FILM
Een seriële monogamist, zo wordt Kay (Karen Colston) op het bedrijf door haar leeftijdsgenoten genoemd. Niemand weet precies wat het betekent, maar het klinkt goed, en wellicht bedoelen ze het tegengesteld, want Kay verslijt de liefjes niet in serie, Kay is eerder een buitenstaander, een zonderling, gekleed in wat op spulletjes van haar groetmoeder lijkt en met een kapsel dat nooit in de mode is geweest. Kay is bang voor bomen en de scheuren in het beton vermijdt ze voorzichtig, want misschien kruipen er wel boomwortels onder en wie weet waartoe bomen allemaal in staat zijn. Kay is bijgelovig en voorzichtig. Ze raadpleegt een waarzegster over haar toekomst. In de theeblaadjes ziet de oude vrouw een mannengezicht met een vraagteken op het voorhoofd. Het vriendje van een collega heeft inderdaad een merkwaardige haarlok net boven een moedervlek ter hoogte van de linkerwenkbrauw. Wij zijn voor elkaar voorbestemd, bezweert Kay hem in de garage van het bedrijf. Ik ben sinds 55 minuten verloofd met je collega!, is het antwoord van een uit z’n lood geslagen Louis (Tom Lycos). De dag nadien trekt hij bij haar in. De goede verstandhouding duurt evenwel niet lang: een verkoudheid is voor Kay het smoesje om zich in de logeerkamer terug te trekken. Heeft haar reactie wat van doen met het boompje dat Louis op het erf heeft geplant of is er sprake van een ongunstige samenloop van omstandigheden? Uit de omfloerste toespelingen en summiere suggesties van regisseur Jane Campion (The Piano, 1993) is het moeilijk op te maken. Feit is dat de situatie zich een beetje doelloos voorsleept tot het moment dat op een avond het raampje van de voordeur is gebroken en alles op een inbraak wijst.



De eerste grote bioscoopproductie van de Australische cineast Jane Campion komt in een stroomversnelling op het moment dat zusje Dawn (Geneviève Lemon), alias Sweetie, ten tonele verschijnt. De deur klemde, is haar naïeve verweer, als Kay haar op het gebroken raam wijst. De deur zat namelijk op slot, is Kay's boze antwoord, maar voor Dawn is het niet meer dan een zijdelings detail. Met haar manager Bob (Michael Lake), heeft ze zich toegang verschaft tot de tweede logeerkamer en er zich geïnstalleerd om een tijdje te blijven. Bob gelooft in mij en morgen gaat we het samen maken, zegt ze fier over de halfnaakte en in sigarettenrook gehulde junkie die naast haar op het smalle eenpersoonsbedje ligt. Kay schudt meewarrig het hoofd en Louis kijkt sprakeloos toe.

Sweetie, naar een verhaal en een scenario van de regisseur zelf, geeft z'n inhoud maar met mondjesmaat prijs. Wat aanvankelijk een film lijkt te zijn over een veelbelovende relatie die leegbloedt als gevolg van de frustraties en haperende communicatiemogelijkheden van één van de hoofdpersonages, groeit langzaam uit tot een verstikkend familiedrama met zusje Dawn en haar vader in de hoofdrol. Kay's jongere zusje is altijd vaders lieveling geweest. Als kind was ze goed in toneel en zingen en daarin is ze door daddy gestimuleerd. Speciaal voor haar bouwde hij een prinsessenkasteel in een hoge boom in de tuin, een plek die Kay zich herinnert als een verboden zone, exclusief voor Dawn, die het op artistiek vlak nog ver zou schoppen. Dawn, van jongs af rotverwend, heeft de droom zelf geloofd, ook al is de demonstratie die ze in de tuin voor Louis geeft niet meer dan het zielig kunstje van een tweederangs kindsterretje. Dawn is zwaarlijvig, weird, manisch en dus onberekenbaar. Kay noemt haar zusje uitgekookt, maar in werkelijkheid is Dawn gestoord en niet helemaal toerekeningsvatbaar. Is ze zo geboren of is er sprake van een foute opvoeding, incest en kindermisbruik? Jane Campion insinueert, suggereert en toont Kay op het moment dat ze de badkamer passeert: haar vader zit in bad en wordt de rug gewassen door Dawn. Af en toe slipt de zeep uit haar hand en tast ze in het water om het glibberige ding te pakken te krijgen...



