In 1298 zit Marco Polo in een gevangenis in Genua. Als ingezetene van Venetië voerde hij het bevel over een galei die door de Genuezen is geënterd. Hij overleeft de confrontatie, maar verliest z’n vrijheid. De dichter Rustichello, een ingezetene van de Republiek Pisa – ook in oorlog met Genua – is z’n celgenoot en hij noteert wat Marco Polo hem tijdens hun lange dagen en nachten samen vertelt over z’n jarenlange verblijf in China. Als de mannen van de kerk het reisverslag in handen krijgen, zijn ze onthutst en gekrenkt, want de Venetiaan heeft zich onder de heidenen gemengd, heeft kennisgenomen van hun godsdienstige gebruiken en vertelt over culturen, volkeren en gebruiken in landen waar volgens de Schrift alleen maar duisternis heerst. Z’n reisverhaal is dus gelogen of verzonnen en de publicatie ervan zou de christelijke wereld alleen maar in verwarring brengen. Het reisverhaal van Marco Polo is m.a.w. gevaarlijk voor het wereldbeeld van de 13de-eeuwse middeleeuwers en hij riskeert – net zoals Rustichello die van medeplichtigheid wordt beschuldigd - een veroordeling en mogelijk een zware straf. Terwijl in de Genuese gevangenis de ondervragingen wekenlang aanslepen, vertelt Rustichello wat hij eerder in voor de mannen van de Kerk onleesbare krabbels heeft opgetekend uit de mond van z’n medegevangene. Het verhaal van Marco Polo’s reizen naar de Oriënt en z’n verblijf van 17 jaar aan het hof van de Grote Khan in China heeft de regisseur in lange flashbacks gestopt, verspreid over 4 afleveringen en drie disks, samen goed voor meer dan 800 minuten kijkplezier.
 

  

 

Marco Polo werd geboren in 1254 in Venetië. Z’n moeder was niet gezond en stierf toen hij ongeveer tien jaar oud was, z’n vader leerde hij pas kennen op z’n 15de, want Niccolo Polo en z’n broer Matteo, allebeide koopman van beroep en uitstekende zeevaarders, waren al op z’n zesde vertrokken voor een lange reis naar het Verre Oosten op zoek naar edelstenen en specerijen. Vader en oom keerden terug als afgezanten van de Grote Khan van China. Ze hadden een persoonlijk verzoek van de Khan bij zich voor de paus en maakten meteen plannen voor een nieuwe reis, want hun fortuin had de Mongoolse leider in bewaring genomen als garantie voor het nakomen van hun belofte. Uiteraard wilde Marco Polo graag mee naar de Oriënt, maar z’n vader reageerde negatief. De jonge knaap had inderdaad geen ervaring en de reis was niet alleen lang en vermoeiend, maar ook gevaarlijk. Het traject liep door het land van de vijandige Saracenen (die waren de kruistochten nog niet vergeten) en in de buurt ven Perzië en Afghanistan woedde een schijnbaar eeuwige oorlog. Een onschuldige affaire met de dochter van een Venetiaanse courtisane (wij zouden zeggen: een prostituee) bracht de jonge Polo evenwel omtrent diezelfde tijd in moeilijkheden en om nog meer onheil te voorkomen leek het beter om hem een tijdje uit Venetië te verwijderen. Z’n vader stemde erin toe z’n zoon mee te nemen naar Akko in Palestina, alwaar hij een tijd kon verblijven bij een bevriende koopman om na een halfjaar terug te keren naar Venetië.

 

De bisschop van Akko die hun missie naar de Grote Khan goedgezind is verneemt dat hij tot paus is verkozen (Gregorius VIII) geeft het gezelschap geschenken mee voor de Khan en stuurt twee theologen mee (de Khan had om 100 bijbelspecialisten gevraagd, maar die waren niet voorhanden) om de Mongoolse leider kennis te laten maken met het christelijk geloof. Als de paus merkt dat Marco Polo graag de reis naar het oosten wil maken, praat hij op diens vader in. Voor de jonge Marco wordt de reis naar China het verhaal van z’n leven en hij kan niet vermoeden dat hij pas meer dan 20 jaar later naar z’n geboortestad Venetië terug zal keren.

