FILM
Vooraf even dit: ik beschouw mezelf - zonder mezelf op een schavotje te willen plaatsen - als een méér dan gemiddelde Kuifjekenner. Ik heb redelijk wat literatuur over het leven en werk van Hergé achter de kiezen, dus ik mag denk ik zeggen dat ik redelijk beslagen ben op het terrein en over de nodige achtergrond beschik om deze film te kunnen duiden. Het verschijnen van een Kuifjefilm van de hand van Steven Spielberg wekte alleszins danig mijn aandacht, en mijn kritische blik was alvast bij voorbaat tweehonderd procent aangescherpt. Ik zal trachten het in mijn bespreking altijd te hebben over The Secret Of The Unicorn als het over de film gaat en Het Geheim Van De Eenhoorn reserveren voor het stripalbum.

Eerst even in een notendop het verhaal, dat we dat alvast uit de weg hebben. Reporter Kuifje (Tintin) koopt op een rommelmarkt een schaalmodel van een 17de-eeuws schip, de Eenhoorn, en krijgt prompt twee aanbiedingen van geïnteresseerden die het ding willen overkopen voor een onverantwoord veelvoud. Wanneer Kuifjes exemplaar beschadigd wordt, vindt de reporter (feitelijk zijn hond) een koker in de mast met daarin een gedeeltelijke beschrijving van de vindplaats van een schat. De obscure Sakharine (Daniel Craig) heeft een identiek schip, en heeft zichzelf tot doel gesteld om ook Kuifjes exemplaar te bemachtigen. Kuifje raakt echter zijn perkament kwijt wanneer zijn portefeuille wordt gestolen door een zakkenroller die al weken de stad teistert en koortsachtig wordt opgespoord door de detectives Jansen en Janssen (Nick Frost en Simon Pegg). Bovendien heeft Sakharine de laatste telg van het geslacht Haddock, kapitein Archibald Haddock (Andy Serkis) gegijzeld, in een poging om ook het derde perkament te bemachtigen. De kapitein is redelijk beïnvloedbaar en verliest zijn redelijkheid wanneer hij te diep in een glas Loch Lomond-whisky kijkt. Zijn schip, de Karaboudjan, is gekaapt door zijn eerste stuurman Allan (Daniel Mays), een cronie van Sakharine, en het schip vaart richting Marokko alwaar het derde schaalmodel van de eenhoorn is terug te vinden, in de collectie van kunstverzamelaar sjeik Omar Ben Salaad (Gad Elmaleh). Als het tweetal hun missie tot een goed einde wil brengen, zal Haddock echter eerst moeten leren de drankduivel te verslaan.

Het moet zowat rond de tijd geweest zijn van het verschijnen van de eerste Indiana Jones-film, 1981 dus, dat Steven Spielberg een (Franse) recensie las waarin de filmrecensent zich afvroeg in hoeverre de illustere archeoloog gelijkenissen vertoonde met Tintin. Spielberg begreep eerst de vergelijking niet (het moet in de gekuiste versie geklonken hebben als "Who the f*** is Tintin?"), maar zijn aandacht voor de Belgische klassieke stripreeks was wel gewekt, alhoewel er tussen de macho Jones waar de testosteron zo van afdruipt en de bijna steriele en aseksuele Kuifje geen enkele gelijkenis te bespeuren valt, behalve dat ze allebei al eens in Zuid-Amerika zijn geweest. Op dezelfde basis kan je onder andere ook op niets gebaseerde gelijkenissen opstellen tussen pakweg Marco Polo en Eddy Wally. Doch dit terzijde. Spielberg wist via zijn secretaresse de hand te leggen op enkele strips en belde de auteur, Georges "Hergé" Rémi, op. Die was danig onder de indruk dat Hollywood interesse betoonde voor zijn werk, maar hij zou de regisseur nooit ontmoeten: in maart 1983 overleed Hergé, terwijl Spielberg druk bezig was met de opnames van Indiana Jones And The Temple Of Doom, en nog geen gaatje in zijn agenda had geprikt. Desalniettemin verkocht Hergés weduwe, Fanny Vlamynck, de rechten voor verfilming aan Universal. Spielberg wist eigenlijk niet in welke richting hij met zijn project uit wilde, dat hij altijd bestempeld had als een "Indiana Jones voor kinderen", en uiteindelijk liet hij het project zo lang aanslepen dat hij de filmrechten erop verloor. Detail is dat Hergé bij testament had vastgelegd dat er na hem geen Kuifjes meer mochten worden gemaakt, alhoewel studiomedewerkers zoals Edgar P. Jacobs en Bob De Moor al jaren instonden voor het tekenwerk - kwatongen beweren zelfs dat Hergé geen enkel lijntje in Vlucht 714 heeft getekend - en perfect Kuifjes hadden kunnen afleveren zonder de meester. Helaas. De nogal jaloerse Hergé verdroeg geen inmenging. Zelfs het op stapel staande Kuifje En De Alfa-Kunst mocht niet worden vervolledigd, en het laatste album van Hergé zou voor eeuwig en altijd Kuifje En De Picaro's uit 1976 blijven.

