SERIE
Nils Holgersson (merk de consequent foute spellingswijze op op zowat al het artwork!) is het best te categoriseren als een onopvoedbaar stuk krapuul. Op de ouderlijke boerderij in het Zweedse Skane doet hij niets anders dan de godganse dag de dieren lopen te treiteren. Wanneer hij op een dag een kabouter in huis aantreft, en die gevangen neemt, besluit die dat het tijd is om Nils een koekje van eigen deeg te geven. Hij tovert Nils (én per ongeluk ook zijn hamster Kruimel) om tot dwergenformaat, en denkt er nog niet aan om hem terug zijn normale gestalte te geven, vooraleer hij toch bewezen heeft dat hij toch íets zijn leven gebeterd heeft.

Net op dat ogenblik vliegt er een vlucht wilde ganzen met bestemming Lapland over de boerderij, en de tamme gans Maarten, die al zijn hele leven lang graag een keer de grote reis naar het Hoge Noorden zou maken, ziet zijn kans schoon. Nils, die in zijn dwergengestalte nu het mikpunt is geworden van de pesterijen van de boerderij-dieren, maar wel plots met de dieren kan spreken, heeft geen andere keuze dan mee te liften, en beleeft de rit van zijn leven. Maarten heeft overigens blijkbaar niet de eerste de beste vlucht ganzen uitgekozen, want de leidster, Akka van Kebnekajse, is een oude, wijze en gerespecteerde gans, die, ondanks dat ze net als haar vluchtgenoten het niet zo op heeft met tamme ganzen, Maarten toch de kans wil geven om zich te bewijzen. En ook Nils moet op geregelde tijdstippen zijn duit in het zakje doen: de ganzen hebben het al helemaal niet begrepen op mensen, maar omdat hij op geregelde tijdstippen de ganzen voorbij de gemene machinaties van de sluwe vos Smirre weet te loodsen, schuiven ze hun aanvankelijke scepsis toch opzij. Maarten doorstaat met glans (nu ja...) de proeven om in de vlucht te worden opgenomen, en samen ligt de lange, lange weg naar Lapland open...




Nils Holgersson zit bij velen, waar ondergetekende zeker bij hoort, diepgeworteld in het jeugdsentiment van weleer. Heel lang geleden (1981 om precies te zijn), werden er in Japan, en meer bepaald in de Studio Pierrot, tenminste ook nog tekenfilms gemaakt die, in tegenstelling tot de aan het randje van de ranzige pornografie grenzende adult manga's en de dwaze Poke-, Digi- en andere mons van deze wereld, eens géén verkapte indoctrinatie was om de kinderen richting speelgoedwinkel te doen marcheren, en die in tegenstelling tot de Dragonballs en andere contemporaine crap zich onderscheidden door mooie poëtische animatie, schilderachtige decors en een ambachtelijkheid waarbij het voortdurend recycleren van dezelfde decors, of protagonisten die elkaar een halve aflevering lang grommend staan aan te staren, not done waren. Met De Wonderbare Reizen Van Nils Holgersson heeft de Zweedse jeugdschrijfster Selma Lagerlöf getracht om de jeugd een eigen nationaal epos te bezorgen, waarin de vele historisch-toeristische bezienswaardigheden worden aangehaald, en ook nog eens geput wordt uit de rijke traditie aan Scandinavische sagen, waarin dwergen, reuzen, trollen, geesten en blijkbaar ook pratende ganzen, een belangrijke rol vervullen.

Alhoewel de animatieserie intussen meer dan 25 jaar oud is, kunnen de moderne animatoren er nog altijd wat van leren. De opbouw van het verhaal is over meerdere afleveringen gespreid, maar met veel zorg voor detail gedaan, getuige daarvan onder meer de evolutie van Maartens personage, die eerst amper de wilde ganzen kan volgen, maar op de duur zich meer en meer met hen qua vliegkunst kan meten. Ook Nils zelf begint zich beter en beter te gedragen ten opzichte van de andere dieren, en alhoewel de kwajongensstreken vaak genoeg komen bovenborrelen, weet de strenge maar wijze Akka zijn gezelschap meer en meer naar waarde te schatten. Het verteltempo komt nergens in het gedrang: de hele reis van Nils vanuit het zuidelijke Skane naar Lapland en weer terug verliest nergens vaart, de standalone episodes zijn netjes in evenwicht met de verschillende rode draden die door het geheel lopen, en de verschillende ganzenkarakters zijn af en toe wat karikaturaal (Kaksi kan niet zingen, Kolme - gemakkelijk te herkennen als die met zijn kop lijkend op een verstopte lavabo - denkt alleen maar aan het vullen van zijn maag etc.), maar hebben toch voldoende karakter en attitude meegekregen om links en rechts wat met elkaar te botsen. Akka is daarbij de stem van de rede en de wijsheid, haar luitenant Kusi is de verpersoonlijking van moed en durf, Visi een stuk chagrijn, Yksi één en al charme, enzovoort. De Japanse studio heeft ook alles gedaan om het boek van Selma Lagerlöf essentieel in waarde te laten. Hier en daar zijn er een paar personages weliswaar van naam verwisseld, en ook is het personage van Kruimeltje nergens in het boek terug te vinden, en is in de tekenfilm louter ingevoerd om Nils een klankbord en een vaste tegenspeler te kunnen bieden, zodat we ook deelachtig worden aan zijn gedachten.




