In 22 Mei, opvolger van regisseur Koen Mortiers Ex Drummer (2007), maken we kennis met de gescheiden veertiger Sam (Sam Louwyck) in een sober flatje in een buitenwijk. Voor de kost is hij veiligheidsagent in een Brussels winkelcentrum, maar het wordt gauw duidelijk dat het baantje hem nog nauwelijks interesseert. Voor de deur van het winkelcentrum staat hij op de uitkijk om zwervers uit de buurt te houden en eventuele gure types weg te sturen, maar de jongen in de zwarte capuchon en rugzak heeft hij niet gezien. Die blaast zich even later aan de roltrappen op met een ravage tot gevolg. Sam vliegt een eind vooruit op het trottoir en blijft versuft liggen terwijl het gekerm achter hem de kijker een voorproefje biedt van wat hij zal vinden: gewonde mensen, lijken en veel puin, een nieuwe ontploffing, een vuurbal en nog meer geschreeuw als opnieuw mensen onder de vallende brokstukken terechtkomen. Hij strompelt het donkere gat van het winkelcentrum in op zoek naar overlevenden, maar raakt in paniek, draait zich om en slaat op de vlucht door verlaten straten, langs grauw graffiti, afgebladderde industriegebouwen en nog meer troosteloze straten met groezelige gevels en roestige balkonnetjes tot hij struikelt, op de grond valt en het bewustzijn verliest.

 

Als ie z’n ogen na een tijdje opendoet staat er een jonge vrouw aan z’n voeten, midden op straat. Ze vraagt hem waarom hij haar baby niet heeft kunnen redden, waarmee het verhaal zich verplaatst van de realiteit naar de verwarde geest van Sam voor een lange rit door zijn onderbewustzijn, naar het domein tussen werkelijkheid en droom, waar de onbeantwoorde en misschien zelfs onbeantwoordbare vraag als een spokerige echo door zijn brein begint te galmen en hem confronteert met schuldgevoelens en pijn, want is hij verantwoordelijk voor wat is gebeurd? Heeft hij niet goed uitgekeken? Heeft hij z’n taak verwaarloosd? Is hij schuldig zonder hoop op vergeving? Naar gelang de film vordert komen steeds meer slachtoffers uit het winkelcentrum hem op z’n aansprakelijkheid wijzen, hem ter verantwoording roepen of gewoon verwijten maken. Ze vertellen hem hun eigen verhaal, waarom ze precies op dat moment in het winkelcentrum waren: de koerier die net een ruzie met z’n vriendinnetje achter de rug had en een pakje kwam afleveren bij een klant, de bebaarde veertiger die al een tijdje een verkoopster uit een kledingszaak stalkt en zich bij gelegenheid in één van haar paskamertjes afrukt, de fotograaf die met zijn als beer verklede compagnon in de speelgoedwinkel kindjes komt fotograferen à 200 euro per dag, de rechercheur die uitgestuurd is om de rukker bij de kraag te vatten, de toevallige huisvrouw met haar kinderwagen…

 

22 Mei van regisseur Koen Mortier is een film die voor een stuk schatplichtig is aan Jim Jarmusches Dead Man (1995), waarin hoofdpersonage William Blake (Johnny depp) door de indiaan Nobody wordt aangesproken als hij weer bij bewustzijn komt na een onfortuinlijke vluchtpoging, en qua stijl aan Gust Van Sants Elephant (2003), waarin het lot van een aantal jongeren in een universiteitsbibliotheek via herhaling en verandering van standpunt uit de doeken wordt gedaan nadat ze door een zelfmoordschutter neergeknald zijn. Maar dat neemt niet weg dat Mortiers scenario stevig in elkaar zit en uiteindelijk genoeg afstand houdt tot die beide andere films om op eigen vleugels te vliegen. Als 22 Mei dan toch het verschil maakt, dan ligt dat op het vlak van de beeldcompositie, de cameravoering en de unieke sfeer die Mortier door dit groezelige sprookje weeft en waardoor hij precies het gewenste effect bereikt. Het is alleen jammer dat er geen ruimte is gelaten voor humor, waardoor 22 Mei finaal loodzwaar op de maag blijft liggen, terwijl er nogal wat personages in de film op duiken die makkelijk voor dat doel inzetbaar zijn. Maar die keuze heeft Mortier dus niet gemaakt.

 

Doch het grootste bezwaar tegen 22 Mei betreft z’n pretentieuze realisatie. De dromerige en surrealistische fragmenten zonder dialogen of commentaar – vooral in het begin van de film – die zich in het hoofd van Sam afspelen, ze zorgen niet voor een beter begrip, noch voor inleving en ze isoleren de toeschouwer van een eventuele betrokkenheid. Als Mortier daar in de tweede helft van de film vanaf stapt en kiest voor een klassiekere aanpak is hij wellicht al driekwart van z’n kijkers kwijt, want 22 Mei is vooral voer voor diehardarthouseliefhebbers, hoe jammer we het ook vinden om dat te schrijven. Dat doet niets af van de indrukwekkende regie en de al even verrassende visualisering, maar 22 Mei is te veel kunst en als zodanig ook bedoeld door de maker, waarmee hij beslist grote prijzen kan winnen op internationale festivals, doch waarvoor slechts een zeer beperkt publiek interesse heeft. Het is jammer, want Gus Van Sant bewees met Elephant dat het wél mogelijk is om de kroniek van een terroristische aanslag vanuit een interessant perspectief te beschrijven, alleen voelde hij zich niet geroepen om daarvoor in het hoofd van een van z’n personages te kruipen.

 

Sam Louwyck (Anyway the Wind Blows uit 2003, Rundskop uit 2011) is subliem als de getormenteerde hoofdfiguur die maar heel moeizaam overeind krabbelt en beseft dat hij inderdaad tekortgeschoten is. De rest van de cast is goed op dreef, maar de overacting van sommige personages is weinig efficiënt en werkt vaak op de zenuwen. Het gebruik van Oost- en West-Vlaamsde accenten verplicht menig kijker beslist om de ondertitels aan te klikken en dat verzuurt eveneens voor een deel het kijkplezier. Is er in dit land niemand nog in staat om Standaardnederlands in z’n film te gebruiken? Of vinden Vlaams regisseurs hun eigen dialect zoveel intelligenter en/of internationaler qua uitstraling?

 

22 Mei is een zeer donkere film, dat is een perfecte keuze in de scènes na de ontploffing van de bom, want dan ziet de toeschouwer net zoveel als hoofdpersonage Sam zelf, nl. zo goed als niets en moeten beiden zich oriënteren op het geluid van de gewonden tussen het puin. Het kleurenpalet is schraal en vaak louter zwart-wit met nogal wat arty farty in de droomscènes (uitwaaierende beelden, mist, troebel beeld, etc.). Het geluid is alleen tijdens de ontploffing en de herhalingen daarvan interessant. Het kan niet echt bekoren. Voor wie weinig of geen Oost- en West-Vlaams dialect verstaat zijn er gelukkig ondertitels. Moest bij wet verplicht worden voor alle films in steenkolen-Nederlands.

 

Geen

 

22 Mei is indrukwekkend voor wat betreft de technische realisatie (opname, montage, trucage), maar richt zich zeer duidelijk op het kleine groepje filmliefhebbers dat zweert bij arthousefilms en z’n neus ophaalt voor commercieel werk. Het zij zo. Technisch is deze dvd helemaal in orde, maar de bonussectie is leeg.