In 1998 scoorde de Deens regisseur Thomas Vinterberg een grote hit in het arthousecircuit met zijn Dogma-film Festen over een stel vrienden dat zich uitgeeft voor jonge volwassenen met een mentale handicap die de boel op stelten zetten. Vinterberg was van de ene op de andere dag een beroemdheid en kon aan de slag met een ruim budget. Z’n eerste internationale productie It’s All About Love (2003) was een teleurstelling en het uitstekende Dear Wendy (2005) kon nog net de meubelen redden, maar Vinterbergs carrière ging haperen, z’n huwelijk liep op de klippen en z’n productiemaatschappij ging failliet. Dat succes het venijn in de staart heeft, kon hij m.a.w. zelf vaststellen. Submarino is een geslaagde poging om opnieuw aan te knopen met zijn werk uit de jaren 90, een film naar een roman van de jonge Deens schrijver Jonas T. Bergtsson over twee broers die het moeilijk hebben om een eigen plaats te vinden in een ingewikkelde wereld, mede door de weinige talenten die ze hebben meegekregen op de lange weg naar volwassenheid. 
 

 

Nick en zijn jongere broertje, jongetjes tussen 8 en tien jaar oud, worden geterroriseerd door een moeder die verslaafd is aan de drank. Meestal zijn ze alleen met hun kleine babybroertje, dat ze zelf verschonen en eten geven van melkpoeder die ze in de supermarkt stelen. Als na een zware dag hun moeder uitgeteld op de keukenvloer ligt, gebruiken ze de broodrooster om haar wakker te maken, want van enige wederzijdse liefde is al lang geen sprake meer. Ondanks hun inspanningen om hun jonge broertje van het nodige te voorzien, stellen ze op een ochtend vast dat ie dood is.

 

Vinterberg spoelt vervolgens meer dan 20 jaar vooruit en laat ons kennis maken met de bebaarde en getatoeëerde Nick op een slonzig flatje. Hij is pas ontslagen uit de gevangenis na een veroordeling voor slagen en verwondingen, leeft van een uitkering, reageert zich af met gewichtheffen, laat zich af en toe afzuigen door z’n blond en hitsig buurmeisje en koopt in de supermarkt vooral flesjes bier. Contact met z’n moeder heeft hij niet meer, noch met z’n jongere broer. Z’n enige vriend is de lichtjes gestoorde Ivan, broer van zijn voormalige vriendin, een dikzak die geilt op borsten en billen, maar die nooit aan de bak komt, zelfs niet in het plaatselijke bordeel dat Nick voor hem regelt, want het meisje van dienst weigert elke medewerking. Nicks eigen leven stelt nauwelijks meer voor dan dat van zijn vriend. Het verleden drukt als een zware last op z’n schouders. Op straat kijkt hij naar jonge vrouwen met kinderwagens, een toekomst die voor hem schijnbaar niet is weggelegd.
 

 

Op de begrafenis van zijn moeder ontmoet Nick voor het eerst in jaren z’n jongere broer en diens zoontje Martin. Martin is vijf en gaat naar de kleuterschool. Z’n vader zorgt voor hem, want z’n moeder is een tijdje geleden doodgereden door een spookrijder. Nicks jongere broer is verslaafd aan heroïne en hij krijgt van de sociale dienst een waarschuwing: als het welzijn van zijn zoon in het gevaar komt, wordt die geplaatst. Ik heb het onder controle, zegt hij tegen Nick, maar z’n uitkering gaat naar drugs en vaak is er geen eten in huis voor Martins lunchpakket en die weigert op school z’n vriendjes om een boterham te bedelen. Gelukkig is er de erfenis van 289.000 kroon waarmee Nick niets wil te maken hebben en die hij integraal aan z’n broer geeft. Martin krijgt een eigen bed, een grote fiets en mag in de supermarkt het wagentje volladen. Doch zijn vader besluit om een deel van het erfenisgeld in drugs te investeren en zelf een straathandeltje op te zetten.
 

 

Thomas Vinterberg draait Submarino met onbekende acteurs en zelfs met mensen die nog nooit op het toneel of voor de camera hebben gestaan. Op die manier hoopt hij op een resultaat dat het succes van Festen kan evenaren en misschien zelfs verbeteren, want Submarino heeft alle ingrediënten aan boord om dat doel te bereiken: het verhaal zit goed ineen, het drama wordt efficiënt opgebouwd en krijgt een geloofwaardige afwikkeling, de acteerprestaties zijn bijzonder sterk en zowel production design als algemene afwerking ogen authentiek. De regisseur richt z’n camera aanvankelijk op Nick en wacht een hele tijd om diens jongere broer en zoontje te introduceren, wier verhaal hij haast in één ruk vertelt, want de beide broers leven in totaal verschillende werelden, zij het allebei op de één of andere manier in dezelfde marginaliteit. Als kijker hoop je dat het minstens voor één van de hoofdpersonages uiteindelijk allemaal goed afloopt – misschien nog het liefst voor de jongere broer en zijn prachtig zoontje Martin - maar de voortekenen zijn allerminst gunstig en Thomas Vinterberg lijkt niet zinnens om er zich gemakkelijk vanaf te maken.
 

 

Submarino is een pakkende vertelling. Daar zit de gevoelige beginscène met de twee jongetjes uiteraard voor iets tussen, maar ook de volwassenen die Vinterberg opvoert slagen er stuk voor stuk in om de kijker te boeien, ondanks het geweld en de brutaliteit, want tegelijk wordt het duidelijk dat Nick en z’n jongere broertje, maar ook de oversekste Ivan en het meelijwekkende hoertje Sofie beschadigde mensen zijn met beperkte overlevingskansen. De regisseur gaat heel diep, zonder franjes of overbodige uitweiding wat resulteert in een hard, maar overtuigend portret.

Vinterberg kiest heel bewust voor een sober kleurenpalet om de perfecte sfeer te creëren. Sommige scènes zijn bijna zwart-wit. De decors zijn leeg en rommelig volgens het concept van de Dogma-regels, de aankleding van de acteurs is alledaags en onopvallend. Het beeld is mooi strak en soms een beetje korrelig (door het spaarzaam aanwenden van extra licht). De transfer is goed uitgevoerd zonder ongerechtigheden.

De geluidtrack staat in 5.1, maar spectaculaire effecten moet u niet verwachten. Componist Kristian Eidnes Andersen (Antichrist, Breaking the Waves) heeft de film voorzien van een sobere, maar toepasselijke soundtrack.

 

In het Prime Interview (5 min.) vertelt Thomas Vinterberg uitvoerig over de manier waarop hij het scenario heeft aangepakt en weidt hij uit over zijn vastgelopen carrière, z’n gestrande huwelijk en z’n failliet filmbedrijf. Als afsluiter zijn er een aantal Andere Trailers.

 

Met Submarino is de Deens regisseur Thomas Vinterberg weer helemaal terug en hij bewijst dat hij met een beperkt budget en beperkte middelen een film kan maken die beklijfd en intrigeert, waarmee hij ontkent dat Festen destijds een toevalstreffer was. Technisch is deze uitgave van uitstekende kwaliteit, jammer van het beperkt aantal extra’s.