FILM
Regisseur Michael Haneke maakt moeilijke films, zowel qua inhoud als vormgeving. Hij is een origineel en eigenzinnig talent met een aparte kijk op de wereld en dat leidt tot opmerkelijke en verwarrende cinema die zich niet zo maar laat consumeren. Zijn werk behoort tot de Cinéma Vérité, uit het leven gegrepen als het ware, en dat betekent voor Haneke dat hij de toeschouwer doodgewone fragmenten uit het dagelijkse leven kan voorschotelen, herkenbare situaties die iedereen wel eens meemaakt of ervaart, ze een nieuwe of andere inhoud geeft, of dat minstens doet binnen het kader van zijn eigen perceptie. Code Inconnu speelt zich af in Parijs en begint met een incident op straat tussen een Franse boerenzoon, een zwarte Afrikaanse immigrant die muziekles geeft aan doofstomme kinderen en een Roemeense illegale vrouw die op de stoep zit te bedelen. De aanleiding is een weggegooide papieren broodzak en ontaardt binnen luttele seconden in een klein straatgevecht over respect en de grenzen van de welvoeglijkheid. De politie komt tussenbeide en haalt de kemphanen uit elkaar: de blanke gaat vrijuit, de zwarte komt op het politiebureau terecht en de Roemeense wordt op een vliegtuig richting Boekarest gezet. Einde fragment en begin eerste black screen.

Wat volgt is geen lineaire vertelling zoals we dat gewoon zijn, maar een reeks fragmenten uit het leven van de mensen die bij het incident op straat betrokken waren. Via zwarte tussenschermen bakent Haneke de verschillende filmsequencies af, fragmenten die niet noodzakelijk op elkaar aansluiten, maar die via diverse filmische methoden de figuren in kwestie nader omschrijven of niet en ons alleen een blik gunnen op hun manier van zijn of die van hun omgeving. Het procédé is niet evident en eist van de kijker een grote betrokkenheid vanaf het begin. Die kan van het spektakel genieten op voorwaarde dat hij ook een deel van zichzelf in de film wil investeren. Door de losse presentatie van de feiten en hun ongewone volgorde is het aan de toeschouwer om verbanden te leggen en besluiten te trekken. Daarin wordt hij door de regisseur zeer weinig begeleidt en Haneke wil ook helemaal niet betuttelen of een interpretatie voorschrijven. Wat hem betreft zijn er meerdere oplossingen mogelijk en het staat iedereen vrij zijn eigen oplossing samen te stellen. Die zoektocht wordt evenwel bemoeilijkt door de aard van het materiaal: meestal gaat het om real time opnamen zonder veel montage, maar Haneke presenteert ook kleine films in de film waardoor scènes in de echte en onechte tijd niet makkelijk te onderscheiden zijn, terwijl ze toch vaak bijdragen tot de beschrijving van een karakter. Beste voorbeeld van deze techniek is de hoofdpersoon Anne Laurent (Juliette Binoche). Zij wordt geconfronteerd met ontwikkelingen in haar dagelijkse leven die aanleiding geven tot onzekerheid en angst. Van beroep is ze filmactrice en Haneke toont haar een aantal keren in ongeveer dezelfde setopnamen van de film in de film waarbij haar personage geconfronteerd met opsluiting en claustrofobie, scènes die op het personage Anne (in de film) ook van toepassing zijn.

