FILM
Meer dan een eeuw nadat Baron Frankenstein zijn notoire experimenten uitvoerde en uit dood weefsel een levend monster creëerde, krijgt zijn kleinzoon Frederick, een eminent hersenchirurg, het testament van de Baron in handen. Hij trekt naar het kasteel van zijn voorouders in Transylvanië, waar hij vastbesloten is de kwalijke naam van de Frankensteins te zuiveren. Doch – zoals dat zo vaak gaat – de geschiedenis herhaalt zich. Frederick ontdekt immers de geheime dagboeken van zijn grootvader en raakt ervan overtuigd dat ook hij een lijk kan reanimeren. Met behulp van de goed gekke, gebochelde Igor en zijn wulpse assistente Inga slaagt Frederick er inderdaad in een dode mens weer tot leven te wekken. Het enige probleem is dat Igor niet de hersenen van een genie aanleverde voor het monster, maar van een zekere 'Ab Normaal'.

Young Frankenstein is in de eerste plaats bedoeld als een parodie op de verfilmingen van Mary Shelley’s beroemde uitvinder en monster. Maar de prent overstijgt ruimschoot die bescheiden ambitie. Regisseur Mel Brooks laat naast de parodie immers ook een nostalgische blik toe op de roemruchte Universal horrorfilms uit de jaren dertig. Dat is in de eerste plaats te zien aan de gedurfde keuze voor een zwart-wit fotografie. Maar ook het production design ontleent hevig elementen aan de Frankensteinfilms die voor eeuwig met cineast James Whale en acteur Boris Karloff geassocieerd zullen worden. Het is dan ook geen toeval dat Young Frankenstein werd uitgebracht in 1974, misschien wel het beste filmjaar van de voorbije vijf decennia. Want alle steentjes vallen precies op zijn plaats om een entertainende, grappige, gevoelige en visueel innemende prent te produceren.

In de eerste plaats is er het verrassende, oscargenomineerde scenario van ster Gene Wilder en de regisseur. Dit is niet het stereotiepe banale grappenfestijn dat veel van Brooks' andere werken kenmerkt, maar een verbazingwekkend literair script, met een goed onderbouwde structuur, personages waar we gemakkelijk emotioneel in kunnen investeren en een sterke verhalende stuwkracht. De obligatoire 'dommigheden' en seksuele innuendo's die in het scenario verweven zitten, bieden overigens een interessant tegengewicht voor de meer volwassen hommage-elementen. En de beste aanprijzing voor het werk dat Wilder en Brooks leverden, is uiteraard dat de hilarische momenten nog niet op de vingers van een dozijn handen te tellen zijn, van aangenaam dwaze 'Werewolf? – There wolf!', over de continu van schouder wisselende bochel van Igor, tot een scène waarin het Monster zich een ware Fred Astaire toont.

Een ander onmiskenbaar pluspunt zijn de vertolkingen van de eclectische acteurscast. Allen kiezen voor een over-the-top vertolking, die vreemd genoeg de kleinere details van hun personage niet uitvlakt, maar juist beter uit de verf laat komen. Gene Wilder geeft bijvoorbeeld perfect weer hoe de last van de naam Frankenstein op zijn personage drukt, en het moment waarop hij eindelijk voor zichzelf erkent een officiële nazaat te zijn van de waanzinnige uitvinder uit de 19de eeuw, groeit uit tot een prachtig, emotioneel moment. Marty Feldman steelt als Igor (spreek uit: Eye-gor!) dan weer iedere scène waarin hij optreedt. De komiek met de grote ogen heeft nooit veel kritische erkenning gekregen, ook al omdat zijn keuze van rollen schaars en van wisselende kwaliteit was, maar in Young Frankenstein spreidt hij een feilloze komische timing tentoon, die je meer dan eens over de grond zal doen rollen van het lachen. De derde hoofdrol, die van het Monster, wordt met veel aplomb vertolkt door Peter Boyle. Van alle acteurs speelt hij zijn personage (nochtans op papier het meest groteske) het eerlijkst en meest levensecht. Zijn ogen, diep verscholen in de diepe kassen van het Monster, verlenen de prent dan ook zijn ziel.

Maar het is in de uitgebreide nevencast dat de film écht uitblinkt. Stuk voor stuk zetten de acteurs in bijrollen immers personages neer die je nooit van je leven vergeet. Zo is Terri Garr het perfecte, voluptueuze, sexy, domme, Zweedse blondje, terwijl een neurotische Madeline Kahn voortdurend schippert tussen verdrongen promiscuïteit en verregaande Victoriaanse preutsheid. Opvallend bevreemdend is dan weer Kenneth Mars’ interpretatie van een plaatselijke Transylvaanse politieagent. Met een scharnierende kunstarm, een Nazi-achtig uniform en een haast onverstaanbaar accent is dit karakter zo grotesk dat je bijna zou vergeten dat de rol niet eens zo ver ligt van een soortgelijk personage uit Son Of Frankenstein (1939). Maar boven alle anderen uit steekt zonder discussie Gene Hackman, bijna onherkenbaar als de blinde kluizenaar die het Monster bevriendt. Hackman is zo gerespecteerd als dramatisch acteur dat het een schok is hem te zien opdraven in een aan slapstick grenzende komische rol, maar de wijze waarop hij de kluizenaar gestalte geeft, grenst aan het geniale en behoort tot de absolute hoogtepunten uit de rijkgevulde carrière van de tweevoudige oscarwinnaar.