Voor één keer prefereren we overigens eens de Nederlands nagesynchroniseerde versie boven het origineel, niet alleen omdat ons Japans de laatste tijd wat roestig is, maar omdat hier ook de nodige zorg aan werd besteed - het ontbreken lipsynchronisatie is in elke versie die U van Nils Holgersson ooit te zien zal krijgen een even grote ergernis. Naast de Nederlandse tekenfilm-veteraan Trudy Libosan als Nils hoort U ook waarschijnlijk de meest veelzijdige stemacteur van Nederland, Ger Smit, verschillende rollen op zich nemen.

De enige bron van ergernis die we in verband met Nils Holgersson absoluut moeten vermelden is de bijzonder eigenaardige releasepolitiek van Moefie Klub. Ondanks de rode draad die in de reeks zit, spotten we er eerst in één welbepaalde geschenkenwinkel (Blokker, we zullen de naam maar ineens noemen) bundelingen van telkens drie willekeurige afleveringen, niet in chronologische volgorde. We hebben deze bewust links laten liggen omdat we toch wel in dit geval een sequentiële aanpak verkozen. Plots dook er in diezelfde winkelketen een box op met drie discs met in totaal 20 afleveringen, en nog wel de eerste 20 in de juiste volgorde. We waren nog niet over de vreugde van onze aankoop heen, toen we plots bij de concurrentie (Mediamarkt, laten we de naam ook maar noemen) een box met 4 discs en 26 afleveringen zagen, wat logischer leek vermits de reeks 52 afleveringen telde, en hierdoor een latere uitgave met de 26 laatste afleveringen waarschijnlijker leek. Om het nog wat ingewikkelder te maken, hebben we intussen in nóg twee andere winkelketens (laten we deze even voor het gemak Free Record Shop en Bart Smit noemen) boxen zien opduiken met dan weer eens een selectie van ongeveer de helft van de afleveringen uit déze 26-delige box. In vergelijking met de mooie boxen die bijvoorbeeld voor het Franse taalgebied zijn verschenen bij IDP, lijkt dit qua timing natuurlijk nergens op. We willen dan ook graag de uitgevers van deze reeks enerzijds bedanken om de reeks toch nog uit te geven, maar anderzijds toch pleiten voor een beetje eenvormigheid en duidelijkheid. Nu heeft zelfs een ervaren dvd-koper zoals ondergetekende, die even niet oplet, een double dip aan zijn broek. De aanschafprijs was nu eerlijk gezegd niet rampzalig hoog, maar we denken toch dat een meer doordachte marketingstrategie meer nostalgici over de streep zal trekken, die misschien op hun beurt een nieuwe generatie kunnen laten kennismaken met de avonturen van Nils en Kruimel.

Een editie met losse afleveringen die niet op elkaar volgen is overigens niets waard, zeker niet naarmate het (halve) seizoen vordert en er meer en meer two-parters te bespeuren zijn. De Wonderbare Reizen Van Nils Holgersson evolueert van de eerste aflevering tot een machtig epos dat een ode aan het plattelandsleven van het Zweden rond de eeuwwisseling wordt. Hier en daar misschien wat naïef, wereldvreemd groengekleurd, en wars van elk modernisme - in de aflevering De Beren wordt van leer getrokken tegen de industrialisering, in de dubbelaflevering Jarro De Lokeend/Het Takermeer zelfs tegen het grootschaliger worden van de landbouw, maar het geheel laat zich toch in positieve zin opmerken door de voldoende afwisseling en intelligente scriptschrijving, die de reeks net die meerwaarde geeft die een gewone tekenfilm doet onderscheiden van een klassieker, en waardoor ook volwassenen er met volle teugen van kunnen genieten. Afleveringen zoals De Verdwenen Stad en De Hardvochtige Boer zijn daar een goed voorbeeld van.

