Turing legt zich bij de feiten neer, maar vanaf het begin werkt hij aan een eigen project. Hij is er nl. van overtuigd dat de Enigma-code niet kan worden gekraakt via het ontcijferen van de onderschepte codeberichten van de vijand. Hij heeft het apparaat – door Polen uit Berlijn ontvreemd – onderzocht en is tot de slotsom gekomen dat er honderden miljoenen varianten zijn. Bovendien wordt de code elke dag om precies middernacht veranderd en hij houdt het voor onmogelijk om ze in de loop van 24 uur te kraken. Wat we nodig hebben, beweert hij, is een machine die sneller is dan mensen, honderden of misschien zelfs duizenden keren sneller. Dat is niet naar de zin van Denniston want die zweert bij de door hem bedachte formule en dus schrijft Turing een brief aan eerste minister Winston Churchill om zijn plan te verdedigen. Tot Dennistons ontsteltenis krijgt hij van Churchill gelijk: Turing krijgt 100.000 pond ter beschikking om z’n machine te bouwen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan en op de medewerking van zijn teammaten hoeft hij niet te rekenen, want die zien hem als een spelbreker, een egoïst en een eigengereide betweter. Meteen eist hij dan ook dat twee teamleden worden verwijderd wegens onbekwaam én de aanwerving van twee nieuwe medewerkers. Daarvoor maakt hij een kruiswoordpuzzel die in de krant wordt afgedrukt met de mededeling dat wie hem oplost binnen een tijdsspanne van 6 minuten, zich mag aanmelden voor een selectieproef. Uiteindelijk houdt hij twee kandidaten over waarvan eentje een jonge een aantrekkelijke vrouw: Joan Clarke. In haar vindt Turing de compagnon die hij nodig heeft om z’n project vleugels te geven, maar zij zorgt er ook voor dat de sfeer in het team verbeterd en dat werpt vruchten af, want als Turings machine vele maanden later nog geen bruikbaar resultaat heeft opgeleverd, is het uitgerekend de rest van het team dat met ontslag dreigt indien hij van het project wordt gehaald.
Ondertussen beseft Alan dat z’n machine veel te traag is en dat er veel te veel data moet worden verwerkt. Een toevallige opmerking van een vrouwelijke medewerker van de afluisterdienst blijkt een gouden tip te zijn: niet alle informatie moet worden gescand, maar alleen het bericht waarin de vijand elke ochtend de Enigmacode voor die dag aan z’n legereenheden te velde meedeelt: het weerbericht van 6 uur...
Het Enigma-project van het Britse leger is 50 jaar lang top secret geweest. Pas in de laten jaren 90 werd de informatie vrijgegeven, want anno 1945 was men er niet van overtuigd dat WOII de laatste grootschalige aanvaring met Duitsland zou zijn. Dat klinkt vreemd in de oren, maar de Britten wisten toen niet wat wij nu wel weten en bovendien was er bijna meteen sprake van een mogelijk conflict met Rusland en dus was het handig en van strategisch belang om Turings machine geheim te houden.
Regisseur Morten Tyldum maakt van The Imitation Game een zgn. raamvertelling. Dat laat hem toe om flashbacks in te lassen over de schoolcarrière van Alan Turing, over zijn schijnbaar natuurlijke aanleg voor wiskunde en zijn interesse voor codes en bovennatuurlijke verschijnselen, maar ook het lange verhaal over het breken van de enigmacode wordt in flashbacks getoond. Tyldum kiest er nl. voor om z’n film te beginnen in 1951, op het moment dat een ijverige politie-detective Turing laat arresteren naar aanleiding van een banale inbraak in diens huis in Manchester. De inbreker blijkt een jonge homo te zijn en dus is het verband met de stuurse professor en vrijgezel gauw gelegd. Op dat moment was er in Engeland heel wat te doen over de zgn. Cambridge Five, vijf voormalige studenten van de gelijknamige universiteit die door de KGB waren gerekruteerd als dubbelspionnen. Guy Burgess (o.a. werkzaam voor de Britse spionagedienst) en Donald McLean (Brits diplomaat) bleken allebei homo te zijn. Turing werd uiteindelijk niet verdacht van spionage, maar wel veroordeeld voor onfatsoenlijk gedrag (1952): twee jaar gevangenis of een hormoonbehandeling (chemische castratie). Hij koos voor dat laatste en pleegde in 1954 zelfmoord.