Fanny Vlamynck hertrouwde intussen met Nick Rodwell, een in stripkringen niet bepaald geliefde zakenman die het tot zijn levensdoel heeft gemaakt om als een maniak de rechten op Kuifje te beheren en zakelijk uit te persen als een koe die twintig keer per dag melk moet geven. Rodwell, die er bijvoorbeeld geen graten in ziet om Brusselse restaurantuitbaters die volgens hem niet-gelicentieerde Kuifjeprullaria ter verfraaiing van hun restaurant etaleren, een advocaat op hun dak te sturen met een eis tot gigantische dwangsommen, waakt als een bulldog over het erfgoed van Hergé, wat onder meer tot gevolg heeft dat de markt van afgeleide produkten enorm schaars is en de prijzen ervan tot de categorie "compleet van de pot gerukt" behoren. De reeds bestaande acteursfilms Kuifjefilms Het Geheim Van Het Gulden Vlies en De Blauwe Sinaasappels, geen van beide gebaseerd op bestaande albums, alsook Kuifje En Het Haaienmeer zijn nog bij leven van Hergé verfilmd, maar waarschijnlijk heeft Rodwell daar noch nachtmerries van. Het zag er een lange periode zwart uit voor iedereen die zich aan een Kuifjeverfilming wilde wagen, niet in het minst door het lijstje van eisen dat Rodwell aan een eventuele verfilming stelde. De rechten waren intussen in handen van Warner Bros beland, maar omdat die een té grote vinger in de creatieve pap eisten, bleef daar ook een verfilming op de lange baan geschoven.

Is het dan makkelijker om van Kuifje een tekenfilm te maken? Naast het eerder vermelde Kuifje En Het Haaienmeer werden bij Belvision ook redelijk van de albumversies afwijkende De Zaak Zonnebloem en De Zonnetempel gedraaid, en eind jaren '70, begin jaren '80 was er een bescheiden poging om een zestal albums, waaronder de beide Maan-albums, tot tv-tekenfilms te transformeren, allen verhalen die makkelijk in afleveringen van 10 minuten konden gehakt worden om deze in dagelijkse porties te kunnen opdienen, met op het eind van de week dan een heruitzending van het complete verhaal, een procédé dat onder meer in Frankrijk veel succes kende. Deze tekenfilms zijn echter in de vergetelheid geraakt. Pas begin jaren 2000 kreeg de Canadese tekenfilmstudio Nelvana toch het recht om de film om te zetten tot een tekenfilmreeks. Regisseurs Stéphane Bernasconi en Raymond Leblanc (de man achter de vele Asterix-vertekenfilmingen en hoofdredacteur van het weekblad Kuifje) verfilmden het integrale Kuifje-oeuvre van Hergé, behalve dan het niet in de reguliere reeks opgenomen Kuifje In Het Land Van De Sovjets, het niet van koloniale invloeden ontdane Kuifje In Afrika en het niet afgewerkte Kuifje En De Alfa-Kunst. Het resultaat was eigenlijk verrassend goed, niet ondanks, maar wellicht dankzij het feit dat Rodwell via zijn stichting Moulinsart niet veel ruimte tot interpretatie toestond. De tekenfilms zijn haast een plaatje-per-plaatje-verfilming van de albums op de notoire uitzondering van het hopeloos gedateerde Kuifje In Amerika na, en aangezien Hergé een meesterverteller was waarbij tussen de regels van het scenario geen speld tussen te krijgen was, zijn de Nelvana-tekenfilms "maar" zo goed als de albums waren. Heel goed dus.