 

In China maakt Marco Polo kennis met de keizer wiens rijk zich uitstrekt over Mongolië, Noord- en Midden-China en die niet veel eerder het zuiden van het immense continent heeft onderworpen. Maar in het zuiden heeft de Khan af te rekenen met rebellen die zijn macht betwisten en boeren die regelmatig in opstand komen tegen de hoge taksen en heffingen. Bovendien is z’n enige zoon Chinkin ziekelijk en de opvolging met andere woorden niet gegarandeerd én heeft z’n leger het onderspit moeten delven tijdens een poging om Japan te onderwerpen. Als christelijke nomadenstammen in het noorden contact zoeken met gelijkgestemden in Centraal-Azië in een poging het gezag van de Khan te ondermijnen, lijkt het trio Polo z’n enige redding, want de corruptie van de vazallen en de hardvochtigheid van de Mongoolse soldaten tegen de Chinese onderdanen ondergraven in toenemende mate de onaantastbaarheid van de Khan. Vader Polo en z’n broer Matteo worden militaire adviseurs van het Mongoolse leger en Marco Polo, die meer en meer in de gunst staat van de Khan, wordt naar het zuiden gestuurd als belastinginspecteur en bemiddelaar. Daar ziet de jonge Venetiaan met eigen ogen hoe de Chinese bevolking wordt uitgebuit en als vee behandeld door de keizerlijke vazallen die het meeste belastinggeld in eigen zak stoppen. 

 

Maar China is niet alleen kommer en kwel, want Marco Polo maakt er ook kennis met een samenleving die qua ontwikkeling veel verder geëvolueerd is dan de westerse. De Chinezen kunnen al boeken drukken (een techniek die in West-Europa pas 150 jaar later door Johannes Gutenberg op punt wordt gesteld), ze gebruiken het kompas voor de richtingbepaling van schepen op zee, ze gebruiken buskruit tijdens oorlogshandelingen en vuurwerk tijdens feestelijkheden, en wat de kennis van het heelal en de sterren betreft hebben ze een grote voorsprong op hun westerse vakgenoten. Marco Polo noemt het keizerlijk paleis in de Verboden Stad een hemelse plek zoals hij er nooit eentje in het westen heeft gezien en het feit dat hij behalve Venetië en een stukje van Italië nooit andere delen ven West-Europa heeft gezien (ook Rome niet), doet weinig ter zake, want ook vandaag is de Verboden Stad één van de indrukwekkendste bouwwerken op aarde.

Ondanks z’n leeftijd blijft Marco Polo ook vandaag nog een indrukwekkende tv-serie, mede door het feit dat regisseurGiuliano Montaldo er resoluut voor kiest om in z’n 8 uur durende vertelling heel veel plaats in te ruimen voor de typische karaktertrekken van de Chinese cultuur, het politieke systeem en de soms in westerse ogen van die tijd bizarre gewoonten en gebruiken. Soms zijn de fragmenten een tikkeltje te lang uitgesponnen en één keer zelfs compleet naast de kwestie (Polo die verliefd wordt op een plaatselijke schone), maar meestal zijn de keuzes van de regisseur interessant genoeg om de aandacht gaande te houden, waarbij hij er niet voor terugdeinst om bijv. de wijdverbreide corruptie van de ambtenarij en de uitbuiting van de Chinese onderdanen door de Mongoolse bezetter ferm in de verf te zetten. Het zijn zowaar de sterkste momenten uit deze groots opgezette serie.
 

  

 

Sterkhouder van de productie is beslist de grote verscheidenheid qua beeldmateriaal: havenbeelden van het laatmiddeleeuwse Venetië, confrontatiescènes met de Saracenen in Turkije, de tocht door het gure maar schilderachtige berglandschap van Afghanistan en de in drukwekkende uitgestrektheid van de Chinese Gobi-woestijn, de grootste zandvlakte op aarde waarvoor je volgens Marco Polo ruim een jaar nodig had met zware fysieke gevolgen als resultaat, en vervolgens de brede panorama’s van de Verboden Stad en de prachtige gedecoreerde interieurs, het adembenemende Chinese landschap met z’n kegelvormige bergen, brede dalen en machtige rivieren. Regisseur Giuliano Montaldo neemt z’n tijd om het allemaal mooi in beeld te brengen en hij kiest daarbij gelukkig vaker voor een zekere bondigheid dan voor uitdijende impressies die de voortgang ophouden. Uiteraard krijgt het verblijf van de Polo’s aan het hof van de Grote Khan de meeste aandacht, want het verhaal van hun terugkeer vele jaren later is slechter gedocumenteerd en verliep grotendeels via het water, want Niccolo Polo wist handig gebruik te maken van het kompas dat hij voor een handvol edelstenen van een Chinese zeevaarder had gekocht.