The Imitation Game is niet de eerste film over het breken van de Duitse code, in 2001 kwam regisseur Michael Apted (Gorillas In The Mist, 1988; Ray Donovan, 2014) al op de proppen met Enigma, met o.a. Kate Winslet in de hoofdrol, maar in die film is er geen sprake van Alan Turing, en het vrouwelijk hoofdpersonage komt ook nauwelijks overeen met de rol die Joan Clarck in The Imitation Game wordt toegekend. We mogen er dus vanuit gaan dat Morten Tyldum zich wat dat betreft veel meer aan de historische feiten houdt, maar dan nog zou het scenario van Graham Moore naar de roman van Andrew Hodges (Alan Turner: The Engima) nooit zijn uitgegroeid tot een indrukwekkende film zonder de uitstekende acteerprestatie van Benedict Cumberbatch, want die haalt in The Imitation Game werkelijk alles uit de kast om de meer dan lichtjes autistische Alan Turing gestalte te geven. Misschien vond u hem al geniaal als Sherlock Holmes in Sherlock (2010-2015) of perfect gecast voor de rol van plantage-eigenaar Ford in 12 Years A Slave (2013) en lekker stijf en houterig als Christopher in Parade’s End (2012), maar als Alan Turing in The Imitation Game toont hij pas echt waartoe hij allemaal en tegelijk in staat is. Het is dan ook jammer dat hij de Oscar aan Eddie Redmayne (The Theory Of Everyting) moest laten, want een dergelijke kans krijgt hij wellicht niet meer zo gauw. Wat niet betekent dat Redmayne de Oscar niet verdient, want ook hij leverde een prima vertolking als kosmoloog en wiskundige Stephen Hawking.
Keira Knightley neemt de rol van wiskundige Joan Clarke voor haar rekening en zij is wel degelijk meer dan het mooie gezichtje in deze film, want als het strookt met de realiteit, is Clarke diegene die de teamleden met elkaar verzoent, waardoor het dreigende ontslag van Alan Turing wordt afgewend, een essentiële evolutie in de ontrafeling van de Enigmacode. Knightley is een natuurtalent dat zich net zoals Meryl Streep makkelijk inleeft in de meest diverse rollen. Dat ze zo veel meer is dan het piratenliefje uit Pirates Of The Carribean (2003-2007) bewees ze in kostuumdrama’s zoals Pride And Prejudice (2005) en The Duchess (2008) en in niet zo voor de hand liggende arthousefilms zoals Atonement (2007) en A Dangerous Method (2011). Tussen de stijve wiskundigen en de sikkeneurige militairen en diplomaten is ze een aantrekkelijke verschijning en bovendien blijkt Joan Clarke ook nog heel intelligent te zijn, tot grote verrassing van de mannen uit die tijd, maar als een flinke knipoog naar jonge ambitieuze vrouwen van vandaag. Voorts ziet u een uitstekende Matthew Goode (Downton Abbey, 2014-2015; Dancing On The Edge, 2013) in de ondersteunde rol van Turings collega Hugh Alexander (de schaakkampioen), een verrassende Allen Leech – de chauffeur en latere schoonzoon van graaf Robert Crawley uit Downton Abbey (2010-2015) - als wiskundige John Cairncross, een bijzonder sterke Rory Kinnear (Lennon Naked, 2010; Black Mirror, 2011-2013) als de wel heel nieuwsgierige en vooral achterdochtige detective Robert Nock en Tom Goodman-HiIl (Miss Austen Regrets, 2008; Mr. Selfridge, 2013-2016) als de wat wereldvreemde sergeant Staehl.
Over wetgeving omtrent homoseksualiteit: de Sexual Offences Act, waardoor homoseksueel gedrag gedeeltelijk werd gepenaliseerd, werd pas in 1967 in Engeland aangenomen. Voor die tijd was homoseksualiteit een misdaad en dus strafbaar. Als gevolg van de nieuwe wet was homoseksueel contact niet meer strafbaar vanaf de leeftijd van 21 jaar, op voorwaarde dat er sprake was van twee personen in een privéruimte. Dat was een discriminerende beperking ten opzicht van heteroseksuele contacten (vanaf 16 jaar), maar het betekende ook dat homoseks in een hotelkamer strafbaar bleef en zelfs in een privéwoning indien er zich in een andere kamer een derde persoon bevond. In 2000 verwierp het Europees Hof voor de rechten van de Mens de beperkingen en werd de wet aangepast. In de VS werd homoseksualiteit over het hele grondgebied gelegaliseerd in 2003 (sinds 1962 in sommige staten). In België is homoseksualiteit legaal sinds 1795 (Frans tijd), in Nederland sinds 1811 (Frans tijd). Het homohuwelijk werd in België bij wet geregeld in 2003, in Nederland in 2001 (eerste land in Europa).
