In 1995 kreeg Willeke van Ammelrooy het Gouden Calf op het Nederlands Film Festival voor haar hoofdrol in Antonia, een hele eer, maar uiteraard niets in vergelijking met de Oscar voor beste buitenlandse film waarmee haar prestatie in 1996 in Los Angeles werd bekroond. Toegegeven, de concurrentie was dat jaar niet zo heel erg sterk, maar dat lag uiteraard niet aan Van Ammelrooy of aan regisseur Marleen Gorris en uiteindelijk is Antonia een indrukwekkend portret van een sterke vrouw over een periode van een halve eeuw.
 

 

Antonia (Willeke van Ammelrooy) keert met haar dochter Danielle (Els Dottermans) terug naar haar geboortedorp na een lange afwezigheid. Ze komt haar oude moeder Allegonde (Dora van der Groen) begraven, maar die blijkt nog niet dood, of nog niet helemaal, want ze verwijt Antonia haar late retour net voor ze haar laatste adem uitblaast. In het dorp is Antonia het gespreksonderwerp op ieders lippen, want was ze destijds niet de natte droom van iedere jongen? Maar dat interesseert Antonia niet meer, te veel herrie al die mannen in huis, en dus lacht ze maar wat mee, draait even met haar ogen, maar houdt ze allemaal op een afstand, ook boer Bas (Jan Decleir), de nieuwkomer in het dorp wiens vrouw een tijdje terug overleden is. Hij maakt z’n opwachting voor een gesprek onder vier ogen en gebruikt vooral z’n kinderen om Antonia te overtuigen: mijn vijf zoons hebben een moeder nodig, zegt hij en slaat gemaakt bedeesd z’n ogen neer. Maar ik heb jouw zoons niet nodig, is Antonia’s vrijmoedige reactie, en nog: je mag altijd passeren voor een klusje in huis en dan zal ik je ontvangen op een ruim ontbijt en koffie. boer Bas kijkt verward, maar is tegelijk ad rem: die dingen heb ik thuis ook allemaal, zegt hij. Later zal ze hem zeggen: m’n hand kan je niet hebben, de rest wel. En dus bouwen ze een houten chaletje op een veilige afstand tussen beide woonhuizen. Eén keer per week lijkt me prima, zegt zij. Voor mij mag het vaker, antwoordt hij.
 

 

De jaren gaan voorbij, dochter Danielle verhuist naar de grote stad voor een schildersopleiding en komt na een tijdje thuis vertellen dat ze een kind wil, maar liefst geen man. Antonia lijkt heel even verrast, maar Kromme Vinger (Mil Seghers), een voormalige aanbidder en filosoof, ziet er geen graten in en dus gaan moeder en dochter op zoek naar een spermadonor die ze voor de rest niet op de hoogte brengen. Het resultaat is baby Thérèse, een leergierig en slim meisje dat zal uitgroeien tot een vrouw met grote intellectuele capaciteiten en een muzikale gave. Zij zal wel trouwen, uitgerekend met de jongste van boer Bas. Hun dochtertje noemen ze Sarah, de vierde telg uit een geslacht van sterke vrouwen, geëmancipeerd en vrijgevochten, waardoor ze opvallen in een maatschappij die nog lang volgens de oude regels en voorschriften evolueert.
 

 

