Deze dvd bevat twee documentaires: eentje over de groei van Parijs tot wereldstad en een andere over de aanleg van de Parijse ringweg, de zgn. Périférique, die de oude stad omsluit en die in de tweede helft van de vorige eeuw tot stand kwam om de Franse hoofdstad te behoeden voor een verkeersinfarct. Beide films zijn voorzien van Frans, Engels en Duits commentaar, maar zijn jammer genoeg niet Nederlands ondertiteld. U kan wél Engelse ondertiteling inschakelen, wat voor de meeste geïnteresseerden wellicht niet zo’n probleem is, maar zowel Art Editions al het Duitse Arthaus behoren dringend hun releasepolitiek in onze contreien te evalueren. Uiteindelijk gaat het om een taalgebied van meer dan 25 miljoen Nederlandssprekenden en een markt met groeicapaciteiten op voorwaarde dat hun films en documentaires aangepaste ondertitels krijgen.

 

 

Tot in het begin van de 19^de eeuw zag Parijs eruit als een middeleeuwse stad met smalle en drukke straten die de ontplooiing van handel en nijverheid belemmerden. Napoleon III besloot de stad toegankelijker te maken en de verkeerstromen meer ruimte te bieden. Hij gaf architect Georges-Eugène Haussmann (1809-1891) de opdracht om de hoofdstad te moderniseren en te verfraaien. Haussmann was geen onbekende in Frankrijk. Sinds 1830 was hij sous-préfet van Nérac, in 1849 werd hij préfet van het departement Var en in 1853 van het departement Seine. Op z’n 48^ste werd hij verkozen tot senator en vijf jaar later kreeg hij het Grootkruis van het Légion d’Honneur uitgereikt voor bewezen diensten. Haussmann ging meteen aan de slag: hij liet het Bois de Boulogne aanleggen, breidde het aantal kleinere parken uit en saneerde de Jardins de Luxembourg om brede straten aan te leggen. Waar het onmogelijk was om met kleine ingrepen de wegeninfrastructuur aan te passen, liet Haussmann volkswijken afbreken voor brede boulevards die het verkeer op een mum van tijd van het centrum naar de periferie konden brengen en omgekeerd. Langs de nieuwe toegangswegen liet hij grote flatgebouwen optrekken in classicistische stijl die tot in onze tijd bewaard zijn. Ze geven Parijs het karakteristieke strenge uitzicht, maar getuigen tegelijk van de grandeur die Haussmann nastreefde, want de eenvormige gevels werden versierd met smeedijzeren balkons en beeldhouwwerken.

 

In de zij- en achterliggende straten werd het middeleeuwse stratenplan bewaard en ook de wirwar van bouwstijlen bleef gespaard. Vandaar de paradox van een moderne stad die haar middeleeuwse karakter toch heeft bewaard. Langs de boulevards getuigt de indeling van de oude huizen van de tijdgeest: rijke appartementen met alle moderne voorzieningen, terwijl het personeel via aparte trappen, achter glazen of in de kelderverdieping de noodzakelijke handenarbeid verrichtte om het de heren en dames naar de zin te maken. In de meeste gebouwen sliep het leger van dienstmeisjes in kleine kamertjes op zolder zonder veel luxe of verwarming en via de binnenpleintjes sleepten ze al het nodige aan voor het werk in de keuken, de schoonmaak en het onderhoud. Even verderop ging het leven z’n gewone gangetje van altijd: drukke, stinkende volksbuurten waar kleine ateliers voor stof en geluidsoverlast zorgden en waar paardenkoetsen en voetgangers elkaar verdrongen in een zee van kleine winkeltjes en kraampjes.

 

 

Parijs werd de lichtstad, de plek waar de rijken der aarde regelmatig te gast waren en waar ze wilden gezien worden op de brede boulevards met hun statige huizenblokken en in de romantische parkjes met kleine en grote fonteinen. Maar de oogverblinding geldt alleen voor de gevels, want de rest van de sierlijke gebouwen is meestal uit veel goedkoper baksteen opgetrokken en wie Parijs een beetje kent die ziet ook in gedachten de grauwe zij- of de nog grauwere achterkanten met zwartgeblakerde schoorstenen die als zwarte vingers in de lucht steken en die veel beter passen bij de kleurloze huizenblokken in de achterafstraatjes. De pracht en praal van Haussmann zijn vooral schone schijn, een decor dat evenwel van doorslaggevend belang is voor het imago van Parijs tot in de huidige tijd. 

 

 

In de jaren dertig van de vorige eeuw drong een nieuwe aanpassing zich op: de groei van de Franse hoofdstad en het toenemen verkeer zorgden ervoor dat er geen doorkomen meer aan was. In 1937 werd besloten om een grote verkeersweg om de stad aan te leggen zodat het doorgaand verkeer het centrum van Parijs kon vermijden. Het duurde nog tot 1973 vooraleer het lintje werd geknipt. De ingreep was drastisch: volkswijken werden doormidden gesneden en huizen afgebroken, begraafplaatsen verdwenen onder viaducten van beton en parkeergarages die tussen de wirwar van op- en afritten waren aangelegd bleken niet het gewenste effect te hebben. Bovendien was er tegenkanting wegens de milieuvervuiling en de geluidoverlast en die werden opgevangen door het plaatsen van kilometerlange geluidwerende muren.

 

 

Ondertussen is de Périférique een essentieel en noodzakelijk onderdeel van het stedelijk patroon van Parijs. Dat de planners niet zo’n probleem hadden met de neveneffecten bewijst de bouw van goedkope huurflats op nauwelijks een paar meter van de intussen drukke autoweg met op de smalle trajectstukken minstens drie rijvakken in elke richting. De bewoners passen zich aan: de huur is redelijk, het geluid acceptabel indien men de ramen dichthoudt en het uitzicht soms adembenemend. Ergens is een parkeergarage omgebouwd tot winkelcentrum waardoor er nu wél veel auto’s op de parkeerplaats staan. Elders is midden tussen de herrie een luxehotel opgetrokken of wonen daklozen in kartonnen dozen tussen de betonnen steunberen van een viaduct. Wie beter af is heeft een droog onderkomen gevonden in een versleten caravan die tevens het oorverdovend gedreun dempt van de duizenden vrachtwagens die elk etmaal hoog boven zijn of haar hoofd passeren. Voor de gemiddelde Parisien is de Périférique een verre autoweg die hij zelden gebruikt en die voorkomt dat de stad dichtslibt tijdens de spits en in de zomervakantie wegens de toevloed van toeristen naar het zuiden.

 

Ook al staat vooral de architectuur centraal in Paris, Roman d’Une Ville, toch gaat het hier om een interessante documentaire als gevolg van de vele unieke locaties die de makers in beeld brengen en de soms wat cynische en sarcastische toon die de beelden begeleidt. De documentaire Le Périph verbaast vooral omdat 35 jaar geleden een dergelijk monsterproject met gigantische gevolgen voor het milieu schijnbaar moeiteloos kon worden gerealiseerd. Parijs is uiteraard Antwerpen niet en voor de Franse hoofdstad was de rondweg een kwestie van leven of dood, maar het verbaast dat er niet meer protest is geweest tegen het megalomane project en vooral dat er niet is gekozen voor milieuvriendelijkere alternatieven, want anno 1973 was het al voor iedereen duidelijk dat het hier om één van de drukste autowegen in Europa ging.

BEELD EN GELUID

EXTRA'S

CONCLUSIE