Spielberg had echter zijn droom van een Kuifjeverfilming nog niet opgegeven, en in 2002 kocht Dreamworks de rechten op Kuifje van Warner over, ongetwijfeld geïnspireerd door het relatieve succes van de Nelvana-reeks. Enkele jaren bleef de deur dicht bij Moulinsart, maar eind jaren 2000 kwam er een radicale ommezwaai in het beleid. Reden daarvan is ongetwijfeld de kelderende verkoop van Kuifje, waarvan laten we zeggen de fanbase aan het uitdunnen is omdat de fans nu éénmaal ouder aan het worden zijn en sterven, en de jongere generatie liever een strip van - zonder reclame te willen maken - Pluske en Pliske of Bommeke ter hand neemt. Plots kreeg het project wél groen licht, en zag Spielberg zich enkel nog genoodzaakt om de fundamentele keuze te maken voor een animatiefilm of een film met echte acteurs. Spielberg is echter geen groot talent in tekenfilms, en de real action-Kuifjeverfilmingen van Franse makelij hadden toch ook niet het succes dat ervan verhoopt werd. Filmregisseur Peter Jackson kwam echter met de voor de hand liggende oplossing op de proppen: de man had immers een positieve ervaring met het proces van motion capture, en in Lord Of The Rings-films had hij al de eer gehad om met dé expert-acteur van het procédé, Andy Serkis, te mogen samenwerken. Nieuw-Zeelander Jackson was bovendien wél met Kuifje opgegroeid, en had nog met de strips leren lezen. Spielberg had bij productiehuis Weta aangeklopt om een computerversie van Bobbie te maken, maar het idee rijpte om de hele film in MoCap te schieten. Een proefopname waarin naast de gecomputeranimeerde Bobbie ook Peter Jackson te zien was, verkleed als Haddock, overtuigde Spielberg, en in 2007 begon de productie van deze film. Het gebruik van alléén maar motion capture in films had echter tot dan toe nog niet erg veel succes geleid: er was Beowulf uit 2007, waarover de meeste recensies niet echt lovend waren, en er was The Polar Express uit 2004, waarmee regisseur Robert Zemeckis waarschijnlijk meer kinderen nachtmerries dan zoete dromen heeft bezorgd. Universal wilde er daarom geen cent meer insteken, en na lang leuren bleken Paramount en Sony het risico te willen delen, en ze namen allebei een aandeel in Spielbergs project.

Dan pas werd duidelijk dat niet de keuze van animatietechniek, maar de keuze van een scenario de grootste te nemen hinderpaal zou zijn. Alhoewel Rodwell blijkbaar wat coulanter was geworden, stipuleert het testament van Hergé toch duidelijk en niet interpreteerbaar voor variatie dat er géén nieuwe verhalen van Kuifje meer mogen verschijnen. Hoe dan ook zou een film - toch minstens gedeeltelijk - gebaseerd moeten zijn op een bestaand album. Of meer dan één: The Secret Of The Unicorn kan dan ook best worden omschreven als een mengeling van de albums Het Geheim Van De Eenhoorn en het eerder uit de reeks daterende De Krab Met De Gulden Scharen. Het idee van een jacht naar drie delen van een schatkaart werd uit het eerste album gelicht, terwijl de ontmoeting tussen Kuifje en de beroepsalcoholicus kapitein Haddock het centrale thema is dat voortbouwt op de gebeurtenissen van het tweede album. Verantwoordelijke hiervoor was Doctor Who-scenarist Steven Moffatt, die de opdracht kreeg om de beide albums aan elkaar te breien. Gek genoeg werd alleen Het Geheim Van De Eenhoorn gebruikt, en het stripvervolg, De Schat Van Scharlaken Rackham, is compleet uit het scenario geschreven. Het resultaat is dan ook een film die een mengelmoesje van de twee is, waarvan een deel van de grappen uit de albums werden gelicht, maar die zeker in het tweede deel op geen van beide meer lijkt, en dit geheel tegen de testamentaire wensen van Hergé in. Het water moet Moulinsart dan ook bijzonder hoog aan de lippen staan.