Antonia is nog het best te vergelijken met Heimat (1984-2004), maar regisseur Marleen Gorris (Mrs Dalloway, 1997) moet het wel stellen met een luttele 105 minuten. Desondanks is haar familiekroniek rijk en veelzijdig en in het buitenland zou een dergelijke regisseur beslist de kans krijgen om haar thema’s ruimer en dieper uit te werken. Maar Gorris maakt er het beste van en benut elke frame en elke scène om het verhaal over vier generaties vrouwen voor de kijker te ontvouwen. Emotie, vriendschap, liefde, naijver, ontgoocheling en humor, het zit er allemaal in, gedoseerd en netjes uitgewerkt met Willeke van Ammelrooy (De Lift, 1983) als degene die de eindjes aaneenknoopt. Haar personage is sterk, zelfbewust en vrijgevochten en in zulke rol voelt de actrice zich als een vis in het water. We zien ze als een mooie vrouw van dertig, galant gekleed naar de stijl van de tijd en als hardwerkende boerin en toegewijde huisvrouw en moeder; als vijftiger in het gezelschap van boer Bas, een prachtige vrouw die geniet van het leven, maar die daarvoor haar onafhankelijkheid en zelfstandigheid niet opoffert. Ze houdt van mannen, maar veel meer van de vrouwen uit haar eigen vlees en bloed. Ze maakt ruimte voor buitenstaanders, vrouwen én mannen die ze onttrekt aan misbruik en spot en die ze een plaats geeft in haar omgeving. In de loop der jaren staan er ’s zomers steeds meer stoelen aan de tafel in haar tuin, niet alleen omdat de familie uitbreidt, maar omdat eenieder blijvend welkom is die haar en haar omgeving een goed hart toedraagt. En dan besluit Antonia dat het goed geweest is en dat de tijd rijp is om het tijdelijke voor het eeuwige te verwisselen. Ze is oud geworden, tachtig ondertussen, met grijze, ongekamde en onverzorgde haren en de hoge jukbeenderen en het brede voorhoofd worden ontsierd door rimpels en ouderdomsvlekken. De tijd heeft z’n deel geëist. Willeke van Ammelrooy speelt het met gemak en een naturel die respect afdwingt en dat hebben ze in 1996 in Hollywood naar waarde geschat.
 

 

In de belangrijkste bijrol zien we Els Dottermans (Oud België, 2010) als dochter Danielle, wellicht onze beste levende Vlaamse actrice en de perfecte opvolgster van monstertalenten als Jenny Tanghe en Dora van der Groen. Die laatste mag de rol van Antonia’s stervende moeder voor haar rekening nemen. Het gaat om een kleine prestatie, gespreid over niet meer dan een handvol scènes, maar zoals we dat van Dora van der Groen (De Vlaschaard, 1983) gewoon zijn, gaat het om een perfecte inleving en bovendien is haar personage nog grappig ook. Jan Decleir (De Kavijaks, 2006) mag de rol van boer Bas voor z’n rekening nemen en hij doet dat met de ingehouden charme en de beredeneerde kalmte die bij een rijke herenboer passen.Andere Vlamingen in de cast zijn o.a. Veerle Van Overloop (Recht Op Recht, 2000-2002), Filip Peeters (De Hel Van Tanger, 2006), Michael Pas (Daens, 1992), Adriaan Van den Hoof (Aspe, 2010-2011), Jenne Decleir (Witse, 2008), Jakob Beks (Katarakt, 2007-2008), Michel Van Dousselaere (Zot van A, 2010) en Johan Heldenbergh (De Helaasheid Der Dingen, 2009), maar dat hoeft niet te verbazen wat de film is grotendeels in Vlaanderen gedraaid, waardoor de Oscar ook een beetje een Vlaamse bekroning is.
 

 

De beeldkwaliteit is overwegend goed. De kleuren zijn soms niet helemaal correct, maar het valt nauwelijks op. Qua detaillering en zwartniveau is deze film in orde en er is nauwelijks sprake van storende ongerechtigheden. Met het geluid is het minder goed gesteld, met name het dialoogspoor is vaak onduidelijk en min of meer onverstaanbaar en dat heeft voor een keer niets te maken met het Noord-Nederlands, maar met een slechte geluidsbalans tussen dialogen en muziek. Jammer genoeg bevat de dvd geen Nederlandse ondertitels, zelfs geen Engelse, want we zijn altijd bereid om ons daarmee te behelpen (bij pure Vlaamse films vaak een laatste reddingsboei voor buitenstaanders om het Kempisch, Gents of Antwerps dialect te begrijpen).

 

De Originele Bioscooptrailer.

 

Willeke van Ammelrooy is Antonia, daar kan niemand naast kijken en dat is ook de reden waarom deze film uiteindelijk de Oscar voor beste buitenlandse film kreeg in 1995, want in het Nederlandse taalgebied is niemand in staat om een dergelijke rol op die manier tot een goed einde te brengen. Van Ammelrooy is alomtegenwoordig in Antonia, ze draagt de film en voorziet die van z’n sexy, warme en innemende sfeer. Antonia heeft niets van z’n aantrekkelijkheid verloren. Het blijft een sterke familiekroniek over vier generaties sterke vrouwen.