De introverte en een beetje wereldvreemde Adrian Jacobs is componist en muzikant, maar in tegenstelling tot z’n jongere broer Josh heeft hij nauwelijks succes, want z’n extreem alternatieve en atonale muziekcomposities worden niet begrepen door het publiek. Meer dan een handvol diehards krijgt de handen niet op elkaar voor z’n combinatie van dissonante stemmen, wanklinkend pianogehamer, schreeuwerige saxofoon, bandeloos slagwerk, schril klinkende emmer en naïef kinderfluitje. De kritiek noemt z’n composities weinig constructief, vervelend, lijdend aan bloedarmoede en prozaïsch onvermogen en bovenal emotioneel bankroet. Z’n broer Josh raadt hem aan om meer op de smaak van het publiek in te spelen, want dat doet hij zelf ook en z’n schilderijen met pastelkleurige kosmische wolken en links of rechts een donkere stip als een vrouwenborst met tepel gaan van de hand voor 10.000 dollar het stuk. Het concept is berekend en uitgeprobeerd en m’n doeken worden door meer mensen gezien dan die in het MOMA, zegt hij naïef lachend. Maar Adrian wil muziek maken die hem overleeft. Dat hij ondertussen de kost moet verdienen met bekende klassieke deuntjes in een dinerrestaurant, dat accepteert hij als consequentie van zijn overtuiging: hoeveel fans moet ik hebben, sneert hij, een miljoen, tien miljoen? En sinds wanneer is de markt de maat voor cultuur? Als ik over drie jaar geen succes heb pleeg ik zelfmoord, voegt hij er gedecideerd aan toe.
 

 

Maar niet praat in negatieve zin over Adrians muziek. Uitgerekend Madeleine Gray, Joshs sexy en trendy galeriehoudster met wie hij maar al te graag in de koffer zou duiken – wat overigens maar niet wil lukken – vindt de composities van Adrian fenomenaal. Je werkt voor het foute publiek, zegt ze, waarom treed je niet een keertje op in mijn galerie? Josh kijkt verbaast want hij begrijpt het niet helemaal en Adrian weet zich geen houding te geven en zegt dus toe. Een paar dagen later is hij te gast in Madeleines galerie waar hij kennis maakt met het alternatieve werk van haar lievelingskunstenaar Ray Barko: een tegen de muur gespijkerde opgezette poes, een dood schaap bij een kinderfiets, een luster met twee dode bevers, een opgezet hert, een aap die aan de borstel van een stofzuiger ruikt. Hij is uniek, zegt Madelein opgetogen, en precies wat jouw muziek nodig heeft! Adrian op zijn beurt vindt Barko eerder een faker, maar de 15.000 dollar die de galeriehoudster losweekt voor een compositieopdracht van haar saaie en gefortuneerde klant Porter Candy - rijk geworden met iets in computers - die z’n risico wil spreiden over de beurs, vastgoed en kunst, doet hem aarzelen. Adrian gaat uiteindelijk in op het voorstel van de excentrieke miljonair die op zijn beurt op een goed blaadje wil komen bij Madeleine en Ray Barko, want hij wil beslist iets van de kunstenaar in huis halen, ook al begrijpt hij er niets van en maken Barko’s werken hem eerder onrustig, wat hij als een goede eigenschap van grote kunst betitelt.
 

 

So far, so good, zij het dat Josh Jacobs de ambitie heeft om een groot en internationaal bekend kunstenaar te worden en dus aanstuurt op een expositie in Madeleines galerie. Maar de jonge zakenvrouw denkt er niet aan om commercieel werk in haar galerie te tonen. Een galerie heeft een voor- en een achterkamer, drukt ze Josh op het hart, en je moet beide nooit vermengen, waarmee ze hem duidelijk maakt dat zijn doeken erg geschikt zijn voor ziekenhuiszalen, advocatenkantoren en artsenpraktijken en dat hij tevreden moet zijn met het vele geld dat ervoor wordt betaald, maar dat groot kunstenaarschap geen doel is maar een gave. Josh laat het idee evenwel niet varen en ondertussen krijgt Madeleine Gray van Ray Barko de mededeling dat hij haar galerie ontgroeit is een naar een andere zakelijke vertegenwoordiger uitkijkt. Haar nieuwste troetelkind, de autistische en minimalistische kunstenaar Monroe, vindt bovendien geen genade in de ogen van Josh én Adrian en die laatste weigert om de opdrachtcompositie van Porter Candy in haar galerie uit te voeren. Maar hij scheurt papier op dezelfde manier zoals jij!, is Madeleines verdediging. En Adrian: ik verscheur geen papier, ik verfrommel het en als ik dat doe is dat kunst, van Monroe is dat vooral dom! Waarmee de impasse compleet is en Madeleine schijnbaar gas terug zal moeten nemen en haar idealen over kunst opbergen.
 

 