Spielberg brengt wel een eerbetoon aan het genre: zo zien we in de openingsscène Hergé zelf op een rommelmarkt tegen betaling karikaturen tekenen, en hangt Kuifjes kantoor vol met memorabilia uit andere albums, zoals Het Gebroken Oor en De Scepter Van Ottokar. Het Geheim Van De Eenhoorn speelde zich af in de jaren '40, niet toevallig in de Tweede Wereldoorlog, nadat Hergé het lopende verhaal, Kuifje En Het Zwarte Goud, had moeten afbreken, en waarbij hij voor een onder controle van de nazi's staande krant, Le Soir, een nieuw verhaal begon waarbij de schattenjacht een perfect alibi was om de reporter niets, maar dan ook niets, te maken te laten hebben met de politieke situatie, zoals in De Geheimzinnige Ster wél werd gedaan. Overigens zou Hergé alleen al voor het feit dat hij tijdens de oorlog was blijven voorttekenen na de oorlog zwaar bestempeld worden als collaborateur, wat hem een aantal jaren tekenverbod en een historisch spagaat tussen De 7 Kristallen Bollen en De Zonnetempel zou opleveren. De Jodenster in De 7 Kristallen Bollen werd hem ook niet in dank afgenomen. Hergé kreeg later eerherstel en begon het weekblad Kuifje, maar da's een heel ander verhaal. Wat Spielberg dus wél genadeloos goed kan oproepen is de juiste sfeer: de auto's die rondrijden en de bouwstijl van de huizen duidt zonder vergissing op de jaren '40. Waar Het Geheim Van De Eenhoorn echter duidelijk in een grootstad als Brussel opent, maakt Spielberg al onmiddellijk de vergissing om Kuifje het schaalmodel van de Eenhoorn te laten betalen in "pounds". Enerzijds zijn we al blij dat het geen dollars waren, anderzijds hadden we gehoopt dat Spielberg toch niet tot het segment Amerikanen behoort dat meent dat Brussel de hoofstad van Kopenhagen is. Helaas echter. In het nogal hectische scenario dat erop volgt is het blijkbaar de bedoeling om zoveel mogelijk Kuifje-referenties in één album te proppen, zoals de gastrol voor Bianca Castafiore (Kim Stengel), die in de vernoemde albums niet meespeelt. De toch belangrijke rol van professor Zonnebloem en zijn coole onderzeeër werd dan weer - begrijpe wie begrijpen kan - geschrapt.

Wat de film wel de moeite waard maakt is dat het hele performance capture­-genre naar een nieuw en totnogtoe onbereikt niveau wordt getild. Dat de film bij de Oscars grotendeels werd genegeerd is enigszins begrijpelijk, want het is inderdaad niet evident om een lijn te trekken waar het acteren ophoudt en waar de animatie begint. Van de acteurs wordt namelijk niet alleen verwacht dat ze een stem inspreken, ze moeten bovendien met een behoorlijke hoeveelheid draden, reflecterende strips en camera's op hun lijf de bewegingen en de mimiek van de personages zien te vatten. Een jonge en dynamische acteur als pakweg Jamie Bell kan er inderdaad fysiek zich in terugvinden. Een beetje het voordeel van de ervaring hebbende steekt bij het acteursgilde Andy Serkis er het meest bovenuit: zijn neurotische alcoholicus Haddock lijkt qua maniertjes en flamboyante stijl nog het meest op het karakter dat Hergé voor ogen had. Nochtans zijn ook de rollen van Nick Frost en Simon Pegg niet te onderschatten, omdat ze moeten hebben leren om met veel gevoel voor synchronisatie te acteren. Spielberg gaat echter wat lopen met de pluimen van een ander, want zonder de bijdrage van Jackson die duidelijk méér beslagen is op gebied van Kuifje zou hij deze film wellicht niet tot een goed einde hebben weten brengen. De film kende in de States echter niet het verhoopte succes: ondanks de verspielbergisering van het verhaal (een duel met kranen? komaan zeg!) schijnt de gemiddelde Amerikaan nog steeds zijn neus op te halen voor alles wat naar Europa ruikt.

