DVDInfo.be - Besprekingen

:: BESPREKINGEN ::

DVDInfo.be >> Bespreking >> JOURNEY OF LIFE

JOURNEY OF LIFE

Bespreking door: William - Geplaatst op: 2009-08-19

DOCUMENTAIRES

In vijf aflevering van elk ruim zestig minuten, vertellen de makers van Journey Of Life het scheppingsverhaal zoals Darwin het beslist zelf graag had willen te boek stellen mocht hij daartoe de middelen hebben gehad. Aan de hand van wetenschappelijke vaststellingen en observaties, gefundeerde veronderstellingen en herkenbare vergelijkingen met fenomenen uit onze eigen tijd, wordt een nauwkeurig en omstandig portret opgehangen van het ontstaan van het leven op aarde zo’n 3,5 miljoen jaar geleden, eerst in de oceanen waar de omstandigheden op dat moment het gunstigst waren, 500 miljoen jaar later op het land en nog eens 100 miljoen jaar later in de lucht. Als gevolg van verwoestende meteorietinslagen werd het leven op onze planeet een aantal keer bijna compleet van de kaart geveegd, maar het herstelde zich telkenmale en uit de soorten die overleefden ontstonden nieuwe variëteiten met nieuwe en betere mogelijkheden. Top of the bill zijn de zoogdieren, een wijdvertakte boom van soorten en variëteiten, met helemaal bovenaan de mens, in kosmische termen nauwelijks een paar seconden geleden ontstaan en al meteen op de rand van de ondergang wegens de opwarming van het milieu. Maar dat is een ander verhaal…

1. Seas Of Life

Alle leven op aarde komt uit de oceaan. Dus geen wijze man met een grijze baard op een wolk, opererend in een zesdaagse werkweek en met een ongebreidelde scheppingsdrang, maar een massa moleculen in en gigantisch zoutwaterpoel die op een keer elkaar ontmoeten om de basis van het DNA te leggen, de bouwsteen van alle leven op aarde. Ze namen er hun tijd voor, want er waren uiteraard geen regels en geen voorbeelden om na te volgen, maar zo’n 3,4 miljard jaar geleden (de aarde bestond toen al ruim 1,2 miljard jaar) kwam er leven in de brouwerij: eerst de cellen, dan de mossen en een paar miljoen jaar later de kwallen, wezens met spiermassa en weefsel, voor 95 procent bestaande uit water, zonder hoofd, zonder ledematen, zonder hersenen, één van de primitiefste organismen ooit, maar ondertussen ouder dan welk ander levend wezen en met een DNA dat voor meer dan 50 procent met het onze overeenkomt. Angstaanjagend maar waar: wij horen hier thuis, wij zijn er een deel van, wij zijn uit net dezelfde bouwstenen samengesteld als alle andere levende wezens op deze planeet.

Het beeldmateriaal is bij momenten verrassend, om niet te zeggen verbluffend en via korte special effects wordt de ontwikkeling van een soort schematisch voorgesteld. De makers mikken op de scharniermomenten, ogenblikken die belangwekkend zijn voor de evolutie. Eéntje daarvan is het ontstaan van het uitwendig en later het inwendig skelet en bijna tegelijk het ontwikkelen van primitieve ogen en een klein brein, allemaal geïllustreerd met boeiende opnamen uit de grote wereldzeeën. Het verhaal is verassend en logisch en de voorbeelden behoren tot de beste die de onderwaterfotografie tot nog toe heeft opgeleverd.

2. Land Grab

Maar het succes van het leven in de oceanen had ook nadelen: het werd er te druk en dus zochten sommige soorten een nieuwe habitat op het land, eerst langs de oevers van oceanen, zeeën en meren en dan gaandeweg langs rivierbeddingen en moerassen. Kieuwen moesten evolueren tot longen en vinnen tot poten, want de gewichtloosheid in het water maakte plaats voor de zwaartekracht die alle levende wezens tegen de grond drukt. Maar niets is zo creatief en vooral inventief als de natuur en dus werden er bruikbare oplossingen gevonden, vooral via selectie, waarbij de efficiëntste ontwikkelingen overbleven en voor een nieuwe waaier van mogelijkheden zorgden. Ambifiën en hagedisachtigen gingen een vluchtbare periode tegemoet voor zover ze de band met water konden bewaren. Andere soorten vonden een passende oplossing en konden zich van het water verwijderen en lagen aan de basis van het dinosaurustijdperk. Na de verwoestende meteorietinslag in de Golf van Mexico veranderde het klimaat drastisch en was de tijd van de grote reptielen voorbij. Hun plaats werd ingenomen door een soort die zich helemaal aan het leven op het land had aangepast en die zich over grote afstanden kon bewegen omdat ze haar jongen levend ter wereld bracht: de zoogdieren. Sommige van die nieuwe creaties keerden evenwel terug naar zee om te foerageren. Zij zijn de voorouders van de walvissen en de dolfijnen.