(Untitled) is een film waarin de discussie over kunst en commercie centraal staat en de tegenstellingen tussen kunstenaarschap en financieel gewin op een effectieve, ironische en zelfs satirische manier zichtbaar worden gemaakt. Kunst- en muziekliefhebbers komen helemaal aan hun trekken, want niet alleen wordt de discussie gedragen door spitse oneliners die het cliché overstijgen, de makers slagen er ook in om visueel voor spektakel te zorgen en via herhaling het beoogde effect te versterken. Josh en Adrian Jacobs zijn de voor de hand liggende hoofdpersonages van (Untitled) en hun meningsverschil over wat kunst is en hoe je als kunstenaar je integriteit bewaart in een wereld die alles in geld en succes uitdrukt, is essentieel voor de discussie die hier wordt gevoerd, doch het is de blonde en goeduitziende galeriehoudster Madeleine Gray die vanaf het begin de touwtjes in handen neemt en die zich niet laat onder druk zetten door de persoonlijke belangen van de artiesten die ze vertegenwoordigt. Madeleine overstijgt het cliché van de galeriehouder als zakkenvuller, zij doet het puur voor de kunst. Geld is nooit belangrijk geweest, zegt ze tegen haar medewerker op het moment dat de toekomst van haar galerie aan een zijden draadje hangt, en dat ze dat ook echt meent blijkt uit het fragment dat volgt: een jonge succesrijke zakenvrouw met een modieus en flashy brilletje huilend op haar knieën tussen schilderijen die ze nooit of te nimmer in haar galerie had willen tonen. Want ze heeft ze niet alleen een neus voor grote kunst, ze ziet ook de onderlinge verbanden zoals bijv. tussen de experimentele muziek van Adrian en de minimalistische kunst van Monroe en het choqueert haar dat de componist niet in staat is om z’n eigen opvattingen te herkennen in het werk van anderen. L’art pour L’art, daar is het Madeleine om te doen en het getuigt van een innerlijke schoonheid dat ze er alles aan doet om zich niet te laten corrumperen. Maar om te overleven heeft ze inmiddels wel Joshs doeken opgehangen…
 

 

Marley Shelton (Madeleine Gray) was in de voorbije 20 jaar in meer dan 50 producties te zien, maar bij ons is ze eerder onbekend. In het archief van Dvd Info zitten precies twee recensies waarin haar naam wordt genoemd, nl. Planet Terror (2007) en Warriors of Virtue (1997), en onze recensenten vonden het zelfs niet nodig om bijv. haar eerder klein rolletje in W. (2008) te vermelden. Moeilijke films zijn schijnbaar niet haar ding en het is dan ook verrassend dat de actrice is aangezocht voor de rol van galeriehoudster in (Untitled). Doch de eerlijkheid gebied ons te schrijven dat ze een uitstekende en veelzijdige prestatie levert, want de charme en de vastberadenheid van Madeleine Gray weet ze met een zeldzame precisie tot uitdrukking te brengen. Wellicht is haar optreden in (Untitled) één van de belangrijkste artistieke prestaties uit haar carrière en het is jammer dat ze zich ondertussen opnieuw moet lenen voor kleine rolletjes in producties zoals Scream 4 (2011) en Electra Luxx (2010). Adam Goldberg (Déjà-vu, 2007 en Chelsea on the Rocks, 2008) kruipt in de huid van de introverte en wereldvreemde muzikant Adrian Jacobs en levert een zeer geloofwaardige prestatie waarin alle frustraties van een getormenteerd artiest perfect tot uitdrukking worden gebracht. Zijn directe tegenspeler Eion Bailey (Band of Brothers, 2001) is de eerder ondankbare rol van Josh Jacobs in de schoot geworpen, een mafkikker en commerciehoer die nimmer in de gratie van de toeschouwer komt, maar Bailey brengt het drama van de ambitieuze doch qua artisticiteit beperkte schilder uitstekend in kaart. Interessante rollen zijn er ook voor Ptolemy Slocum (Monroe) die de autistische kunstenaar op een unieke wijze gestalte geeft, en voor ex-voetballer Vinnie Jones (X-Men Trilogy, 2000-2006 en Mean Machine, 2001) als Ray Barko.
 

 

Maar de kracht van (Untitled) schuilt voor een belangrijk deel in de kanonnade van oneliners en spitse dialogen over het verschil tussen kunst en kitsch en tussen muziek en lawaai, gecombineerd met verrassend beeldmateriaal over moderne beeldhouwkunst en experimentele muziek. Componist David Lang levert overigens een opmerkelijke prestatie met een leuke dissonante soundtrack die prachtige klinkt en die het experimentele karakter van Adrian Jacobs’ muziek doortrekt in de rest van de film, zoals bijv. in het fragment waarin Madeleine en Adam een bezoek brengen aan het atelier van Monroe en diens monoloog onderstreept wordt met minimalistisch pianogetokkel, waarbij de stiltes even belangrijk zijn als de muziek zelf. Bovendien is (Untitled) soms onbedoeld grappig, hoewel we aan de intelligentie van de maker beter niet twijfelen en het effect dus beslist bestudeerd en uitgeprobeerd is vooraleer het een plaatsje kreeg in de film. Maar het werkt, en bij en tweede en derde kijkbeurt vallen de stukjes van de puzzel nog beter op hun plaats en openbaren de ingenieuze structuur van het scenario en de keuzes van regisseur Jonathan Parker zich als een uitzonderlijke prestatie.

 

De beeldkwaliteit van (Untitled) is bijzonder goed, met een interessant kleurenpalet waarin wit en blauw de boventoon voeren. Het beeld is egaal en scherp met heel veel ruimte voor details, maar de transfer wordt ontsierd door twee korte digitale storingen (17’25” en 50’05”) waarvoor we een punt af moeten trekken.

De geluidtrack is minimalistisch maar past perfect bij het beeldmateriaal en trekt ook in de fragmenten zonder Adrians tussenkomst de aandacht.
 

Een aantal Andere Trailers.

 

(Untitled) van regisseur Jonathan Parker is een film voor kunst- en muziekliefhebbers, want het thema focust op de tegenstelling tussen cultuur en commercie en tussen grote en kleine kunst. Maar dat betekent niet dat (Untitled) een saaie film voor intellectuelen zou zijn, want de maker benadert de problematiek met een groot gevoel voor humor en ironie. In combinatie met een interessante en sterke cast en een puntgaaf scenario waarin de rake oneliners tegen een hoog tempo worden afgevuurd, leidt dat tot een spannende, bij momenten hilarische en uiterst vermakelijke film met een romantisch gouden randje.