BEELD EN GELUID
Aan de beeld-en geluidskwaliteit te oordelen hebben we hier een zeer hoogwaardig product in handen. Alle nuances van het motion capture-werk komen fantastisch tot hun recht in high definition, van de manier waarop Bobbies vacht "valt" tot en met de zweetdruppeltjes die op het hoofd van kapitein Haddock parelen. Details zijn overvloedig aanwezig, van in de openingsscène op de (Brusselse?) rommelmarkt tot in de schaars verlichte geheime kelders van Molensloot. Slechts weinig scènes "pakken" niet op film, de enige uitzondering voor mij was die waarin de kapitein in de schroef van een vliegtuig klem komt te zitten en vervolgens in het woestijnzand wordt gekatapulteerd, een scène die er veel te cartoonesk uitziet naar Kuifje-normen. Naast de fijne textuur van de gezichten is het ook en vooral het aangename kleurenpalet dat deze film visueel zeer aantrekkelijk maakt. Fouten zijn compleet afwezig. De Engelse DTS-HD MA 7.1-geluidstrack is overweldigend en getuigt op alle vlakken van veel inspiratie: fijne geluidseffecten, goed gebruik van richting (Bobbie die in een hoekje zit te janken!), een heldere balans tussen muziek en dialoog en een goede volumecontrole. De vertalingen zijn getrouw aan de stripverhalen, met de notoire uitzondering van Molensloot dat omgedoopt is tot Marlinspike Hall.