Laat ons nu hopen dat Dutch Filmworks, de Moefie Klub of whoever de nodige bereidheid aan de dag legt om de reeks te vervolledigen, en ook een box met de 26 laatste afleveringen uitbrengt.




AFLEVERINGEN
1. De kabouter
Wanneer Nils Holgersson op een ochtend het vertikt om met zijn ouders mee naar de kerk te gaan, vangt hij een kabouter; maar die blijkt, tenminste op magisch vlak, een maatje te groot voor hem.

2. De wilde ganzen
Nu Nils in een kabouter is veranderd, zijn de rollen omgekeerd, en kunnen de dieren hém eens plagen. Wanneer de wilde ganzen overvliegen, ziet ganzerik Maarten zijn kans schoon om met hen mee naar Lapland te vliegen; Nils heeft geen andere keuze dan mee te liften.

3. Smirre de vos
Terwijl de wilde ganzen van Akka van Kebnekajse nog moeten beslissen of Maarten en Nils mee mogen naar Lapland, wordt Yksi door Smirre de vos meegesleurd, en wanneer Nils haar kan bevrijden, is de vraag of ze mee mogen plots een stuk duidelijker.

4. De eekhoorn
De ganzen vliegen over een boerderij waar de kinderen een eekhoorn gevangen hebben. Nils neemt zich voor om de twee kleintjes van de eekhoorn terug bij hun moeder te brengen.

5. Kasteel Vittskoelve
Maarten wordt door twee jongens gevangen genomen en aan het kasteel Vittskoelve afgeleverd om hem in de pastei te draaien. Nils weet zichzelf binnen te smokkelen tussen een groep kinderen op schoolreis.

6. Het ganzenspel
Alle ganzen moeten zich bewijzen tijdens een soort behendigheidsspel, om te demonstreren of ze fit genoeg zijn om tot in Lapland te vliegen. Maarten kan daarbij wel wat hulp gebruiken van Nils - of is dat een voldoende reden voor diskwalificatie?

7. In de regen
Nils en Kruimeltje duiken, scheel van de honger, een huis binnen waar ze zich te goed doen aan de rijkgedekte tafel met eindelijk nog eens warm eten. Het zoontje van de familie heeft echter de kabouter opgemerkt, en wil 'm vangen in een visnet - komt redelijk bekend voor, eh?

8. Het huis Glimmigen
In een oud, verlaten landhuis dat als graanopslagplaats wordt gebruikt, bezoekt Akka een zwarte rat, die als enige de verdediging van de schuur tegen een hoop rebellerende grijze ratten moet op zich nemen.

9. Het feest op de Kullaberg
Omdat hij de ratten van Glimmigen heeft verjaagd, wordt Nils de gunst toegestaan om het dierenfeest op de Kullaberg bij te wonen. Alleen Smirre kan zich niet aan de dag opgelegde godsvrede tussen alle diersoorten houden.

10. Karlskrona
In Karlskrona meent Nils een nummertje te moeten opvoeren en hij trekt gekke bekken naar het standbeeld van koning Karel de Elfde. Tot zijn schrik begint het standbeeld te leven, en het komt hem achterna.

11. De beek van Ronneby
Akka heeft een veilige plek op een uitstekende richel gekozen om de nacht met de ganzen in veiligheid door te brengen. Smirre heeft echter twee mottige maten, een marter en een otter, onder de arm genomen om samen de steile rotswand te beklimmen en de ganzen klem te rijden.

12. Donsje
Maarten is verliefd op een grijze gans die haar vleugel beschadigd heeft, maar hij heeft er niemand wat over verteld. Wanneer Nils haar vindt, is ook Smirre in de buurt.

13. De vos en de schapen
Nils en de ganzen schuilen tijdens een storm in een grot, waarin ook een kudde wilde schapen huist die elke nacht één van hen verliezen aan een paar vossen. Nils leert de schapen zichzelf verdedigen, maar de vossen krijgen de (ongevraagde) hulp van Smirre.




14. De weerheks
De ganzen doorkruisen het gebied waar de weerheks Usette Kaisa de plak zwaait. Nils kan zijn grote bek niet houden en daagt de heks uit. Door het smeltende ijs komen twee kinderen, Asa en Mats, in gevaar.