De makers tonen prachtige special effects over dinosauriërs en unieke opnamen van blauwe walvissen voor de kust van Californië, de strijd om te overleven van uitkomende schildpadjes en de trek van vlinders van Canada naar Mexico, een reis van duizenden kilometers naar hun natuurlijke habitat in de wouden van Midden-Amerika.

3. Airborne

Hoe sommige soorten er toe kwamen om water en land te ruilen voor het luchtruim , dat heeft de wetenschap tot nog toe niet helemaal kunnen ontsluieren. Maar er zijn aanduidingen: in tropische gebieden leven er mugachtige insecten die hun vleugels als zeilen gebruiken om sneller over het water te glijden en vliegende vissen gebruiken hun vinnen om zich over afstanden van honderd meter en meer over het water te bewegen en zo hun belagers af te schudden. Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die kunnen vliegen. Hun vleugels ontwikkelden zich uit de vliesachtige structuur tussen de vingers en in warme streken zijn er kleine ratachtige zoogdieren die tussen voor- en achterpoten een extra uitrolbare huidplooi hebben ontwikkeld waardoor ze van de ene boom naar de andere kunnen zweven. Allemaal voorbeelden die erop wijzen dat de drang om het luchtruim te veroveren ingebed zit in de evolutie van de soorten. Het meest spectaculair zijn de special effects van de vliegende dinosaurus, de pterosuariër, waarvan de grootste een vleugelwijdte had van 12 meter. U ziet hem naast de deltaflyer van presentator Steve Leonard hoog boven de Grand Canyon!

4. Living Together

De relatie tussen soorten drijft de evolutie en is bepalend voor de diversiteit en pracht van het leven van vandaag. Soms ging het om concurrentie, andere keren om samenwerking, maar in alle gevallen is er sprake van een zekere symbiose die tot nieuwe soorten en variëteiten heeft geleid Het voorbeeld van nijlpaarden die voortdurend vergezeld zijn door kleine vogeltjes die hun huid schoonhouden is algemeen bekend. Hetzelfde fenomeen bestaat bij olifanten, giraffen en andere grote zoogdiersoorten, want ook zij hebben lichaamsdelen waar ze zelf niet bij kunnen voor onderhoudswerkzaamheden. In het plantenrijk is de symbiose nog merkwaardiger: bloemen hebben bijen en andere insecten nodig om hun stuifmeel naar andere bloemen te brengen en er zijn orchideeënsoorten die speciale valkuilen ontwikkeld hebben om insecten langs een welbepaald traject te loodsen voor de verspreiding van hun stuifmeel. Er zijn planten die fel geplaagd worden door vlinderrupsen. Om te voorkomen dat wijfjesvlinders eieren op hun bladeren afzetten hebben ze een verkleuring ontwikkeld die lijkt op die van de eitjes waardoor de vlinders een andere plant kiezen, want teveel eitjes op één blad leidt tot schaarste voor de uitkomende vraatzuchtige rupsjes. Soms is overleven een kwestie van samenwerken, in de savanne bijv. waar de kuddes hun veel machtigere en vaak snellere belagers samen te lijf gaan. Het zijn sociale netwerken die hun efficiency bewijzen in de strijd om te overleven. Opnieuw levert Journey Of Life spectaculaire voorbeelden om het verhaal te illustreren.