Ten slotte dient ook het detail dat aan de visuele presentatie werd besteed bejubeld te worden. Zo filmisch oogt Young Frankenstein immers, dat je bijna zou vergeten dat dit een 'simpele' komedie is. Waar andere comedyregisseurs zich doorgaans beperken tot vlak uitgelichte boordkartonnen sets en variaties op dezelfde close-up, heeft Mel Brooks geen schrik om de originele look van de Frankensteinprenten te reproduceren, inclusief de occasionele iris-in en iris-out. Gekoppeld aan de sterke zwart-wit fotografie, het sublieme schaduwspel en de levendige camerabewegingen, zorgt dat voor een visueel festijn temidden alle komische waanzin. Ook de make-up is trouwens van de hoogst mogelijke kwaliteit, vooral in een scène waarin de bliksem het hoofd van het Monster van binnenuit verlicht. Fijn is eveneens dat Mel Brooks ervoor koos waar mogelijk de originele sets en attributen te gebruiken uit de James Whale prenten van de jaren dertig. Dat geeft de film meteen een nostalgische adrenalinestoot.

De prent mag dan al een kwartiertje te lang aanslepen, niet elke grap gaat er even gemakkelijk in en het einde is een beetje een gehaaste anticlimax, toch is Young Frankenstein een van de betere komedies uit de jaren zeventig. De inventiviteit op visueel vlak, de veelal rake, diverse humor en de vermakelijke acteerprestaties zijn ampel bewijs van de verdienste van de film, die enkele jaren geleden dan ook werd opgenomen in het National Film Registry, zowat de hoogste eer die een prent in de Verenigde Staten te beurt kan vallen. En voor wie, net als ik, niet genoeg kan krijgen van Mel Brooks' meest geslaagde film is er nog meer goed nieuws. Aangespoord door het gigantische Broadwaysucces van The Producers, wacht ook Young Frankenstein volgend jaar een musicalversie. Mijn kaartjes zijn reeds besteld...

BEELD EN GELUID
Printbeschadigingen zijn zo goed als afwezig op de transfer van Young Frankenstein, maar grain is dat helaas niet. Dat is dan ook het voornaamste minpunt op vlak van visuele presentatie, die voor het overige uitblinkt in uitstekende contrasten, gitzwarte schaduwen en een goede (weliswaar gedeeltelijk door edge enhancement bereikte) scherpte. Een meer dan degelijke transfer m.a.w., die er met de nieuwste technieken echter nog beter zou uitzien. Over het geluid is het minder eenvoudig een oordeel te vellen. Het is namelijk moeilijk in te schatten in welke mate het Mel Brooks’ intentie was om een vlak audiospectrum te creëren dat teruggrijpt naar de klankkleuren uit de jaren dertig. Vast staat in ieder geval dat de geluidskracht fluctueert van scène tot scène (met als nadir de wel erg stille begingeneriek) en dat de verstaanbaarheid van de dialogen een beetje beter kon.

EXTRA'S
Deze dvd van Young Frankenstein krijgt terecht het label Special Edition opgeplakt, dankzij een mooie selectie bonusmateriaal. Het Brooksiaans getitelde Making Frankensense of Young Frankenstein (40 min.) geeft de aftrap. Met Gene Wilder als voornaamste gastheer loodst deze goed gemaakte documentaire ons doorheen de belangrijkste fasen van het schrijf-, productie- en castingproces van de prent. Frappant is dat Mel Brooks totaal geen input heeft, iets wat gelukkig niet zo is in het Audiocommentaar van de cineast. Geen manische babbeltrack is deze extra, maar een trotse terugblik van de regisseur op zijn meest gesmaakte film. Vervolgens kan je onder de noemer Trailers (8 min.) maar liefst vijf aankondigingsfilmpjes bekijken, en als je daarna nog niet verkocht bent, kan je negen Tv-spots doorworstelen, die je in totaal ruim vier minuten zoet houden.

De interessantste brok bonusmateriaal is terug te vinden onder de rubriek Deleted Scenes (16 min.). Zeven uit de prent verwijderde sequenties worden hierin gepresenteerd, keurig voorafgegaan door het scènenummer, zodat je probleemloos kan zien waar in de film de scènes oorspronkelijk thuishoorden. De meeste van deze sequenties dienen als overbodige expositie en veel goede grappen zijn er dan ook niet in terug te vinden. Maar vooral het zeven minuten durende Reading of the Will vult aangenaam enkele kleine gaten in de plot op. De Outtakes (5 min.) bundelen zowel alternatieve versies en shots als een handvol bloopers, maar iets in mij zegt dat in de kluizen van Fox nog beter outtake-materiaal verscholen ligt dan wat hier wordt voorgeschoteld. Afsluitend is er de meest bizarre extra: een serie Mexicaanse Interviews (7 min.) met Marty Feldman, Gene Wilder en Cloris Leachman.

CONCLUSIE
Wie eens heerlijk wil schuddebuiken van het lachen, zit goed bij Young Frankenstein, het absolute meesterwerk uit de carrière van Mel Brooks. De uiterst filmische look van deze komedie verheeft de prent kwalitatief boven zijn soortgenoten en de acteurs, die zich allen zichtbaar prima in hun vel voelen, zijn de kers op de taart. Beeld en geluid zijn goed van kwaliteit, maar beiden bezitten ook een aantal flauwtes. Over de ruime selectie extra's valt echter geen kwaad woord te spreken.