FILM 
Duitsland, 1957. In Frankfurt is procureur-generaal Fritz Bauer belast met de zoektocht naar nazimisdadigers. Het is zijn grote droom om voormalig SS-Oversturmbannführer Adolf Eichmann, tijdens het Derde Rijk verantwoordelijk voor het transport van miljoenen joden naar de concentratie- en vernietigingskampen, te arresteren. Eichmann werd na de oorlog door de Amerikanen aangehouden, wist te vluchten en hield zich tot 1950 schuil op de Lüneburger Heide waar hij als bosarbeider de kost verdiende. Op 1 juni 1950 reikte het Rode Kruis in Genua hem een staatlozenpas op naam van Ricardo Klement uit waarmee hij naar Argentinië vluchtte.

Eichmanns schuilnaam en verblijfplaats kent Fritz Bauer in 1957 niet. Hij heeft een vermoeden want er zijn aanwijzingen dat Eichmann de redacteur is achter het nazipropagandablaadje Der Weg dat in Buenos Aires verschijnt, en als jood hij heeft goede redenen om Eichmann voor een rechtbank in Duitsland te brengen, want hij heeft zelf tussen 1933 en 1936 in een concentratiekamp gezeten en nadien is hij met z’n vrouw en kinderen naar Denemarken uitgeweken. Maar voor Bauer is het vooral belangrijk dat het Duitse volk met z’n verleden wordt geconfronteerd en daarvoor is een proces tegen één van de kopstukken van het naziregime uitermate geschikt.
 

Fritz Bauers zoektocht naar de nazimisdadiger schiet evenwel niet echt op, want van het politieke milieu in Bonn krijgt hij nauwelijks medewerking. Het establishment wil het verleden laten rusten en kanselier Adenauer zet vooral in op de verzoening met Israël, de economische wederopbouw en een intensieve samenwerking met het Vrije Westen. Maar Bauer krijgt ook tegenwerking van voormalige nazi’s die na de zgn. Entnazifizierung carrière hebben gemaakt in de ambtenarij en die er alles aan doen om hun voormalige medestanders te beschermen. Hij beseft dat – mocht hij succes boeken in het zoektocht naar Eichmann – diens kompanen er wellicht voor zullen zorgen dat hij opnieuw onderduikt. Hij ziet maar één uitweg: de Mossad. Zijn medewerker, procureur Karl Angermann, probeert hem op andere gedachten te brengen want samenwerken met de Israëlische geheime dienst staat gelijk aan landverraad. Bauer heeft evenwel geen alternatief en hij bezorgt de Mossad een verse tip over de verblijfplaats van Eichmann. De uitkomst is evenwel ontgoochelend: Israëlische spionnen hebben hem in Argentinië niet kunnen lokaliseren. Men is bereid om het onderzoek voort te zetten als Fritz Bauer een betrouwbare tweede informatiebron kan vinden…
 

In Duitsland is Fritz Bauer een held. Hij zorgde er niet alleen voor dat Adolf Eichmann voor de rechtbank werd gebracht (zij het niet in Duitsland maar in Israël na een spectaculaire ontvoeringoperatie van de Mossad in Argentinië), hij was ook de man zonder wiens inspanningen de zgn. Auschwitzprocessen (1963-1981) nooit zouden zijn gevoerd. Over Fritz Bauer zijn in de voorbije halve eeuw dan ook ontelbare biografische publicaties en boeken geschreven en regisseur Lars Kraume maakt voor zijn film gebruik van recente bevindingen in verband met zijn homoseksualiteit (hij werd er in de late jarendertig in Denemarken van verdacht om te gaan met mannelijke prostitués) en in mindere mate zijn vrijlating uit een concentratiekamp in 1936. Voor die verhaallijnen maakt de regisseur gebruik van het verzonnen personage Karl Angermann, door wiens ogen we in Fritz Bauers privéleven mogen kijken. De jonge procureur wordt weldra vader, maar hij bekent aan z’n chef dat hij een jonge vrouw in een cabaret heeft leren kennen die eigenlijk een jongeman is. Hij doet dat onder meer omdat hij meent dat Fritz Bauer zijn geheim zal bewaren én omdat hij z’n chef ervan verdenkt gelijksoortige interesses te hebben. Bauer houdt zich grotendeels op de vlakte, maar hij waarschuwt Angermann voorzichtig te zijn en beveelt hem aan om het contact met de jonge vrouw te verbreken. Anno 1957 was seks tussen mannen nog strafbaar in Duitsland.
 

Maar we leren Fritz Bauer vooral kennen als een man die ondanks tegenwerking van uit z’n eigen milieu en doodsbedreigingen door burgers met nazisympathieën, z’n doel nooit uit het oog verliest. Hij wil dat Duitsland weer een normaal land wordt, waar de democratie wordt gerespecteerd en misdadigers hun verdiende loon krijgen. Niet gemakkelijk in een land waar de handlangers van het verdreven regime in alle geledingen van het politieke, juridische en maatschappelijke leven opnieuw zijn doorgedrongen. Burghart Klaussner (Diplomatie, 2014; Das Weisse Band, 2009) is de geknipte acteur voor de rol van het hoofdpersonage en op z’n eentje maakt hij van Der Staat Gegen Fritz Bauer een geheide psychologische thriller waarin één man vecht voor gerechtigheid en voor de definitieve afrekening met het onverwerkte verleden van zijn vaderland. Zijn tegenspeler Ronald Zehrfeld kruipt in de huid van de jonge Karl Angermann, die qua karakter eerder introvert en voorzichtig is en die Bauer bezweert om illegale acties te vermijden. Hij staat voor de jonge generatie die het nazileed niet aan den lijve heeft ondervonden en misschien eerder geneigd is om vooruit te kijken en het verleden te laten rusten, maar Bauer schopt hem een geweten en maakt hem duidelijk dat niemand aan de kant kan blijven staan. Angermann zal trouwens zelf ondervinden dat Duitsland z’n oude huid niet helemaal heeft afgeschut en dat de dienaren van het voormalige regime niet terugdeinzen voor chantage om hun gedachtegoed en medestanders te beschermen.