5.. Human Life

Vijf miljoen jaar geleden splitste wat we nu de mens noemen zich af van de chimpansees. Ze zijn onze naaste verwanten en hebben 99 procent van het genetisch materiaal met ons gemeen. Dat is meer dan de muis (90 procent) en de zeekwal (50 procent), maar het bewijst wel dat de menselijke soort niet het product is van een bovennatuurlijk ingrijpen maar van een logisch evolutieproces. Toch is dat 1 procent verschil tussen mens en chimpansee voldoende om over twee soorten te spreken die een totaal verschillende ontwikkeling doorgemaakt hebben. Een gemiddelde chimpansee is net zo intelligent als een mensenkind van 2,5 jaar oud, zij het dat alleen het mensenkind al kan spreken, wat de aap nooit zal leren omdat zijn lichaam daartoe niet voldoende geëvolueerd is. Maar er zijn nóg een aantal duidelijke en fundamentele verschillen die het succes van de mens beïnvloed hebben: de mens loopt op twee benen waardoor hij z’n handen vrij heeft voor andere activiteiten. Bovendien is z’n duim veel beter ontwikkeld dan bij de chimpansee en kan hij zeer precieze handelingen uitvoeren wat bij apen onmogelijk is. Hoe vaak een chimpansee ook getoond wordt hoe je schoenveters knoopt, zelf slaagt hij daar nooit in omdat z’n duim minder beweeglijk is. Jonge chimpansees doen er zes jaar over om te leren hoe ze noten kunnen kraken met een steen. Bij mensenkinderen is dat een kwestie van een paar minuten. Hier is taal het grote verschilpunt: via woorden is het veel makkelijker om informatie door te geven en fouten te corrigeren. Dat hangt niet alleen samen met een evolutie achteraan in onze mond en keel, maar ook met onze grote herseninhoud. Ooit waren de hersenen van mensen en chimpansees even groot. Toen de mens de bomen verliet en in de vlakte ging leven, werd hij geconfronteerd met vleesetende belagers waarvoor een oplossing moest worden gezocht. Naar mate de groepen groter werden moesten er structuren bedacht worden om het samenleven te organiseren. De mensen behoorde dus meer na te denken en bijgevolg ging z’n hersenmassa toenemen. Rechtop lopen, de handen vrij hebben, kunnen communiceren, intelligente oplossingen bedenken ter overleving van de soort en zich sociaal organiseren, het leidde tot een dierensoort die zich ondanks een vijandige natuur uitstekend kon handhaven en uitgroeide tot hét succesnummer van de evolutie op aarde. Sinds we kunnen schrijven, kunnen we de verworven kennis ook noteren en doorgeven en moet niet iedere generatie opnieuw beginnen en sinds de introductie van het internet kunnen mensen op elke plaats op aarde dezelfde informatie raadplegen. Kunst en cultuur, de pijlers van onze menselijke beschaving worden er alleen maar door versterkt en bijgevolg ook ons inzicht in de structuur van het menselijk lichaam. Ondertussen weten we ook stilaan hoe de bouwstenen functioneren en kunnen we binnen afzienbare tijd ingrijpen om ziekten en genetische afwijkingen te voorkomen.

BEELD EN GELUID

De kwaliteit van het beeldmateriaal is ongelofelijk goed. Dit is een HD-opname die bovendien op een uitstekende manier naar dvd in overgezet. Journey of Life is m.a.w. niet minder dan een streling voor het oog en een bijzonder aantrekkelijke serie voor jong en oud. De geluidstrack is van een gelijksoortige kwaliteit met een uitstekende Steve Leonard als gids. De soundtrack bevat prachtige ondersteunende muziek met af en toe een licht euforische ondertoon.

EXTRA'S

Als enige extra is er het Interview met de Producers (21 min.) waarin ondermeer verteld wordt hoe moeilijk het was om sommige diersoorten op het exacte moment te filmen. Zo waren de blauwe walvissen voor de kust van Californië niet te zien op het verwachte moment. Het duurde weken vooraleer het verlossende telefoontje kwam en Steve Leonard op een vliegtuig kon stappen om de opnamen te maken. Plots waren ze er met honderden tegelijk om de dag nadien spoorloos te verdwijnen. Het filmen van vliegende vissen was het gevolg van puur toeval en een snelle reactie van James Honeyborne die zelf een camcorder hanteerde om de moeilijke opnamen in te blikken. Voor het film van een geboorte van twee kikkertjes (via de mond van hun vader) waren acht draaidagen nodig, of liever: zeven wachtdagen met drie camera’s die het diertje continu dag en nacht in het oog hielden. Pas op de achtste dag opende hij z’n mond en spuwde de kleintjes uit.

CONCLUSIE

Journey Of Life, een vijfdelige natuurreeks in opdracht van de BBC, is een spectaculair verhaal over de ontwikkeling van het leven op aarde, geïllustreerd met al even spectaculair beeldmateriaal. Steve Leonard is onze gids en die maakt er een boeiende reis van die u beslist meer dan eens wil bekijken, want wat getoond wordt is wondermooi en vertelt ons tegelijk wat we op het spel zetten indien we niet ingrijpen: de vernieling van een uniek proces in het heelal, het proces van het leven.