EXTRA'S
De extra's bestaan uit een reeks korte documentaires die na elkaar kan bekeken worden, en die samen 1 uur en 36 minuten duren. In Toasting Tintin: Part 1 (1:23) leest Spielberg op de eerste dag van het performance capture-draaidagen een bemoedigende brief van Fanny Rodwell voor, die, gegeven hoe afwijzend de Rodwells de fans van het eerste uur bejegenen, nogal hypocriet overkomt. In The Journey Of Tintin (8:53) vertelt Spielberg zelf hoe hij het werk van Hergé leerde kennen, en hoe vooral Peter Jackson daarin een belangrijke gids was. The World Of Tintin (10:45) toont ons onder mee met fragmenten uit Kuifje In De Sovjet-Unie hoe hij aan zijn kuif komt, en er wordt een overzicht gemaakt van de politieke toestanden waarin Hergé zich buiten de Tweede Wereldoorlog zich nogal eens druk in maakte, zoals de uitbuiting van de Indianen in Kuifje En De Picaro's, en we zien hem vooral als visionair die in 1953 aan Raket Naar De Maan en Mannen Op De Maan begon, zestien jaar voor Armstrong er de eerste keer zou landen. Jackson beweert dat de film een "gezonde aanvaring" is tussen hemzelf als Kuifjekenner en Spielberg als Kuifjeleek. Naast het fandom van Peter Jackson blijkt echter ook acteur Jamie Bell het beste zicht op Kuifje te hebben wegens opgevoed met de strips, en het tijdloze van zijn personage te kunnen onderstrepen. Wanneer Kuifje naar de Sovjetunie vertrekt is hij 15, zoals de broer van Hergé, maar na zijn terugkeer uit Congo wordt Kuifje ettelijke decennia niet ouder meer. In The Who's Who Of Tintin (14:17) krijgen we een zicht op de casting. Peter Jackson bracht Jamie Bell en Andy Serkis al mee uit King Kong, en vond Jamie tegelijkertijd nog jeugdig genoeg en al wereldwijs om de rol te spelen. De Janssens moesten door een duo gespeeld worden en de keuze viel op het komische duo Nick Frost en Simon Pegg. In Conceptual Design (8:37) zien we hoe de bijna-karikaturen van Hergé tot driedimensionaal leven komen, en komen we ook wat te weten over de hopen rekwisieten die werden ontworpen, al dan niet rechtstreeks uit de Hergé-albums. Tintin: In The Volume (17:53) geeft ons een uitgebreid verslag van de 31 dagen die Spielberg met zijn acteurs heeft doorgebracht in een filmstudio niet groter dan een basketbalveld, waarin de acteurs met een motion capture-suit en rekwisieten in staaldraad alle scènes naspelen als was het op een toneel. De technologie is echter al zo ver gevorderd dat het niet meer nodig is om pas achteraf de boel te renderen, en Spielberg en de acteurs konden tijdens de opnames al min of meer dadelijk het eindresultaat zien. De capturetechniek maakt het bovendien mogelijk voor de regisseur om zelf op de set te gaan staan en aanwijzingen te geven, zonder dat hij daarbij in beeld komt, wat zelfs voor een ervaren rot als Spielberg een geheel nieuwe ervaring moet geweest zijn. Intussen kon Peter Jackson vanuit Nieuw-Zeeland de vorderingen op de voet volgen alsof hij er zelf bij was. Het enige personage dat niet via performance capture maar met zuivere animatie werd gecreëerd is Bobbie. In Snowy: From Beginning To End (10:59) zien we dat ze bij Weta wel hebben geëxperimenteerd met honden, maar dat de film te ingewikkeld is opdat de honden altijd zouden doen wat er van Bobbie verlangd werd. Toch is Bobbie niet dadelijk het meest realistisch ontwikkelde personage uit de film. Dat heeft natuurlijk wel voor een deel te maken met het feit dat Hergé's hond niet echt van een bestaand ras afstamt (er bestaan geen witte foxterriers), en de geplogenheden van de film vereisen toch dat de hond redelijk op die uit de strips lijkt. Nadat al het MoCap­-werk gedaan werd, heeft Weta de animatiefilm terug van de grond opgebouwd, zo zien we in Animating Tintin (10:59), om de rest van de film, zoals decors en rekwisieten, terug in de film te krijgen. Voor veel van hun ideeën zijn ze daarbij teruggekeerd naar het originele werk van Hergé (zoals de onvermijdelijke flessen Loch Lomond). Het resultaat is redelijk tijdsintensief in vergelijking met een real action-verfilming, maar dankzij de gevorderde technologie wordt de arbeidsintensiviteit van een traditionele animatiefilm geklopt. John Williams komt uitgebreid aan het woord in Tintin: The Score (7:01), waarin hij ondermeer de openingscredits met een vierkoppig jazzensemble, de muzikale thema's van Bobbie en de Janssens en het opnemen van de muzikale score met behulp van ruwe computermontages becommentarieert. Collecting Tintin (3:57) is een volslagen nutteloze feature die eigenlijk één lange reclamespot is voor de polystenen beeldjes van Weta. In de Kuifjewereld is er veel mooiere merchandising te krijgen. Tot slot heft Spielberg gewoontegetrouw bij het beëindigen van het draaien nog een rondje champagne in Toasting Tintin: Part 2 (3:12). In een aparte sectie staan er dan nog enkele cross-promotionele trailers.

CONCLUSIE
The Secret Of The Unicorn is een film waarin de personages toevallig dezelfde naam hebben als in de Kuifjestrips van Hergé. Spielberg overtreft weer zijn eigen bombastiste stijl en weet weliswaar een visueel huzarenstukje te brengen, maar om eerlijk te zijn: van het Kuifje-universum heeft hij inhoudelijk vooralsnog evenveel verstand als een dampende paardendrol. De beeld-en geluidskwaliteit zijn van absolute topreferentiekwaliteit. Het bonusmateriaal had wat meer over Hergé mogen gaan en wat minder over Spielberg.