Jane Campion legt de lat heel hoog in haar filmdebuut en maakt het de toeschouwer bijzonder moeilijk om in de loop van anderhalf uur vat te krijgen op de karakters die ze opvoert. Ogenschijnlijk is er in Sweetie niet echt heel erg veel aan de hand, maar het drama zit diep verborgen in personages die nauwelijks met elkaar praten en emotionele confrontaties uit de weg gaan. Spil van het verhaal lijkt aanvankelijk Kay te zijn, maar gaandeweg wordt het duidelijk dat haar gedrag en gemoedstoestand alles te maken hebben met haar zus Dawn. Hetzelfde geldt voor de relatie van haar ouders. Die gaan uit elkaar na een zoveelste dispuut over hun jongste dochter en daddy neemt z'n intrek bij Kay, niet om dicht bij haar te zijn, maar omdat hij Sweetie mist. Ondertussen teert de schijnbaar onvermoeibare en overactieve Dawn als een amoebe op haar omgeving. Manager Bob, afgepeigerd door de ontelbare nachtelijke vrijpartijen die zijn capaciteiten overschrijden, kwijnt langzaam weg en zoekt zijn heil in drugs; Louis doet aan meditatie en spirituele verdieping, maar hij kan niet voorkomen dat de nymfomane Sweetie hem te pakken krijgt; Kay blijft tot op het einde Dawns tegenpool en daddy verdedigt zijn jongste dochter door dik en dun tegen de kritiek van Kate en haar moeder. Sweetie is een kluwen van emoties, verdrongen angsten, verdachtmakingen en onuitgesproken beschuldigingen, weggestopt onder alledaagsheid en opgehouden schone schijn. Jane Campion presenteert het verhaal in een eenvoudige taal met korte en stroeve, verhullende dialogen. De close ups van Kay's rusteloze blikken in de camera en de bij momenten lege scènes creëren een koele en afstandelijke sfeer als metafoor voor het taboe, het totale zwijgen.

Sweetie groeit uiteindelijk uit tot het drama waarop de toeschouwer sinds de onaangekondigde verschijning van Dawn en Bob zit te wachten. Jane Campion laat het verhaal met schokjes evolueren, verdoezelend en de aandacht voortdurend afleidend van de spaarzame details die essentieel zijn voor een goed begrip. Toch komt haar finale nog als een verrassing, zowel qua aanleiding als uitkomst. Dawn, alias Sweetie, mag dan de vreemde eend in de bijt zijn en degene die nauwelijks onze sympathie wint, als geboren looser en wellicht ook slachtoffer, verdient ze beter dan het lot dat Jane Campions voor haar in petto heeft.

BEELD EN GELUID
Stoffig en uitgedroogd, zo schetst Jane Campion de omgeving waarin deze film zich afspeelt, in tinten van beige en bruin. Lege landschappen en donkere, kleurloze interieurs, nauwelijks aangekleed en somber van sfeer, domineren haar beeldtaal. De personages zijn doodgewoon, figuren die je op straat overslaat wegens niet aantrekkelijk qua uitzicht en weinig interessant qua persoonlijkheid: Kay's zeurderige moeder met rossig gepermanent haar in een goedkope bloemetjesjurk en haar dikbuikige vader, een wat zielige en slappe figuur met weinig interesses behalve voor de kinderlijke kunstjes van zijn oogappel, een milieu van simpele geesten die nauwelijks vat hebben op hun situatie. Opvallend zijn Campions close ups, van Kay in het bijzonder, maar ook van de andere figuren, meestal op momenten dat er niet wordt gesproken, en haar zwart/wit-beelden van boomwortels en ontkiemende planten, een effect dat ook György Pálfi in Hukkle (2002) met succes hanteert, en dat de angsten van Kay voor alles wat met bomen te maken heeft prachtig illustreert. Het geluid staat in een Dolby Digital 5.1-versie, maar zoals zo vaak in arthausfilms, is het resultaat beperkt wegens te weinig interessante geluidseffecten. De zachte surround zorgt evenwel voor een prettig ruimtelijk effect, meer dan voldoende voor dit soort producties.



EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Sweetie zet u bij een eerste visie beslist op het verkeerde been en wellicht is het een film die u meer dan eens moet zien vooraleer hij al zijn verborgen geheimen en nuances prijs geeft. Onder het mom van lichtvoetigheid vertelt Jane Campion een intens en alles vernietigend drama over twee zusjes, hun ouders en hun gezamenlijk verleden, een periode die de ene zich herinnert als een gevangenis en de andere als een droom waaruit ze nooit is ontwaakt. Op het moment dat de toeschouwer kennis maakt met Kay en Dawn bereikt hun leven en hun relatie een definitief keerpunt. Een op zich kleine anekdote verplicht de diverse partijen om een duidelijk standpunt in te nemen na een leven van leugens en verdrongen frustraties met een dramatische afloop als gevolg.

Deze productie is de tweede release in de nieuwe Homescreen-reeks Down Under, gewijd aan de Australische en Nieuwzeelandse film, in samenwerking met NRC Handelsblad. De selectie is net zoals bij vorige gelegenheden (Europese Filmklassiekers & Italiaanse Cinema) van de hand van Joyce Roodnat, filmredacteur bij de gelijknamige Nederlandse kwaliteitskrant.