Nazareth afspeelt: de burgemeester wordt bij het Joodse militair oppercommando gesommeerd en verplicht om de overgave te tekenen. Burgers die het zich kunnen permitteren vluchten naar een bevriend Arabisch land, de jongemannen gaan in het gewapend verzet en teken op die manier hun eigen doodvonnis. In nauwelijks een halfuur vertelt Suleiman het drama op een zuinige en aantrekkelijke manier. Hij lanceert weliswaar af en toe een grapje, maar tegelijk blijft hij heel dicht bij de dagboektekst en de historische feiten. Sporadisch maakt hij gebruik van dialogen en redevoeringen, maar altijd spaarzaam met voorrang voor de actie die zich overigens vaak laat raden uit de manier waarop het materiaal gepresenteerd wordt. Het tweede onderdeel in Amman (1970) is anders van toon. De politieke realiteit van het geboorteland is ver weg en de indrukken zijn die van de jonge Suleiman. Ze zijn anekdotisch van aard. Grapjes en slapstickhumor nemen het over van de eerder bedrukte toon uit de beginfragmenten: de buurman die zich overgiet met benzine en dreigt zichzelf in brand te steken, de bordjes bonen van Elia’s tante die meteen in de vuilnisbak verdwijnen, de hartoperatie van de vriend van zijn moeder, de nachtelijke vispartijtjes aan zee en de inhoudloze gesprekken met een dementerende buurman die meent de wereld te kunnen redden.

 

De dialogen verdwijnen helemaal uit de film als we de volwassen Elia Suleiman (gespeeld door hemzelf) ontmoeten: een rustige en eerder bedroefde figuur die met het aftakelingsproces en de dood van zijn moeder geconfronteerd wordt, die alleen achterblijft en z’n land opnieuw ontvlucht wegens een politiek klimaat dat nefast is voor Israëlische Arabieren. Van communicatie is geen sprake meer. De oude mannen zitten zwijgend en rokend aan een tafeltje op het trottoir, de passerende jongeren zijn geen gedreven militanten meer, maar tieners met interesse voor Amerikaanse bioscoopfilms en dansmuziek. Gelukkig zijn er tal van grappige scènes om de sfeer op te krikken: in een straatje volgt de loop van een gigantische tank de bewegingen van een tiener die een vuilniszak naar een container brengt en die vervolgens met een vriendje een gesprekje voert via z’n mobieltje over z’n plannen voor die avond. Onderwijl loopt de jongeman heen en weer en wordt hij - zonder zich daaraan te storen overigens - gevolgd door de gevaarlijk uitziende loop van de Israëlische tank; in Ramallah rijdt een Israëlische jeep met luidspreker na valavond door de stad om de burgers op de hoogte brengen van het meest recente staakt-het-vuren. Ze houdt halt vóór een Palestijnse discotheek met grote ramen en een massa jongeren op de dansvloer. Terwijl de boodschap nog af toe weerklinkt, zit de jonge Israëlische chauffeur wiegend en neuriënd naar de schaars geklede meisjes te staren. Hij was er maar al te graag zelf bij geweest…

 

Het is opvallend hoe goed The Time That Remains het doet bij jongeren in de leeftijdsgroep tot 30 jaar en bij Amerikanen in het algemeen. Wellicht zijn het twee groepen die veel minder op de hoogte of onder de indruk zijn van de politieke situatie is Israël en van de moeilijke levensomstandigheden en de beperkte rechten van de Israëlische Arabieren. Zij focussen zich eerder op de humor en de grappige herhalingen die Elia Suleiman in zijn film stopt. In combinatie met een sterke visuele kracht en een intelligente montage wordt The Time That Remains op die manier makkelijk een louter onderhoudende film met op de achtergrond een bizar politiek conflict dat alle sporen van zijn acute karakter kwijt is. Want zeg nu zelf: hoe dringend is een conflict dat al meer dan zestig jaar aansleept? Je kan het ze nauwelijks kwalijk nemen, maar het is een gedeelde verantwoordelijkheid, want The Time That Remains is in de handen van Elia Suleiman vaak niet meer dan een aaneenrijging van kleine anekdotes die nauwelijks wat te maken hebben met een conflict dat af en toe de brand in de wereldpolitiek steekt. Desondanks blijft Suleimans film een mooie prent, ook al klinkt z’n boodschap misschien niet altijd even overtuigend.

 

Voor zijn film deed Elia Suleiman een beroep op een cast van joodse en Arabische acteurs en actrices die in mindere of meerdere mate ervaring heeft met het medium film en/of televisie. Voor zover er sprake is van indringend acteerwerk - in een film die voor meer dan de helft zonder dialogen passeert – zijn de performances goed tot acceptabel. Saleh Bakri – die rol van Elia’s vader voor zijn rekening neemt - is wellicht het enige personage dat er echt toe doet een waarmee de kijker zich kan identificeren. De rest van de figuren wordt te zeer op de achtergrond gehouden om de kijker werkelijk te emotioneren.

 

De beeldkwaliteit van The Time That Remains is overwegend goed. Het kleurenpalet is hevig wegens heel veel zonneschijn in de meeste fragmenten. Later wordt de sfeer drukkender en zijn de opnamen vaak ‘s nachts gemaakt of in donkere vertrekken. De beeldscherpte is meestal goed, behalve in de handheldcameraopnamen, maar dat is een gewild effect. Het zwartniveau is in orde en ongerechtigheden zijn er niet te vermelden. De geluidsband in 5.1 heeft weinig om handen en beperkt zich in hoge mate tot de muziekscore van overwegend Arabische muziek. Een stereotrack was voldoende geweest.

 

In het Interview met de Regisseur (29 min.) maken we vooral kennis met de filosofische kant van Elia Suleiman, want over de film komen we bitter weinig meer te weten.

 

The Time That Remains van regisseur Elia Suleiman is het derde deel van een autobiografische trilogie waarin de maker op zoek gaat naar z’n Palestijnse roots in zijn geboorteland Israël. Dit sluitstuk is vooral een mooie en bij momenten grappige film. Inhoudelijk is The Time That Remains evenwel een stuk minder overtuigend dan Divine Intervention (2002) waarin de boodschap voorrang kreeg op de vorm