15. De verdwenen stad
Ooievaar Ermeric neemt Nils, op een nacht waarop die niet kan slapen, mee naar een strand op de Duitse kust. Daar verschijnt eens in de honderd jaar een stad uit de zee; de bewoners schijnen de aanwezigheid van de kabouter niet erg te vinden, en willen hem zelfs met alle geweld iets verkopen.

16. De schat van Sunnerbo
Nils wordt gevangen genomen door de kraaien-roversbende van Windvlug en Windkara. Die hebben op een verlaten boerderij in Sunnerbo een pot gevonden waarvan ze vermoeden dat er een schat in zit. Smirre heeft hen aangepraat dat Nils de enige is die de pot kan openmaken; in ruil voor zijn advies wil hij daarna wel Nils voor zich alleen hebben, om eindelijk wraak te kunnen nemen. De kraai Haspel neemt Nils echter in bescherming.

17. Haspel de kraai
Haspel verbergt Nils in een verlaten opslagplaats voor aardappelen. Smirre heeft Windkara opgesloten in de pot, en wil haar enkel vrijlaten als de kraaien hem Nils brengen. Haspel kan niets anders doen dan de andere kraaien naar hem toe brengen, maar Nils kan hun vertrouwen in hun leider Windvlug nog wat meer aan het wankelen brengen.

18. Jarro de lokeend
Bij het overvliegen van het Takermeer ziet Nils een eend die door jagers is vastgebonden om andere eenden te lokken. Hij meent het dier te moeten gaan bevrijden, maar er doet zich een bijkomende complicatie voor: de reden waarom Jarro nog niet in de pot is verdwenen, is omdat het zoontje van de familie, de kleine Per Ola, zich zo aan de eend heeft gehecht, en het is bijzonder moeilijk om zijn hart te moeten breken.

19. Het Takermeer
Akka rekt het verblijf bij het wondermooie Takermeer wat langer dan nodig, want mogelijk is het de laatste keer dat de ganzen het meer nog in die toestand zien. De boeren uit de omgeving willen het namelijk laten droogleggen - alhoewel niet iedereen het erover eens is dat dat de beste optie is. Wanneer Per in een klein bootje afdrijft en Nils en de ganzen hem redden, geven de twijfelaars uiteindelijk de doorslag.

20. Grauwvel
Een moedereland vraagt Akka om raad omdat haar zoon, Grauwvel, door de mensen gevangen is genomen, met de bedoeling hem aan een dierentuin te verkopen. Nils trekt erop uit om Grauwvel te bevrijden, alleen verkiest die intussen zijn luxe-leventje boven het leven in de vrije natuur.

21. De rupsenplaag
De slang Helpmij wil wraak nemen op het veulen Grauwvel omdat die - weliswaar per ongeluk - haar echtgenoot heet doodgetrapt. Ze kan een uil chanteren, zodanig dat de vogels geen rupsen meer eten, en het bos door een rupsenplaag wordt kaalgevreten. Alle dieren komen in conclaaf samen om te beslissen wat ze moeten doen; Grauwvel, die nog volop bezig is met zich te acclimatiseren, is zich van geen kwaad bewust.

22. De hardvochtige boer
Tijdens een regenstorm weigert een boer onderdak aan een paard en een stel koeien. Het paard kent Akka Van Kebnekajse, en Nils' reputatie is hem al vooraf gegaan. Hij komt vragen of de kleine kabouter hen kan helpen de hardvochtige boer tot andere gedachten te brengen. Die laat intussen zelfs twee bedelende meisjes niet binnen.

23. De beren
Nils valt van de rug van Maarten, en komt bij twee beertjes terecht, die hem beschouwen als een stuk speelgoed. Tot vader beer er aankomt, en herkent dat Nils een mens is. Hij wil dat de kleine iets doet aan de mijnfabriek die zijn natuurlijke habitat verstoord heeft, maar wat kan Nils daar nu aan doen? De andere ganzen zijn intussen naar hem op zoek, maar ze moeten dubbel voorzichtig zijn wanneer blijkt dat Smirre ook weer in de buurt is.

24. De student in Uppsala
Nils vliegt op de rug van Kolme, die weer eens alleen aan zijn maag denkt, naar een student die op een kamer in Uppsala hokt. De student betrapt Nils wanneer die een stukje brood aan het nemen is. Vol interesse luistert hij naar de verhalen van de kleine jongen. Het noodlot slaat echter toe wanneer een windstoot het kostbare manuscript het raam uitblaast dat een goeie vriend hem heeft toevertrouwd.