 

Een lange serie veronderstelt ook een grote cast en dat is in Marco Polo uiteraard het geval. Van de Polo’s staat vooral Marco in de kijker als nieuwsgierige nieuwkomer en later als favoriet van de Khan. Z’n oom Matteo is z’n vaste begeleider op z’n reizen naar Siberië en Zuid-China, maar z’n vader Niccolo verdwijnt na hun vertrek uit Akko (Palestina) zo goed als compleet uit beeld. Ken Marshall is een aantrekkelijke acteur die het personage Marco Polo voldoende inhoud weet te geven, zij het dat hij de gebeurtenissen in China vooral schijnt te ondergaan in plaats van werkelijk invloed te hebben op hun verloop. Denholm Elliott (Dr. Marcus Brody uit de Indiana Jones-franchise) mag in de huid van Marco Polo’s vader Nicollo kruipen, maar als een beetje een nukkige en tegendraadse figuur maakt hij niet meteen een sympathieke indruk. Tony Vogel (Raiders Of The Lost Ark, 1981) daarentegen krijgt als Marco’s oom Matteo wel een belangrijke rol in de tv-serie en maakt ook een goede indruk, want hij lijkt meer begaan met het lot van z’n neefje dan diens eigen vader die vooral probeert om veel geld te verdienen als handelsattaché. Een interessante figuur is ook Rustichello (David Warner), de dichter die in de gevangenis van Genua Marco Polo’s verhaal te boek stelt en die daardoor last krijgt met de kerkelijke instanties. Warner speelt de rol met veel overgave en z’n personage slaagt er dan wel niet in om de tegenstanders te overtuigen, maar twijfelen doen ze wel, en dat speelt in het voordeel van z’n celgenoot Marco Polo. U zag deze acteur eerder in The Omen (1976) en later in o.a. Titanic (1997) en in Ladies In Lavender (2004).
 

  

 

Drie belangrijke namen in de cast zijn die van de Amerikaanse acteurs Leonard Nimroy, Anne Bancroft en Burt Lancaster. Nimroy herkent u als Mr. Spock uit de originele Startrek-franchise (1966-1986), de Vulcan met de spitse oren, die hier de rol van Achmet, de Chinese keizerlijke schatbewaarder in Zuid-China, voor zijn rekening neemt. Het gaat om een sluwe en corrupte ambtenaar die de Chinese onderdanen van de Kublai Khan uitbuit, misbruikt en hun dochters als hoeren naar z’n riante paleis af laat voeren omdat hij meent dat hij de voormalige boerendochters een beter leven kan bieden waarvoor ze hem maar beter dankbaar kunnen zijn. Anne Bancroft speelt Marco Polo’s moeder en Burt Lancaster kruipt in de huid van paus Gregorius VIII in Akko, maar hun bijdrage is tekort om indruk te maken. Ze zijn vooral van de partij om de serie in Amerika aan de man te brengen.

 

F. Murray Abraham, de acteur wiens naam voor eeuwig verbonden is met die van de verbitterde componist Antonio Salieri uit Milos Formans Amadeus (1984), maar die eerder ook al te zien was in Brian De Palma’s Scarface (1983) en twee jaar later in Jean-Jacques Annauds The Name Of The Rose (1986) waarin hij de rol van grootinquisiteur Bernardo Gui voor z’n rekening nam, zorgt in Marco Polo voor de komische nood en lijkt nog helemaal niet op de veel serieuzere mannen die hij bijna meteen na Marco Polo zou spelen. Het gaat om een luchtige, grappige en niet bijzonder interessante rol die Abraham toch zichtbaar met plezier gestalte geeft. Een moeilijkere en voor de serie veelbetekenende rol is toevertrouwd aan de Chinese acteur Ruocheng Ying die in de huid kruipt van de Kublai Khan (de Mongoolse keizer of Grote Khan), een getormenteerde figuur wegens de corruptie in z’n land, het oproer van de Chinese boeren in het zuiden en de door zijn sterrenwichelaars voorspelde vroege dood van z’n enige zoon. Hij adopteert Marco Polo als het ware als zijn stiefzoon en later zal hij z’n veto uitspreken tegen het vertrek van de drie Polo’s naar Venetië. Ik heb jullie nodig, zegt hij, maar als hij een prinses naar Perzië stuurt om via een huwelijk het verbond met de nieuwe bondgenoot te bezegelen, zijn de Polo’s de enigen die haar veilig ter bestemming kunnen brengen. Hij moet ze laten gaan, na zeventien jaar. 23 jaar na z’n vertrek naar het oosten zet Marco Polo voor het eerst weer voet aan de grond in z’n geboortestad Venetië. Hij is niet meer de onschuldige knaap van toen. Hij is een wereldreiziger en een wereldburger geworden, maar z’n verhalen worden niet geloofd. Men noemt hem een fantast en een leugenaar en de dienaars van de kerk staan klaar om hem in naam van God en hun eigen bekrompen wereldbeeld te veroordelen.
 

