FILM
Een titel die vaak de lijstjes van de beste films uit 2021 haalt (zelfs die van Barack Obama) is het Bosnische oorlogsdrama Quo Vadis, Aïda? van Jasmila Žbanić. Een oorlogsfilm zonder helden, alleen maar verliezers en met die ene grote vraag die je met bijna alle oorlogen kan linken "waar heeft het allemaal voor gediend?".




De Bosnische Burgeroorlog, die drie jaar duurde na het uiteenvallen van Joegoslavië, had meer dan 100.000 doden tot gevolg. Een oorlog die nu nog amper ter sprake komt en één waarvan weinig mensen zich nog iets herinneren, maar voor de streek zelf zal het een eeuwig trauma blijven. Een van de gebieden is Srebrenica waar op 1 dag tijd onder leiding van Ratko Mladić 8000 Bosniakken vermoord werden en dat terwijl de UN-soldaten er machteloos stonden op te kijken. "Ik ben slechts een pianospeler" mompelt Kolonel Thom Karremans (vertolkt door onze eigen Johan Heldenbergh) nadat de Bosnische burgemeester hem smeekt om iets te doen aan de dreigende Servische invasie. Karremans weet dat het onheil er zit aan te komen, maar hij kan niets doen zolang zijn hogere bazen de stellingen van de Serviërs niet bombarderen. De man heeft amper manschappen, zelfs geen benzine en hij beseft dat hij weerloos is, en dus geen bescherming kan bieden aan een bevolking voor wie een genocide om de hoek loert.




Het is één van de vele collectieve trauma's waarmee Bosnië geconfronteerd werd, en waarin we zien dat je in een politieke oorlog niemand kan vertrouwen, zelfs niet de buur die ooit dagelijks vriendelijk naar je lachte. Regisseuse Jasmila Žbanić, die met Grbavica al eerder een oorlogsdrama maakte en daar in 2006 de Gouden Beer in Berlijn mee won, koos niet voor een film die geschiedkundig juist was. Hier en daar werden er wat personages bijgesleept om er een naadloos filmscenario van te maken, maar de achtergrond is allemaal waargebeurd. Aïda slaat op de hoofdrolspeelster die innemend vertolkt wordt door Jasna Đuričić. Zij is een vertaalster die ingehuurd om de duizenden burgers te begeleiden die in het VN-kamp verblijven nadat de Serviërs hun met tanks uit hun huizen hebben verjaagd. In het echte leven heeft Aïda nooit bestaan, maar veel van haar personage is gebaseerd op dat van de vertaler Hasan Nuhanovic, die een boek schreef over zijn ervaringen.




Wat Quo Vadis, Aïda? zo siert is dat je als kijker maar bitter weinig moet weten van de historische achtergrond om het te begrijpen. Jasmila Žbanićs film zweeft tussen een docu-sfeer en een spannende oorlogsthriller waarvan de universele taal van de oorlogsellende voor zich spreekt. Je ziet geen spatje bloed, maar toch is Quo Vadis, Aïda? één van de meest huiveringwekkende titels van de afgelopen jaren, en toont je een verhaal waarvan je niet kan geloven dat dit 20 jaar geleden harde realiteit was. Naast de tragiek van de bevolking is ook de onkunde van de VN opmerkelijk. Men was aanwezig, maar daarmee was ook alles gezegd, en dit wordt perfect weergegeven door Johan Heldenbergh als officier die duidelijk beseft dat hij zijn opgelegde missie nooit tot een goed eind zal kunnen brengen. De luitenant-kolonel smeekt zijn oversten om de gevechtsvliegtuigen die klaar staan eindelijk te gaan gebruiken, maar hij krijgt de mannen niet eens aan de lijn, laat staan dat ze iets doen. Een film die rauw en verbluffend is en alle heldhaftige trekjes schrapt. Een film waar je na afloop alleen maar van hoopt dat je het zelf nooit zal moeten meemaken en beter is dan alle saaie geschiedenislessen tesamen.

BEELD EN GELUID
Deze bejubelde arthousehit is bij ons uitgebracht via Cinéart en is alleen maar uitgebracht op dvd. We zullen het nog maar eens schrijven, dat je daarmee niet het fysiek media kopende publiek zal blijven paaien, hoe mooi verzorgd deze release ook is. De kleuren zijn realistisch hard en ook de Dolby Digital 5.1-band is zeer explosief. Minpuntje is wel dat de Nederlandse dialogen niet ondertiteld zijn (de blauwhelmen kwamen uit Nederland) en door de vele achtergrondeffecten zoals bombardementen of wegscheurende voertuigen hoor je niks van wat men vertelt.




EXTRA'S
Als extra krijg je een making of van zo'n 25 minuten die werd gemaakt voor de Bosnische televisie. Naast een blik achter de schermen krijg je een hele hoop interviews van de crew (waaronder Johan Heldenbergh in zeer slecht Engels) die de belangrijkheid onderstrepen dat dit verhaal verteld wordt.

CONCLUSIE
Quo Vadis, Aïda? is een oorlogsdrama dat je moet hebben gezien, zelf al weet je geen sikkepit over de Bosnische burgeroorlog die in het begin van de jaren '90 meer dan 100.000 slachtoffers kostte.