25. Het vuur en de dieren
De kinderen van Zweden houden een feest waarbij ze grote vreugdevuren aansteken. Akka knijpt een oogje dicht wanneer Nils daar per sé wil bij aanwezig zijn. Nils is echter zo bedroefd dat hij niet kan meedoen, dat hij zelf maar zijn eigen vreugdevuur gaat bouwen, ter ere van Akka en de dieren uit het bos. Zijn verrassing dreigt echter een verassing te worden!

26. De zwanen
Smirre heeft een postduif in naam van de zwanenkoning Akka een boodschap meegegeven met een kreet om hulp. Een storm heeft alle nesten van de zwanen vernield, en al hun eieren liggen om de bodem van het meer. De hauteine aard van de zwanen is er echter niet zomaar naar om andere dieren ter hulp te vragen, en al zeker geen wilde ganzen. De koning heeft uiteraard, zo blijkt, helemaal géén bericht gestuurd; het is een list van Smirre om zijn maag te vullen met gans - of zwaan, dat doet er al niet toe.




BEELD EN GELUID
Puur objectief gezien kunnen we niet anders doen dan de beeldkwaliteit van deze release op de korrel nemen. "Korrel" is daarbij het juiste woord, want de beelden vergaan ongeveer onder de ruis, die in de "warmhoudertjes" waarin op het einde van elke aflevering telkens een tipje van de sluier van volgende aflevering wordt opgelicht, de ruis nog eens exponentieel schijnt toe te nemen (zie vergelijkende screenshots 5 en 6). De ruis is niet in elke aflevering even erg, en de openings- en afsluitcredits lijken de uitzondering te zijn die de regel bevestigt. Printbeschadigingen zijn veelvuldig aanwezig, in alle mogelijke kleuren en vormen, effen kleurvlakken blijven meestal geen seconde bewaard, maar de intensiteit gaat op en neer als een jojo, en vooral op groot scherm laat de scherpte vele malen te wensen over. Desondanks willen we graag aannemen dat veel van de gebreken te wijten zijn aan de ouderdom van de reeks; evenwel kan dit geen excuus zijn voor bijvoorbeeld de storende compressiefout op het begin van aflevering 22. Het spreiden van 26 afleveringen over 4 double sided-single layer discs, waarbij er dan op elk van de 8 kanten 3 of 4 afleveringen staan, hadden we ook liever niet zien gebeuren, waar dienen anders double layer-discs voor. De schijfjes zelf zien er overigens ook niet al te geweldig duurzaam uit, ik zou zelfs durven stellen dat de kwaliteit van de schijven dermate bedroevend is dat de achterdochtige dvd-koper misschien zelfs wel zou kunnen gaan denken dat deze illegaal in een Chinese kelder zijn geperst. Op drie geteste spelers van verschillende merken blijkt dat de discs alles behalve uitgebalanceerd zijn en bij het draaien rammelen als een beerkar over een kasseiweg.

De simpele monotrack is niet geweldig, maar het jaartal 1981 in het achterhoofd houdend is deze nog aanvaardbaar, alhoewel er daar ook ernstige gebreken in zitten, zoals een harde knal die door de luidsprekers giert op 22:00 in aflevering 21, gepaard gaande met een knoert van pixelisatie (zie screenshot 10). Het enige spijtige eraan is dat de mooie muziek van Karel Svoboda niet helemaal tot zijn recht komt, maar 1981 was nog wel een tijdperk waarin het Nederlandse en Vlaamse accent minder gedifferentieerd waren dan tegenwoordig het geval is; het Nederlands dat in deze reeks gesproken wordt is perfect langs beide kanten van de landsgrens aanvaardbaar. Waar de samenstellers van deze dvd dan weer niets aan kunnen doen is dat de Nederlandse stemmenregie soms een paar zware uitschuivers hebben gemaakt. In aflevering 12, Het Feest Op De Kullaberg zijn de stemmen van Yksi en Kaksi plots verwisseld, en hetzelfde gebeurt in de twee daarop volgende afleveringen met Visi en Kolme. Een beetje bij de les blijven was toch niet te veel gevraagd geweest.

EXTRA'S
Bonusmateriaal is niet voorhanden.

CONCLUSIE
Ondanks de technisch gebrekkige kwaliteit is Nils Holgersson, zeker voor zijn milde prijs, een aanrader voor al wie met de reeks groot is geworden, maar ook voor de kids van vandaag een prachtig alternatief voor de spuuglelijke Nickelodeon- en Cartoon Network-schermvervuiling. En of de tweede helft van de reeks ook ooit op dvd zal verschijnen... daarover vertel ik jullie een volgende keer!