  

Deze serie is ondertussen 30 jaar oud en dat ziet u beslist aan de beeldkwaliteit die overwegend goed is, maar zeker niet de scherpte en de netjes afgelijnde kleuren heeft van recente producties. De originele master is flink door de mangel gehaald zodat beschadigingen, vuiltjes en andere storende ongerechtigheden zo goed als allemaal zijn weggewerkt, maar soms is het beeld een beetje soft of onscherp en zijn de kleuren flets en zelfs afgewassen; andere keren lijkt het alsof er sprake is van een perfecte technische kwaliteit in de iets donkerdere scènes of in de fragmenten zonder veel beweging of actie. De ene aflevering is overigens beter dan de andere, maar dat heeft beslist ook te maken met wat er te zien is: een tocht door de bijna kleurloze Gobi-woestijn ziet er uiteraard beter uit dan ingewikkelde opnamen in en rondom het keizerlijke paleis of het boudoir van de keizerin. Voor de muziek in de serie is een beroep gedaan op de Italiaanse grootmeester Ennio Morricone en die kwijt zich uiteraard uitstekend van zijn taak. Voorts zit er ook heel veel volksmuziek in de film zelf door zangers en muzikanten in de dorpen waar Marco Polo passeert en uiteraard aan het hof van de keizer. De geluidstrack staat in stereo, maar veel grote effecten zitten er niet in deze serie, behalve een keer als een dorp op Marco Polo’s route door regeringstroepen wordt afgebrand en de jonge meisjes gekidnapt worden.

In Marco Polo & His Travels wordt u uitleg verschaft over de verre reizen van Marco Polo (tekst), vervolgens ziet u de Map van zijn reis naar China en de terugkeer naar Venetië, gevolgd door Biografieën van de belangrijkste acteurs, een aantal overbodige Fotogalerijen en nog wat onbelangrijke Andere Trailers.

 

Voor 2013 staat er een nieuwe tv-serie over Marco Polo in de steigers van de hand van John Fusco, de man die Hidalgo (2004), Young Guns (1988) en Young Guns II (1990) uit z’n pen liet vloeien, maar tot dan moet u het doen met deze uit 1982 stammende Marco Polo van regisseur Giuliano Montaldo. Het gaat om een niet onverdienstelijke avontuurlijke productie met een goede hoofdcast, een indrukwekkend production design en een meer dan aantrekkelijk scenario waardoor Marco Polo toch een beetje de allures heeft van een spannende pageturner. Technisch verraadt de productie uiteraard haar leeftijd, maar er is veel aan gedaan om de serie in acceptabele omstandigheden te presenteren, waarin de releasefirma zonder meer is geslaagd.
 

 

   

De eerlijkheid gebied ons om u te vertellen dat Marco Polo’s beschrijving van z’n wedervaren in China niet door alle specialisten ter zake als echt en naar waarheid wordt geaccepteerd. Er zijn critici die wijzen op het feit dat hij nergens de Chinese Muur vermeldt (de regisseur toont hem wel in de tv-serie) en dat hij ook nergens in z’n memoires aandacht besteedt aan het Chinese theeritueel. Zij menen dat hij niet verder is geraakt dan Perzië en dat hij de rest van z’n verhaal bijeengeharkt heeft uit verhalen van reizigers en handelaars die wél in China waren. Wat er ook van zij, z’n beschrijvingen van de verre koninkrijken en exotische keizerrijken zijn honderden jaren lang populair gebleven en zijn dat ook vandaag nog, want de rijkdom en het technisch vernuft van het Chinese keizerrijk uit Marco Polo’s tijd spreken nog altijd tot de verbeelding.