Code Inconnu is een film over eenzaamheid en de onmogelijkheid tot communicatie, over de vernielende kracht van de consumptiemaatschappij en de vervreemding van het individu in de samenleving, over onbegrip en onwetendheid, begrippen die de stijl van de film zelf vorm krijgen. Een Haneke-film is niet om van te genieten, maar om over na te denken en de regisseur doet er alles aan om het eerste te voorkomen en het tweede te bevorderen. Toch leiden vorm en stijl van Code Inconnu vaak de aandacht af en is de toeschouwer meer bezig met het bij elkaar puzzelen van het aangereikte materiaal dan met de in vraagstelling van de aangereikte ideeën zelf waardoor Haneke bij momenten zijn doel dreigt te missen en afglijdt naar een L'Art Pour L'Art-cinema. Finaal kan je je afvragen of Haneke genoeg bruikbare stof levert om het denkproces bij de kijker op gang te brengen, want ondanks de complexiteit van zijn film, de gelaagdheid als u wilt, en de totale afwezigheid van een normale verteltoon blijft het broodzak-incident grotendeels het belangrijkste element in deze film en zijn de uitstapjes naar nevenaspecten en zelfs nieuwe incidenten een stuk minder veelzeggend of zelfs bijna waardeloos, zo bijv. de drumscènes, die leveren totaal geen supplementaire informatie over de zwarte muziekleraar. Hetzelfde geldt voor een aantal scènes in het geboortedorp van de Roemeense illegale oude vrouw: hun meerwaarde is twijfelachtig.

Dat betekent niet dat Code Inconnu een totale mislukking zou zijn. Het materiaal dat Haneke bij elkaar heeft gefilmd heeft wel degelijk zeer sterke kanten. De scènes gemaakt met een losse camera zorgen voor een documentaire en zeer directe sfeer, de meer conventionele opnamen, bijv. in Parijs op straat en in de metro, leunen meer aan bij de bekende verhalende traditie. Tussendoor zijn er de non-verbale fragmenten, bevreemdend en introvert (Julia aan de strijkplank met het gekrijs van een kind op de achtergrond en veel later de begrafenis van datzelfde kind) en niet te vergeten de film-in-de-film-sequenties, in zwart/wit, bijna amateuristisch van snit met een fel zwaaiende camera. Code Inconnu is niet alleen inhoudelijk maar ook vormelijk een soort puzzel met een eigen onbekende code en Haneke nodigt de toeschouwer uit om die code te breken, zich zijn eigenzinnige stijl eigen te maken en de rijkdom van zijn film vanaf dat standpunt te ontdekken.

BEELD EN GELUID
De film staat in 1.85:1 en is technisch van een zeer goede kwaliteit. Het beeld is scherp en voldoende gedetailleerd, de zwart/wit-opnamen zijn korrelig en minder goed gekadreerd, maar dat is een gewild procédé. Qua kleurenpalet houdt Haneke zich zoveel mogelijk aan de realiteit zonder in te grijpen met massa's indirect kunstlicht. Zijn opnamen zijn zeer 'echt' met af en toe een iets donkerdere passage als directe consequentie. De transfer is mooi zonder vlekken of beschadigingen, een kleine uitzondering in het begin van de film niet te na gesproken (krasjes). De geluidstrack staat in een 5.1-versie, maar ook hier is er weinig sensationeels te melden. Haneke blijft trouw aan zijn directe en ongekunstelde stijl en de achterste kanalen hebben dus een dagje vrij terwijl de centerspeakers het gros van het werk leveren.

EXTRA'S
Jammer genoeg geen interessante extra's op deze dvd behalve dan de traditionele Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers uit het Homescreen-aanbod (o.a. Sophie Scholl). De Making of (24') en het Interview met de regisseur (4'), allebei op de originele release, hebben de Nederlandse uitgave niet gehaald.

CONCLUSIE
Code Inconnu is geen film voor doetjes, mocht u daar nog aan twijfelen. Dit is een film voor lezers die van arthausproducties houden, van films die tot nadenken stemmen en die het veel minder van actie, avontuur of mooifilmerij moeten hebben. Haneke verzorgt zijn beeld, maar maakt er geen schilderij van. Mooie prentjes horen thuis in een museum, niet in een film, is één van zijn bekende uitspraken over de vormelijke aspecten van het filmvak. Haneke is een aparte klasse in de Europese cinema. Dat zijn werk ook toegankelijk kan zijn zonder afbreuk te doen aan zijn filosofie bewees hij in 2001 met La Pianiste, een heftige en provocerende film die veel meer exposure kreeg en meteen ook een ruimer publiek bereikte. Code Inconnu is een lappendeken, een labyrint waarin de kijker zijn weg moet vinden, een quilt met ontelbare kleuren en dessins, allemaal even uniek en waard om ontdekt te worden.